Transcript Pojecie polityki

POJĘCIE POLITYKI
M. Weber: „Co rozumiem przez
politykę? Pojęcie to jest nadzwyczaj
szerokie i obejmuje każdy rodzaj
samodzielnej działalności
kierowniczej. /…/ Dziś chcemy przez
nie rozumieć tylko kierowanie lub
wywieranie wpływu na kierowanie
związkiem politycznym, a więc w
dobie współczesnej - państwem.”
„/…/ państwo jest taką wspólnotą ludzką, która w
obrębie określonego terytorium - owo terytorium
stanowi jej wyróżnik - rości sobie (z powodzeniem)
prawo monopolu na wywieranie prawomocnej
przemocy fizycznej.
Albowiem jest rzeczą swoistą dla teraźniejszości, że
wszystkim innym związkom czy pojedynczym
osobom tylko o tyle przyznaje się prawo do
przemocy fizycznej, o ile zezwala na nią ze swej
strony państwo: ono uchodzi za jedyne źródło
„prawa" do przemocy.”
>>„Polityka" oznaczałaby więc dla
nas: dążenie do udziału we władzy
lub do wywierania wpływu na
podział władzy czy to między
państwami, czy też w obrębie
państwa między grupami ludzi,
jakie ono obejmuje.<<
(M. Weber, Polityka jako zawód i powołanie, Kraków-Warszawa: 1998)
Typy idealne uprawomocnienia panowania:
„/…/ istnieją w zasadzie trzy wewnętrzne
uprawomocnienia, a więc podstawy
prawomocności panowania. Po pierwsze,
autorytet tego, co „bezpowrotnie minione”:
obyczaju uświęconego szacunkiem, jakim cieszył
się od niepamiętnych czasów oraz wynikającym z
przyzwyczajenia nastawieniem, by go
przestrzegać-jest to panowanie „tradycyjne”; jakie
sprawował patriarcha czy też książę patrymonialny
dawnego typu.
Dalej: autorytet niecodziennego, osobistego
daru łaski (charyzmy), całkowicie osobiste
oddanie oraz osobiste zaufanie do objawień,
bohaterstwa lub innych właściwości
przywódczych jednostki - jest to panowanie
„charyzmatyczne", jakie sprawowali prorok
lub, w sferze politycznej, wybrany wódz
wojenny czy też władca plebiscytowy, wielki
demagog i przywódca partii politycznej.
Wreszcie: panowanie na mocy „legalności”,
na mocy wiary w ważność legalnego
ustanowienia i uzasadnionej poprzez
racjonalnie utworzone reguły „kompetencji"
rzeczowej, a więc - na mocy nastawienia na
posłuszeństwo w wypełnianiu wynikających
z ustanowienia obowiązków. Jest to
panowanie, jakie sprawuje nowoczesny
„sługa państwa" i wszyscy ci nosiciele
władzy, którzy pod tym względem są do
niego podobni.
Carl Schmitt:
„Pojęcie państwa zakłada pojęcie
polityczności. Pod pojęciem państwa
rozumiemy dziś polityczny status narodu,
zorganizowanego na określonym,
zamkniętym terytorium. Jest to naturalnie
tylko ogólny opis tego, czym jest państwo, a
nie jego dokładna definicja. Tam, gdzie
chodzi o istotę polityczności, definicja
państwa nie jest potrzebna.”
„Specyficznie polityczne rozróżnienie, do
którego można sprowadzić wszystkie polityczne
działania i motywy, to rozróżnienie przyjaciela i
wroga. Pozwala ono na takie określenie
pojęcia, które daje nam jasne kryterium
polityczności, ale zarazem nie jest ani jej
wyczerpującą definicją, ani nie przesądza o jej
treści. Nie istnieją inne kryteria różnicy między
przyjacielem i wrogiem poza tymi, które
przynależą ściśle do sfery polityczności.
Specyficznie polityczne rozróżnienie
między przyjacielem i wrogiem jest
więc samodzielne nie w znaczeniu
jakiegoś dodatkowego,
autonomicznego obszaru. Jego
samodzielność polega na tym, że nie
daje się ono sprowadzić do żadnej
różnicy czy różnic z innego obszaru ani
się na nich nie opiera.
Skoro nie można po prostu
powiedzieć, że różnica między
dobrem i złem jest taka sama jak
różnica między pięknem i brzydotą
lub tym, co ekonomicznie korzystne i
niekorzystne, a więc nie można jednej
różnicy zredukować do drugiej, to tym
bardziej nie wolno mieszać i mylić z
innymi przeciwieństwami różnicy
między przyjacielem i wrogiem.
