Transcript zaburzenia-rozwoju-mowy.opóźnienia-w-rozwoju

ZABURZENIA
ROZWOJU MOWY
Opracowała: Monika Haligowska
ROZWÓJ MOWY
I okres melodii:
od urodzenia do 1 roku życia dziecka
• głużenie: między 2-3 miesiącem życia
wydawanie różnego rodzaju dźwięków
nieartykułowanych, poprzez które dziecko ćwiczy
narządy artykulacyjne,
• gaworzenie: między 6-7 miesiącem życia
powtarzanie dźwięków zasłyszanych od otoczenia,
będące ćwiczeniem słuchu,
• ok. 8 miesiąca: dziecko reaguje aktywnie na mowę,
• ok. 12 miesiąca: dziecko dużo rozumie, wypowiada
pierwsze słowa.
ROZWÓJ MOWY
II okres wyrazu:
między 1-2 rokiem życia dziecka
• liczba wypowiadanych znaczących słów
gwałtownie wzrasta, dziecko wypowiada
ok. 300 słów, a rozumie znacznie więcej,
• w 18 miesiącu życia dziecko zaczyna używać
równoważników zdań.
ROZWÓJ MOWY
III okres zdania:
między 2-3 rokiem życia dziecka
• w 2 roku życia dziecko powinno potrafić wypowiedzieć
poprawnie proste zdanie,
• ok. 30 miesiąca życia dziecko powinno prawidłowo
używać zaimka „ja”,
• w 3 roku życia powinno wymawiać od 1000 do 1500
słów i wykazywać znajomość prawie wszystkich części
mowy,
• ok. 3 roku życia dziecko powinno wypowiadać zdania
dłuższe, złożone z 4-5 słów.
ROZWÓJ MOWY
IV okres swoistej mowy dziecięcej –
od 3 do 7 lat
• w wieku 4 lat dziecko powinno umieć opowiedzieć
zdarzenie czy bajkę,
• wymowa dziecka 6 - letniego powinna być już
poprawna pod względem artykulacyjnym,
• dziecko 7 - letnie powinno prawidłowo mówić
pod względem gramatycznym i składniowym.
Pojęcie
„ZABURZENIE ROZWOJU MOWY”
oznacza, że w procesie nabywania
kompetencji językowych –
komunikacyjnych
występują jakieś odchylenia
od normy rozwojowej
o znanej lub nie znanej etiologii.
OBJAWOWA KLASYFIKACJA ZABURZEŃ MOWY
wg I. Styczek (1979)
• zaburzenia egzogenne: wywołane czynnikami
środowiskowymi, np. styl wychowawczy, atmosfera
rodzinna, wzorzec językowy;
• zaburzenia endogenne: wewnątrzpochodne
a) dysglosja,
b) dyzartria (anatria),
c) dyslalia (alalia),
d) afazja,
e) jąkanie.
ZABURZENIA ENDOGENNE
a) dysglosja: zniekształcaniu dźwięków mowy
lub niemożność ich wytwarzania z powodu
nieprawidłowej budowy narządów mowy
lub obniżenia słyszalności,
b) dyzartria (anatria): zniekształcenie dźwięków mowy
bądź niemożność ich wytwarzania z powodu
uszkodzenia ośrodków i dróg unerwiających narządy
mowne (artykulacyjne, fonacyjne, oddechowe),
ZABURZENIA ENDOGENNE
c) dyslalia (alalia): opóźnienie w przyswajaniu sobie języka
wynikające z uszkodzenia struktur korowych lub
wolniejszego wykształcania się funkcji pewnych
struktur mózgowych; wady wymowy;
d) afazja: częściowa lub całkowita utrata znajomości języka
bądź jego rozumienia na skutek uszkodzenia struktur
korowych;
e) jąkanie: zaburzenie płynności mowy, tj. rytmu i tempa,
przejawiające się skurczami mięśni artykulacyjnych,
fonacyjnych, oddechowych; przyczyny powstawania nie
są znane;
f) schizofazja: mowa osób mających zaburzenia myślenia
spowodowane chorobami psychicznymi.
ZABURZENIA ROZWOJU MOWY
1) alalia złożona: zaburzenia mowy spowodowane
organicznym opóźnieniem struktur korowych mózgu,
które wystąpiło w okresie prenatalnym,
okołoporodowym lub postnatalnym do końca 1 roku
życiu;
2) niedokształcenie mowy o typie afazji: zaburzenia
spowodowane organicznym uszkodzeniem struktur
korowych mózgu, które nastąpiło w okresie rozwoju
mowy;
3) afazja dziecięca: zaburzenia mowy spowodowane
organicznym uszkodzeniem struktur korowych mózgu,
które nastąpiło po zakończeniu procesu rozwoju mowy,
tj. po 7 roku życia;
(Jastrzębowska, 1999)
OPÓŹNIONY ROZWÓJ MOWY
według G. Jastrzębowskiej
„pojęcie ORM
to najogólniejszy termin określający zjawisko
występujące u dzieci, polegające
na wolniejszym niż u rówieśników
wykształcaniu się zdolności ekspresyjnych
lub/i percepcyjnych,
co powoduje, że dynamika ich rozwoju jest
odmienna od normalnej”.
