Transcript Wychowanie dziecka w Grecji

 Niemowlęta
ateńskie w przeciwieństwie do spartańskich były
owijane w powijak w formie długiej taśmy płóciennej, owijanej
wokół ciała dziecka w spiralny, ciasny zawój, krępujący ruchy. W
użyciu były kołyski w kształcie wiklinowych korytek.
 Zgodnie z radami Platona niemowlęta często kołysano, śpiewając
przy tym kołysanki. Mistrz Platon twierdził, że kołysanie i śpiew
wpływają na dziecko kojąco tak jak muzyka i taniec wpływała kojąco
na opętanych korybantów.
 Piastunki na ogół nie były mamkami. Kobiety ateńskie same karmiły
dzieci piersią. Często na wazach widać piastunkę przynoszącą
dziecko matce przygotowanej do karmienia.
 Opowiadano małym dzieciom bajki, a jeżeli były niegrzeczne to
także historie związane z demonami i strzygami takimi jak Akko,
Afito, Gello, Gorgo, Empuza, Lamia, czy szczególnie strasznymi
Mormo lub Mormolyke.
 Lecz mój miły Orest, mojej duszy
 Kochanie! Ledwie na świat wydała go matka,
 Jużem go piastowała … Służyłam mu wiernie,
 We dnie, w nocy czuwałam, nadsłuchując krzyku
 Dzieciny, tyle trudu tyle cierpień zniosłam –
 Wszystko, wszystko na próżno! … Toć takie stworzenie
 Jak zwierzątko – rozumu nie ma, trzeba za nie
 Mieć rozum. Nic nie powie maleństwo w pieluszkach,
 Czy mu głód, czy pragnienie dokucza, czy insza
 Potrzeba … Własnym prawem takie małe ciałko
 Rządzi się … Trzeba było zgadywać – i pewnie,
 Myślę, mylić się nieraz – pieluszki dziecięce
 Płukać – praczka, piastunka – jednych rąk robota…
 Arystoteles „Polityka” VIII, 6 –
Zarazem i dzieci muszą mieć jakąś zabawkę, stąd za dobry pomysł trzeba
uznać grzechotkę Archytasa z Tarentu, którą dają dzieciom, by bawiąc się
nią, nie niszczyły rzeczy w domu, bo dziecko nie potrafi spokojnie usiedzieć.
 Popularna gra w piłkę (afaira) była rozrywką zarówno małych dzieci,
jak i młodzieży.
 Lubianą zabawką był wózki do ciągnięcia. Arystofanes „Chmury”
857 – 861 włożył w usta Strepsjadesa takie słowa:
…..Przeciem i jak kiedyś.
Pamiętam, gdyś o wózek prosił – miałeś ledwie
Sześć latek – za pierwszego, jakiegom był dostał,
Sędziowskiego obola kupił ci go synku.
 Kolejna grupa zabawek to gliniane figurki i lalki łącznie z luksusową
odmianą neuroplasta z ruchomymi kończynami.
 Prawa Solona nakazywały odprowadzanie i przyprowadzanie dzieci ze
szkoły z uwagi na bezpieczeństwo. Często zajmował się tym niewolnik –
pedagog
 W szkole ateńskiej istniał zakaz wstępu osób postronnych do szkoły, co
miało chronić uczniów przed pederastią.
 W
sprawy sposobu i programu nauczania prawo państwowe nie
ingerowało, choć istniał zwyczajowo obowiązek posyłania dzieci do szkoły.
 Za nauczanie płacili rodzice, jedynie w przypadku tzw. „ulubieńców
narodu”, czyli synów obywateli poległych w walce za ojczyznę, opłatę
szkolną wnosił skarb państwa.
 W szkole ateńskiej nauczali nauczyciele specjaliści :
 grammatisites – gramatyk
 kitharistes – kitarzysta, nauczyciel muzyki
 pajdotribes – nauczyciel gimnastyki, często posiadający własną palestrę.
 Platon „Protagoras” 325 nn. :
A kiedy chłopcy się nauczą czytać i zaczynają rozumieć pisane, jak przedtem słowa
mówione, dają im na ławie szkolnej do ręki dzieła wielkich poetów do czytania i każą
się wyuczyć na pamięć; /…/ A kitarzyście /…/ kiedy się chłopcy nauczą grać na
kitarze, znowu biorą z nimi pieśni dobrych poetów liryków /…/ A potem jeszcze
zapisują ich na gimnastykę…