/…/ Polityczny wróg nie musi być
moralnie zły, estetycznie odpychający,
ani też nie musi być postrzegany jako
ekonomiczny konkurent. Z
ekonomicznego punktu widzenia
prowadzenie interesów z wrogiem
może być czasami korzystne. W sensie
egzystencjalnym on jest tym innym,
jest obcy i to w zupełności
wystarcza, aby określić jego istotę.
Wróg nie jest więc konkurentem lub
przeciwnikiem w sensie ogólnym. Wróg nie
jest też prywatnym przeciwnikiem, którego
nienawidzimy czy do którego czujemy
osobistą antypatię. Wróg to walcząca lub co
najmniej gotowa do walki, zorganizowana
grupa ludzi, która stoi na drodze innej,
podobnie zorganizowanej grupy. Wróg ma
charakter wyłącznie publiczny, wszystko
bowiem, co odnosi się do jakiejś
zorganizowanej grupy ludzi, a w
szczególności do narodu, ma sens publiczny.
/…/ W ramach państwa, czyli w
zorganizowanej politycznej jedności, która jako
całość sama podejmuje decyzje o tym, kto jest
jej przyjacielem, a kto wrogiem, obok tej
zasadniczej politycznej decyzji istnieją również
liczne wtórne „polityczne" rozstrzygnięcia,
które czerpią z niej swoje uzasadnienie.”
(C. Schmitt, Pojęcie polityczności, [w:] tegoż Teologia polityczna i inne pisma,
wybór, przekład i wstęp M. A. Cichocki, Kraków-Warszawa 2000)
Bertrand de Jouvenel:
„Państwo jest tożsame z
rozkazywaniem. Dąży ono do tego, by
być głównym organizatorem
społeczeństwa i osiągnąć całkowity
monopol w zakresie tej funkcji.”
(B. de Jouvenel, Du pouvoir. Histoire naturelle de sa croissance, Paris 1972,
s. 383)
Patrick Dunleavy:
Państwo jest złożonym, wielokryterialnym
pojęciem. W epoce współczesnej oznacza ono:
1. Zbiór zorganizowanych instytucji, w pewnym
stopniu spójnych lub wzajemnie powiązanych,
dzięki czemu mamy prawo skrótowo opisywać
funkcjonowanie tych instytucji w Jednolitych"
terminach.
2. Wspomniane instytucje operują na pewnym
terytorium, zamieszkiwanym przez sporą
populację, która przybrała organizacyjną formę
odrębnego „społeczeństwa".
3. Społecznie zaakceptowana funkcja tych
instytucji polega na „definiowaniu i
wdrażaniu kolektywnie obowiązujących
decyzji, dotyczących członków [tego]
społeczeństwa"
(R. Jessop, State Theory, Cambridge 1990,
s.341).
4. Omawiane instytucje wyznaczają
„publiczną" dziedzinę, w odróżnieniu od
sfery „prywatnej" działalności lub decyzji.
Każde takie państwo (zestaw
instytucji) musi również:
5. Przypisywać sobie suwerenną
zwierzchność nad wszystkimi innymi
społecznymi instytucjami i efektywnie
monopolizować zasadne użycie siły na
danym terytorium
(M. Weber, Economy and Society, New York 1948, s. 78).
6. Umieć definiować członków
społeczeństwa oraz obcych, a także
kontrolować napływ i odpływ ludzi ze
swego obszaru.
7. Wysuwać silne tezy
ideologiczne/etyczne, dotyczące
promocji wspólnych interesów lub
realizacji powszechnej woli członków
społeczeństwa.
8. Cieszyć się uznaniem liczących się
grup lub elementów społeczeństwa.
9. Tak zarządzać biurokratycznymi
zasobami (Weber, 1968, s. 212—226),
by sprawnie zbierać podatki (J. Schumpeter, Crisis of the
tax state, „International Economic Papers”, 44, 1954) i przy
danych kosztach transakcyjnych
efektywnie kierować sprawami
rządowymi (M. Levi, Of Rule and Revenue, Berkeley 1988).
10. W istotny sposób regulować
aktywność społeczną za pomocą
aparatu prawnego, a aktywność rządu
za pomocą konstytucji.
11. Być uznane za „państwo" przez
inne państwa.
P. Dunleavy, Państwo [w:] Przewodnik po współczesnej filozofii politycznej,
Warszawa 1998, s.777-778