H. Spionek wyróżniła trzy grupy dzieci, u których
rozwój mowy przebiega nieprawidłowo:
1) dzieci, które zaczęły mówić z opóźnieniem,
ale ich wymowa od razu była prawidłowa,
2) dzieci, które zaczęły mówić we właściwym
czasie, ale ich wymowa długo była
nieprawidłowa,
3) dzieci, które zaczęły mówić z opóźnieniem
i długo wymawiały nieprawidłowo różne
dźwięki.
Gdy mowa dziecka nie rozwinie się do 3 roku życia należy
podejrzewać jej opóźniony rozwój
(Zaleski, 1993).
Przejawy opóźnionego rozwoju mowy:
- późniejsze pojawienie się gaworzenia,
- późniejsze pojawienie się pierwszych słów,
- ubogi zasób słownictwa (biernego i czynnego),
- opóźnienie w zakresie gramatycznej budowy zdań,
- opóźnienie artykulacji głosek,
- przestawianie kolejności głosek i sylab,
- opuszczanie sylab i głosek,
- przekręcanie wyrazów lub używanie niewłaściwego
wyrazu,
-uporczywe utrzymywanie się wadliwej wymowy wyrazów.
WW. symptomy wpływają na powstanie niepowodzeń
szkolnych.
Dwa podstawowe typy opóźnień
rozwoju mowy:
1) samoistne opóźnienie rozwoju
mowy: SORM
2) niesamoistne opóźnienie rozwoju
mowy: NORM
SAMOISTNE OPÓŹNIENIE ROZWOJU MOWY: SORM
•
występuje u 3 % dzieci, w tym 70 % chłopców;
•
najczęściej dotyczy opóźnienia mowy czynnej;
•
występuje u dzieci, które z niewyjaśnionych przyczyn
zaczęły mówić później, a dalszy rozwój mowy może
przebiegać u nich z trudnościami;
•
zachowany jest u nich dobry poziom rozumienia mowy;
•
dziecko prawidłowo słyszy, a jego funkcje intelektualne
są w normie;
•
charakterystycznym objawem jest opóźnienie
występowania stadiów rozwoju mowy o ok. 1,5 – 2 lat;
SAMOISTNE OPÓŹNIENIE ROZWOJU MOWY: SORM
• O SORM można mówić po wyeliminowaniu głuchoty,
upośledzenia rozwoju psychicznego, zaburzeń
psychotycznych, afazji rozwojowej.
MOŻLIWE PRZYCZYNY:
- dziedziczność w linii męskiej,
- ogólna niska sprawność motoryczna,
- niedojrzałość kinestezy artykulacyjnej,
- nieustalona lateralizacja,
- wcześniactwo płci męskiej u bliźniąt,
- dwujęzyczność,
- niska stymulacja środowiska,
- stres, choroba szpitalna,
- nadmierna opiekuńczość, rodzina nadmiernie
wymagająca,
NIESAMOISTNY OPÓŹNIONY ROZWÓJ MOWY: NORM
• opóźniony rozwój mowy, który towarzyszy innym
zaburzeniom rozwojowym / chorobom psychiatrycznym;
• najczęściej współwystępuje z upośledzeniem umysłowym;
• współwystępuje również:
- przy uszkodzeniach mózgu powstałych w okresie
prenatalnym, okołoporodowym, postnatalnym;
- z upośledzeniem słuchu i głuchotą, z mózgowym
porażeniem dziecięcym;
- przy niewłaściwie leczonych chorobach metabolicznych
(fenyloketonuria, hypotyreoza);
- w chorobach neurologicznych i psychicznych,
w psychozach, w padaczce, autyzmie, w mutyzmie, w ADHD;
Skutki opóźnienia rozwoju mowy u dzieci w 1 klasie:
- mały zasób słów,
- trudności w werbalizowaniu myśli,
- agramatyzmy (utrzymywanie nieprawidłowej
struktury gramatycznej),
- trudności z uczeniem się prostych wierszyków
na pamięć,
- trudności w czytaniu i pisaniu z powodu
niedokształceń słuchu fonematycznego, w tym
obniżonej analizy i syntezy słuchowej.
(Sawa, 1990; Zaleski, 1992, 1993; Jastrzębowska, 1999)
ZABURZENIA W ROZWOJU MOWY
A INNE NIEPRAWIDŁOWOŚCI ROZWOJOWE.
Poważne zaburzenia / opóźnienia rozwoju mowy mogą być
wywołane przez następujące czynniki:
- upośledzenie rozwoju lub uszkodzenie struktur korowych
(ośrodków mowy w mózgu), powstałe przed zakończeniem
rozwoju mowy,
- zaburzenia metabolizmu,
- napady padaczkowe,
- uszkodzenia narządu słuchu,
- niedorozwój umysłowy,
- autyzm dziecięcy.
LITERATURA:
G. Jastrzębowska (1999). Zakłócenia i zaburzenia rozwoju mowy w: (red.)
T. Gałkowski, G. Jastrzębowska. Logopedia. Pytania i odpowiedzi – podręcznik
akademicki. Interdyscyplinarne podstawy logopedii. Opole Uniwersytet Opolski.
B. Sawa (1990). Dzieci z zaburzeniami mowy. Warszawa WSiP.
H. Spionek (1981). Zaburzenia rozwoju uczniów a niepowodzenia szkolne.
Warszawa PWN.
T. Zaleski (1992). Opóźniony rozwój mowy. Warszawa PZWL .
T. Zaleski (1993). Opóźniony rozwój mowy w: (red.) T. Gałkowski, Z. Tarkowski,
T. Zaleski. Diagnoza i terapia zaburzeń mowy. Lublin Wyd. UMCS.