Transcript Ideologia, krytyka ideologii

IDEOLOGIA, KRYTYKA
IDEOLOGII
FEMINISTYCZNE STUDIA KULTUROWE
ZAJĘCIA II
PLAN
• Pejoratywne ujęcie
ideologii
• Nie-pejoratywne
ujęcie ideologii
• Strategie ideologii
• Ideologia jako
system kulturowy
IDEOLOGIA JAKO
ZŁUDZENIE
CO TO JEST
IDEOLOGIA?
„Myśli klasy
panującej są w
każdej epoce
myślami panującymi,
tzn. że ta klasa, która
jest w
społeczeństwie
panującą siłą
materialną, stanowi
zarazem jego
panującą siłę
duchową”.
IDEOLOGIA JAKO SPÓJNY SYSTEM
BŁĘDÓW
ALIENACJA WIEDZY SPOŁECZNEJ
„(…) ludzie działający w historii i w
społeczeństwie zasadniczo nie mogą
osiągnąć jasnego i adekwatnego
wejrzenia w rzeczywistą „substancję”
swych działań ani w ogóle w swą
własną pozycję w obrębie
całościowego porządku
społecznego danej epoki.”
KRYTYKA IDEOLOGII
• W sensie epistemologicznym –
demaskacja iluzji
• W sensie społecznym –
kontekstualizowanie wiedzy
NIEPEJORATYWNE UJĘCIE
IDEOLOGII
DEFINICJA M. SELIGERA
„(…) zbiór idei, przez który człowiek
zakłada, wyjaśnia i usprawiedliwia
wyniki i służące do ich osiągnięcia
środki zorganizowanego działania
społecznego, niezależnie od tego, czy
działanie to ma na celu zachowanie,
poprawę czy zniesienie bądź
przebudowę istniejącego porządku
społecznego”.
myślenie
fakty
IDEOLOGIA
wartości
działanie
„Sądownictwo to
najgorsza patologia.”
(S. Berlusconi)
ZBIÓR SĄDÓW
„My jesteśmy tu gdzie
wtedy, oni tam, gdzie
stało ZOMO.”
(J. Kaczyński)
ZBIÓR WYOBRAŻEŃ, METAFOR, ALEGORII
„To Donald Tusk ponosi de
facto polityczną
odpowiedzialność za wszystko,
co działo się po tragicznych
wydarzeniach z 10 kwietnia.”
ZBIÓR INTERPRETACJI
„Im bardziej równe w
prawach są kobiety, tym
bardziej sprawiedliwe,
cywilizowane i tolerancyjne
jest społeczeństwo.”
(J. Luis Zapatero)
KSZTAŁT ZBIOROWOŚCI
Terry Eagleton: pożyteczna
jest pejoratywna, jak i
niepejoratywna definicja
ideologii
STRATEGIE IDEOLOGICZNE
STRATEGIE IDEOLOGICZNE
PROMOWANIE
PRZEKONAŃ I
WARTOŚCI
STRATEGIE IDEOLOGICZNE
„Kobieta przesiąka poglądami
człowieka, z którym sypia. Ostatecznie
(Natura czy Bóg – nie będziemy się
spierać) nie po to tak skonstruował
mężczyzn, by setki tysięcy plemników
się marnowały; wnikają one w ciało
kobiety i przerabiają ją na obraz i
podobieństwo mężczyzny, do którego
ona należy”.
N
A
T
U
R
A
L
I
Z
A
C
J
A
STRATEGIE IDEOLOGICZNE
DEWALUACJA
PRZECIWNIKÓW,
WYKLUCZANIE
ALTERNATYW
STRATEGIE IDEOLOGICZNE
„PRZESŁANIANIE”
RZECZYWISTOŚCI,
STEREOTYPIZACJA
STRATEGIE IDEOLOGICZNE
„Nie za bardzo jest jasne, z czym tak bardzo
chcą zrywać feministki. Mit matki Polki od
dawna w Polsce nie funkcjonuje. Większość
kobiet dokonuje takiego wyboru, by móc
korzystać z zarówno z życia, robić karierę, jak i
zaspokoić swoje pragnienia macierzyńskie
(…).”.
TŁUMIENIE KONFLIKTÓW
SPOŁECZNYCH
STRATEGIE IDEOLOGICZNE
RACJONALIZACJA
IDEOLOGIA JAKO CZĘŚĆ
KULTURY
IDEOLOGIA I ZNACZENIE
• Ideologia jest
związana ze
znaczeniami i
symbolami
• Cechą
konstytutywną
ideologii jest
cyrkularność i
zmienność
znaczeń
„(…) obszar ideologii
pokrywa się z obszarem
znaków. są sobie równe.
gdziekolwiek znak jest
obecny, tam też obecna
jest ideologia. wszystko
to, co ideologiczne
bierze w posiadanie
wartość semiotyczną ."
WALENTIN WOŁOSZYNOW
IDEOLOGIA I CYRKULARNOŚĆ
ZNACZEŃ
Każdy symbol
może stać się
potencjalnie
ideologiczny,
nabrać
znaczenia
ideologicznego
MULTIAKCENTUALNOŚĆ
Uwaga i akcentowanie tych
samych tematów zależy od
interesów danej grupy, chęci
przekształcenia bądź podtrzymania
danego porządku; zmiana owych
interesów będzie zarazem zmianą
tematów i akcentów w porządku
znaczeniowym.
IDEOLOGICZNE ZNACZENIA I KRYZYSY
SPOŁECZNE
Obrońcy krzyża
Kontestatorzy krzyża
IDEOLOGIA I PODMIOTOWOŚĆ
Ideologia
odgrywa
kluczową rolą
w
konstruowaniu
podmiotowości
- INTERPELACJA
CO JESZCZE JEST WAŻNE?
1. Relacyjny wymiar ideologii –
instytucje, praktyki, zaplecze
materialne.
2. Demokratyczny wymiar ideologii –
ideologia jako praktyka pluralistyczna.
3. Ideologia jako „pierwszy poruszyciel”
działań politycznych.