Nauka rozpoczynała się od alfabetu, tak aby dziecko znało na pamięć
stoicheia czyli litery. Potem uczono łączyć litery w sylaby. Dopiero po
dłuższym okresie uczono czytać słowa i teksty, co było trudne z uwagi na
brak odstępów między wyrazami i interpunkcji. Zawsze czytano na głos.
 Po
opanowaniu alfabetu i czytania uczono pisania na tabliczkach
woskowych. Początkowo nauczyciel lekko zarysowywał litery, a dziecko
uczyło się pisać pogłębiając jego linie, a potem pisało samodzielnie.
 Nauka czytania i pisania zajmowała ok. 3 -4 lat.
 Po opanowaniu czytania i pisania uczniom dawano do czytania przede
wszystkim Homera, a dopiero potem innych poetów. Homer był nauczycielem i
przewodnikiem we wszystkich sprawach życiowych, religijnych i obywatelskich.
 Kolejnym przedmiotem była arytmetyka
ograniczona jednak do znajomości
zapisu liczb przy pomocy liter i prowadzeniu obliczeń za pomocą liczenia na
palcach i abakusa. Uczono też tabliczki mnożenia przez używanie punktów na
bazie kwadratu na modłę pitagorejczyków. Naukę i liczenie utrudniała znacznie
nieznajomość zera. Poznawano też podstawy ułamków niezbędne w
rozliczeniach pieniężnych.
 Z uwagi na powszechną popularność nauka muzyki była bardzo ważna.
Człowiek kulturalny to był musikos aner. Grano zazwyczaj na kitarze lub lirze –
instrumencie siedmiostrunnym. Drugim obowiązkowym instrumentem był
aulos – flet drewniany o dwóch piszczałkach wychodzących z jednego ustnika.
Uczniowie nie używali forbei czyli rzemienia przytrzymującego flet przy twarzy,
używanego tylko przez zawodowych auletesów.
 Młodzi Ateńczycy występowali publicznie śpiewając, grając i tańcząc. Uprawiali
też muzykę chóralną pod kierunkiem choregów.
 Uczniowie pod kierunkiem paidotribesa odzianego w purpurowy płaszcz i
mającego w ręku rozwidlony kij, ćwiczyli w palestrze, rozpoczynając
prawdopodobnie w wieku lat 12.
 W palestrze pajdotribes dzielił wychowanków na dwie grupy:
•
paides - mali chłopcy
•
neaniskoi – młodzieńcy
 Palestra miała kształt kwadratu otoczonego murem . Na skrzydłach muru
budowano eksedrai – miejsca wypoczynku i higieny.
 Palestrze patronował Hermes, którego popiersie stać powinno w każdej z
nich.
 W palestrze uprawiano wszelkie ćwiczenia z wyjątkiem biegów, które
musiano ćwiczyć na stadionach.
 Ćwiczeniom fizycznym towarzyszyła muzyka fletów.
 Obowiązkowe wyposażenie ucznia : gąbka do mycia, alabastros z oliwą,
stlengis lub strigilos.
 Wychowanie młodzieży było w Lacedemonie sprawą państwa i regulowały
je prawa zawarte w Wielkiej Rhetrze i zwyczaj.
 Procesem wychowania – agoge – kierował urzędnik zwany paidonomos.
 Państwowe wykształcenie odbierali chłopcy od 7 roku życia – heptaeteis.
Dzielono ich na drużyny – eis agelas, w których wspólnie uczyli się i bawili.
 Chłopcy od 7 do 13 roku życia – paides – podzieleni na drużyny –ilai-
przechodzili szkolenie ogólne mające nadać im siłę i hart ciała i ducha. Raz
na rok otrzymywali himation. Zabronione było używanie oliwy do
pielęgnacji ciała, kąpiel wolno było brać tylko kilka razy w roku. Chodzili
boso, by utwardzić i wzmocnić stopy i nabrać zręczności w poruszaniu się
w trudnym terenie.
 Paides karmiono skromnie, choć mogli kraść żywność, jednak przyłapani
byli surowo karani, możliwe jednak, że kradzieże odbywały się tylko w
ramach rytuałów świąt religijnych.
 Paides uczono też czytania i pisania.
 W 14 roku życia chłopcy przechodzili do grupy
paidiskoi i przechodzili co roku do wyższej kategorii
wiekowej i stopnia szkolenia:
Wiek
Kategoria wiekowa
14
Rhobidas
15
Promikizomenos
16
Mikizomenos
17
Propais
18
Pais
19
Proeiren
20
Eiren

Likurg nakazywał paidiskoi zachowanie wstrzemięźliwe i skromne. Na ulicy powinni
chodzić z rękoma pod himationem i patrząc przed siebie, a nie gapiąc się na boki. Nie
mogli mówić nie pytani, a jeżeli mówili powinni odpowiadać krótko i treściwie.

Nauką młodszych roczników kierowali eirenowie, którzy egzaminowali często
młodszych zadając pytania lub polecenia. Niezręczność karał gryząc winnego w
kciuk.

Uczono Homera i poetów spartańskich jak też muzyki i pieśni.

Na koniec agoge poddawano młodzieńców próbie przy ołtarzu Artemidy Orthia.
Stojących z rękami uniesionymi w górę biczowano do utraty przytomności
(diamastigosis). Nie wolno im było okazać bólu. Rodzice zachęcali ich do wytrwania.
Ten, który wytrzymał najdłużej otrzymywał zaszczytny tytuł bomonikes i prawo do
wystawienia posągu honorowego. U ołtarza Artemidy Orthia odbywały się też walki
paidiskoi podzielonych na dwie drużyny, które kradły sery z ołtarza brutalnie walcząc
między sobą o łup.

Po 20 roku życia wstępowali do syssitii i jako hebontes zaczynali służbę wojskową.