УУЛ УУРХАЙН САЛБАР ДАХЬ УСНЫ АШИГЛАЛТ, ХЭРЭГЦЭЭ

Уул уурхайн яамны Стратегийн бодлого т

ө

л

ө

вл

ө

лтийн газрын Уул уурхайн бодлогын хэлтсийн дарга Б.Нэрг

ү

й Улаанбаатар 2014

WATER RESOURCE IN MONGOLIA

Total water resource

êì 3 700 600 500 400 300 608.29

410 200 90 100 10.79

34.6

0 Óñí û í º º ö Ãàçðû í äî î ðõè óñ Ãî ë ì º ðº í Öýí ãýã óñòàé í óóð Äàâñòàé í óóð 62.9

Ì º ñòëº ã Total water resource: 608.29 km 3 , of which; • Rivers: 34.6 km 3 • Lakes: 500 km 3 • Permanent frost, glacier: 62.9 km 3 • Underground water: 10.79 km 3

Resource for potential consumption

Resources of potential consumption: 15.75 km 3 , of which: • Surface water resource: 4.96 km 3 • Underground water resource: 10.797 km 3

Water resource and quality characteristics of Mongolia

Water resource distribution, quality and contents vary significantly depending on location, natural zones, sediments formation and compounds of water.

About 70% of Mongolia’s surface water resource are concentrated in Altai, Khangai and Khentii mountain ranges, as well as Khuvsgul and Great Khyangan mountains, i.e. mostly in high land of mountainous areas which cover 30% of the entire territory.

Main resource origins belong to river basins draining to estuaries out to North or Pacific Oceans, while some to continentally-blocked Central Asian river basins. Altogether 17 big rivers and their tributaries create the main source.

Surface water resource Underground water resource

Mongolia has 5,121 rivers, 9,340 streams and creeks, 3,732 lakes and 262 glaciers in total.

Steppe and deserts zones cover 76.6% of the entire territory which do not have permanent-flown rivers or streams.

Total underground water estimated at 10.79 km3/year.

source is Hydrogeology thorough surveys and examinations have been carried out cross the entire territory and identified consumption resource of 140 underwater deposits.

Climate changes

2.5

In the last 60 years, the average yearly temperature has warmed by 1.9*C, while the annual precipitation has fallen down by about 10%. 1.5

2.0

1.5

1.0

0.5

0.0

-0.5

1941 -1.0

-1.5

-2.0

1946 1951 1956 1961 1966 1971 1976 1981 1986 1991 1996 2001 1.0

0.5

0.0

1940 -0.5

-1.0

1945 1950 1955 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 -2.5

-1.5

In the first half of 21st century, the accrued vaporization level tends to exceed by 6-10 times over the precipitation growth. Dynamics of temperature and precipitation changes 50 45 55 differ depending on location cross regions.

1.24

1.55

1.51

2.12

1.60

1.81

0.62

1.34

2.92

1.51

1.72

1.13

1.15

1.66

1.25

1.73

1.42

2.19

1.55

0.86

1.57

0.65

1.03

1.00

1.32

1.67

2.12

1.66

1.58

1.40

1.79

1.48

1.92

1.48

1.05

1.55

1.25

1.15

1.76

1.07

1.87

0.18

0.72

1.70

1.01

1.13

0.91

0.00

1.08

1.23

1.52

0.94

0.00 to 0.50

0.50 to 1.00

1.00 to 1.50

1.50 to 2.00

2.00 to 3.00

1.06

55 50 45

20.8

27.9

27.0

44.9

17.2

29.5

36.3

-6.7

25.0

-23.7

23.1

1.9

33.3

-80.00 to -50.00

-50.00 to -30.00

-30.00 to 0.00

0.00 to 30.00

30.00 to 50.00

50.00 to 80.00

56.3

67.7

-20.1

12.0

-79.9

5.9

-9.2

-38.0

-10.7

-31.1

-35.2

-27.2

-58.4

15.0

-50.4

14.5

-25.6

-68.5

47.6

-26.3

-13.0

-22.2

-30.3

4.7

35.4

-1.9

13.7

-17.2

13.0

15.1

-43.1

12.6

25.6

16.5

-3.3

35.5

44.1

-50.8

-1.0

66.8

65.6

35.9

40 90 95 100 105 110 115 40 90 95 100 105 110 115

Water pollution

According to studies in recent years, it is identified that 28 rivers and streams in 8 aimags have been polluted due to gold mining, while a similar number of rivers and streams due to industrial wastage or urbanization factors. The trend looks to continue further.

1991-1993 îíû áàéäëààñ ¿çýõýä óëñûí õýìæýýíä ¿éëäâýð, àëáàí áàéãóóëëàãà æèë á¿ð 99.5-115.7

ñàÿ øîîìåòð óñ õýðýãëýæ байснаас 53.2 õóâèéã ò¿ëø, ýð÷èì õ¿÷, óóë óóðõàéí ¿éëäâýðò, 2013 îíû áàéäëààð í¿¿ðñíèé 31, àëòíû 117, çýñ áîëîí áóñàä òºìºðëºãèéí 10 ãàðóé, æîíøíû 10 ãàðóé, áàðèëãûí ìàòåðèàë, äàâñ, áóñàä õ¿äðèéí áóñ àøèãò ìàëòìàëûí 14 íèéò 182 óóðõàé àæèëëàæ áàéãàà áºãººä ýäãýýðèéí äîòðîîñ Оюутолгой, Ýðäýíýò, Òºìºðòèéí Îâîî, Îëîí îâîîò, Áîðîî çýðýã óóðõàéíóóä íü òîìîîõîí óñ àøèãëàã÷äûí òîîíä ç¿é ¸ñîîð îðæ áàéсан. Óóë óóðõàéí ¿éëäâýð¿¿äèéí æèëèéí íèéò óñ õýðýãëýý 100 гаран ñàÿ øîîìåòðò хүрээд байна\.

УУЛ УУРХАЙН САЛБАРЫН УС ХАНГАМЖИЙН СУДАЛГАА

2012 оны байдлаар баяжуулах болон боловсруулах үйлдвэрүүдийн ус хангамжийн судалгаанд нийт ашиглалтын 1076 аж ахуйн нэгжийн 1169 тусгай зөвшөөрлөөс 166 аж ахуйн нэгжийн 259 буюу 22% нь хамрагдсан байна. Үүнээс нүүрсний 184 тусгай зөвшөөрөл байна.

Судалгаанд хамрагдсан байдал

Аж ахуйн нэгжийн тоо Тусгай зөвшөөрлийн тоо

166 259 1076 1169

1. АЛТ

Алтны нийт 397 аж ахуйн нэгжийн 455 тусгай зөвшөөрлөөс 108 аж ахуйн нэгжийн 118 нь тусгай зөвшөөрөл судалгаагаа ирүүлээд байна. Алтны үйлдвэрлэл эрхэлж байгаа аж ахуйн нэгжүүд нь ихэвчлэн гүний ус ашигладаг бөгөөд гадаргуугийн уснаас Туул, Тавт, Буурал, Нарийн, Гутайн, Сөдөт, Байдраг, Өлзийт, Толгойт, Бага ноён, Шарын гол, Харганат, Ялбаг, Орхон, Бургастай, Тээл, Сангийн, Хар ус, Цагаан булаг, Өлт, Баруун хужирт, Зэлтэр зэрэг гол, горхи болон үүсмэл нуур цөөрмүүдийн усыг технологийн хэрэгцээндээ түлхүү ашиглаж байна. 118 ашиглалтын тусгай зөвшөөрлийн талбайд үйл ажиллагаа явуулж байгаа аж ахуй нэгжүүдийн дараах харьцаагаар гүний болон гадаргуугийн усыг ашиглаж байна.

Судалгаанд хамрагдсан хувь 26% 74%

Судалгаа өгсөн Судалгаа өгөөгүй

Алтны шороон ордын элсийг ихэвчлэн 1 м 3 элсийг 4 м 3 ус ашиглан баяжуулж байна. Технологийн усны 70%-ийг эргэлтээр ү лдсэн 30% гадаргуугийн болон г ү ний ус ашиглан сэлбэн ашиглаж байна.

Судалгаанаас харахад 118 ашиглалтын тусгай з ө вш өө рлийн талбайд алтны ү йлдвэрлэл явуулж байгаа аж ахуйн нэгж үү д нь жилд 43’300’342 шоо метр ус ашиглаж байна. Үү нээс 30% буюу 12’990’102 шоо метр усыг шинээр сэлбэг ү лдсэн 70% буюу 30’310’239 шоо метрийг усыг эргэлтээр ашиглаж байна.

Гүний болон гадаргуугийн усны хэрэглээний хувь

Гүний ус Гадаргуугийн болон үүсмэл нуур цөөрөм

45% 55%

2. БУСАД АШИГТ МАЛТМАЛ

Судалгаанд жонш, холимог металл, гянтболд, т баяжуулахад шаардагдах усны хэмжээний оров.

ө м ө р, цайр, цеолит болон барилгын материал болох элс хайргыг зэрэг ашигт малтмалуудыг боловсруулах, Зарим аж ахуйн нэгж үү д нь ашигт малтмалаа олборлоод шууд борлуулж байгаа б ө г өө д технологид ус ашиглахг ү й з ө вх ө н ахуйн хэрэгцээнд усыг ашиглаж байна. Говийн аймгуудад ү йл ажиллагаа явуулж байгаа аж ахуйн нэгж үү д гар худаг болон г ү ний худгийг ашиглаж байна.

Судалгаанд хамрагдсан аж ахуйн нэгж үү д нь жилд 87’938’314 шоо /Эрдэнэт, Бор Ө нд ө р, Цайрт г м/ метр усыг технологидоо ашиглаж байна. Үү нээс 30% буюу 26,400,000 шоо метр усыг шинээр сэлбэг ү лдсэн 70% буюу 60 сая гаруй шоо метрийг усыг эргэлтээр ашиглаж байна.

3. БАЯЖУУЛАХ ҮЙЛДВЭР

Ашиглалтын тусгай з ө вш өө р ө лг ү й баяжуулах ү йлдвэр үү дээс алтны ү ндсэн орд дээр Их Монгол майнинг ХХК, жоншны Яаньтай уул ХХК, Кевин инвест ХХК, зэсийн Эрдмин ХХК зэрэг аж ахуйн нэгж үү д судалгаанд хамрагдсан байна.

Эдгээр аж ахуйн нэгж үү д нь жилд 989’828 шоо метр усыг ашиглаж байна. 30 н хувь нь эргэлтээр 296,948 шоо метр усыг хэрэглэж байна гэсэн тооцоо байна.

•

Санал, дүгнэлт

Уñíû õàðèöààíû ýðõç¿éí ãîë ñóáúåêò хэн áîëîõ âý ãýäãèéã òºðèéí áîäëîãûí õ¿ðýýíä òîãòîîæ ò¿¿íèéãýý ¿íäñýí áîëîí ñàëáàðûí õóóëèóäàä íýìýëò ººðчëºëò, øèíýчèëñýí íàéðóóëãà õèéõ çàìààð ýíý ñàëáàðûí ýðõç¿éí çîõèöóóëàëò, ìåíåæìåíòèéã áîëîâñðîíãóé áîëãîõ øààðäëàãàòàé þì.

• Монгол орны үйлдвэрлэлийн томоохон салбар болоод байгаа уул уурхайд усны нөөцийг хэрхэн ашиглах талаархи нэгдсэн бодлого, менежмент одоогоор зохих шаардлагын хэмжээнд хүрэхгүй байна. Уул уурхайн салбар нь байгаль орчинд ялангуяа гол усны экосистемд шууд нөлөөлдөг ба зүй зохистой ашиглаж чадаагүйгээс үүдэх усны хэмжээ, чанарын доройтол зэрэг устай холбоотой олон асуудлуудыг дагуулж болохыг онцгой анхаарах нь зүйтэй байна. Ирэх 5-15 жилд стратегийн томоохон ордууд бүхий өмнөд бүсийн ус хэрэглээ 10-20 дахин нэмэгдэхээр байгаа бөгөөд одоо байгаа говийн бүсийн усны нөөцийг ашиглах боломж хаязгаарлагдмал байна.

    Ойрын жилдүүдэд ашиглалтанд орох уул уурхайн томоохон төсөл аж үйлдвэрийн паркуудад хэрэгцээтэй байгаа үйлдвэрлэлийн технологийн усны хэрэгцээ ойролцоогоор 200 гаран сая шоо метр байна. Эдгээр төслүүдэд шаардагдах усны эх үүсвэрийг хэрхэх /гадаргын ус, гүний ус/ Үéëäâýð¿¿äèéí óñ àøèãëàëòàíä òàâèõ õÿíàëò, òîãòâîðæóóëàõ, ýíý íü ¿éëäâýð á¿õýíä õ¿ðäýã áàéõ õýðýãòýé.

ìîíèòîðèíãèéã Îðчèí ¿åèéí òåõíîëîãîîð óñûã õýìíýëòòýé, ýðã¿¿ëýí àøèãëàæ áóé ¿éëäâýðèéã ýäèéí çàñãèéí õºø¿¿ðýã õýðýãëýí óðàìøóóëàõ, õîöðîãäñîí òåõíèê òåõíîëîãîîð îëáîðëîëò ÿâóóëæ, óñíû íººöèéã ãàìã¿é õýðýãëýñýí, áîõèðäóóëñàí, ñóäàëãààãààð òîãòîîæ ºãñºí àøèãëàëòûí ãîðèìûã çºðчèæ, óñíû ýêî îðчèíä ñºðºã ¿ð äàãàâàð ¿ç¿¿ëñýí ¿éëäâýðò õàðèóöëàãà íîîãäóóëàõ, óñ áîõèðäóóëñíû òºëáºð òîãòîîäîã áîëîõ çýðýã àðãà õýìæýý àâах хэрэгтэй.

Уул уурхай, аж үйлдвэрийн томоохон цогцолбор байгуулагдах нь нэгэнт тодорхой болсон, усны эх үүсвэрийн хязгаарлагдмал нөөц баялагтай Өмнөд говийн бүс, Дорнод бүс, Сайншанд-Шивээ овоогийн бүсэд газар доорх усны судалгааны ажлыг нэн даруй эхлүүлэх, эрчимжүүлэх хэрэгтэй юм.