Transcript Pwt Medea 446-662 Mila, Robert Jan, Josephine

MEDEA
Vers 446-662
Kritiek op Medea’s Gedrag - 446-464
• Iason komt voor het eerst aan het woord
• Het is in eerste instantie voor de lezer niet
duidelijk dat het om Iason gaat, maar voor
diegenen in het theater wel
• Iason probeert zichzelf in een positief daglicht
te stellen
•
(1) Ook probeerde ik steeds de woede van de razende koning(en) weg te nemen en (2)
wilde dat jij bleef ... (3) Toch ben ik zelfs onder deze omstandigheden gekomen, omdat
ik mijn dierbaren niet in de steek laat (4) terwijl ik waak over jouw belang ... (5) Want
ook al haat jij mij, ik zou jou nooit kwaad gezind kunnen zijn.
• Stijlfiguur:
λόγων ματαίων οὕνεκ΄ ἐκπεσῇ χθονός.
κἀμοὶ μὲν οὐδὲν πρᾶγμα· μὴ παύσῃ ποτὲ
λέγουσ΄ Ἰάσον΄ ὡς κάκιστός ἐστ΄ ἀνήρ·
ἃ δ΄ ἐς τυράννους ἐστί σοι λελεγμένα͵
πᾶν κέρδος ἡγοῦ ζημιουμένη φυγῇ.
κἀγὼ μὲν αἰεὶ βασιλέων θυμουμένων
ὀργὰς ἀφῄρουν καί σ΄ ἐβουλόμην μένειν·
σὺ δ΄ οὐκ ἀνίεις μωρίας͵ λέγουσ΄ ἀεὶ
κακῶς τυράννους· τοιγὰρ ἐκπεσῇ χθονός.
ὅμως δὲ κἀκ τῶνδ΄ οὐκ ἀπειρηκὼς φίλοις
Dit is het toppunt 465-474
• Medea gelooft niet in Iason’s woorden:
ἀνανδρίαν , ἀναιδεία
• Anafoor:
ὦ παγκάκιστε͵ τοῦτο γάρ σ΄ εἰπεῖν ἔχω͵
γλώσσῃ μέγιστον εἰς ἀνανδρίαν κακόν·
ἦλθες πρὸς ἡμᾶς͵ ἦλθες ἔχθιστος γεγώς;
[θεοῖς τε κἀμοὶ παντί τ΄ ἀνθρώπων γένει;]
οὔτοι θράσος τόδ΄ ἐστὶν οὐδ΄ εὐτολμία͵
Medea’s Verdiensten 475-487
• Medea’s wanhoop komt naar voren
• De S-klank is heel erg aanwezig in het begin van Medea’s
Tirade, dit geeft haar woede aan.
ἔσῳσά σ΄͵ ὡς ἴσασιν Ἑλλήνων ὅσοι
ταὐτὸν συνεισέβησαν Ἀργῷον σκάφος͵
πεμφθέντα ταύρων πυρπνόων ἐπιστάτην
ζεύγλῃσι καὶ σπεροῦντα θανάσιμον γύην·
• Medea somt al haar verdiensten die ze geleverd heeft tijdens
de periode dat Iason weg was op.
Stank voor dank 488-498
• Iason is een slechte man omdat hij een nieuw
thuis heeft gevonden i.p.v. terug te keren naar
Medea
• Medea is teleurgesteld
Een hopeloze situatie (499-521)
• Medea vertelt over de hopeloze situatie waar
ze in is beland
– Iason heeft haar verruild en haar en haar kinderen
verbannen
– Ze kan niet naar huis
– Ze kan niet naar de dochters van Pelias
– En dit allemaal terwijl ze heel veel voor Iason
heeft gedaan en opgeofferd
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Ἄγ᾽, ὡς φίλῳ γὰρ ὄντι σοι κοινώσομαι
(δοκοῦσα μὲν τί πρός γε σοῦ πράξειν καλῶς;
500
Ὅμως δ᾽, ἐρωτηθεὶς γὰρ αἰσχίων φανῇ)·
νῦν ποῖ τράπωμαι; Πότερα πρὸς πατρὸς δόμους,
οὓς σοὶ προδοῦσα καὶ πάτραν ἀφικόμην;
Ἢ πρὸς ταλαίνας Πελιάδας; Καλῶς γ᾽ ἂν οὖν
IRONIE
δέξαιντό μ᾽ οἴκοις ὧν πατέρα κατέκτανον.
505
Ἔχει γὰρ οὕτω· τοῖς μὲν οἴκοθεν φίλοις
TEGENSTELLING
ἐχθρὰ καθέστηχ᾽, οὓς δέ μ᾽ οὐκ ἐχρῆν κακῶς
δρᾶν, σοὶ χάριν φέρουσα πολεμίους ἔχω.
Τοιγάρ με πολλαῖς μακαρίαν Ἑλληνίδων
ἔθηκας ἀντὶ τῶνδε· θαυμαστὸν δέ σε
510
ἔχω πόσιν καὶ πιστὸν ἡ τάλαιν᾽ ἐγώ,
εἰ φεύξομαί γε γαῖαν ἐκβεβλημένη,
φίλων ἔρημος, σὺν τέκνοις μόνη μόνοις·
BENADRUKT HET ‘ALLEENZIJNDE’
De voordelen (522-546)
• Iason is weer aan het woord
• Medea moet niet boos op hem zijn, want:
– Eros heeft ervoor gezorgd dat ze verliefd werd
– Ze heeft in ruil voor haar verdiensten in
Griekenland mogen wonen  een land met recht
en wetten
• Iason verwijt Medea dat zij met de
woordenstrijd is begonnen
• Ια. Δεῖ μ᾽, ὡς ἔοικε, μὴ κακὸν φῦναι λέγειν,
LITOTHES
•
ἀλλ᾽ ὥστε ναὸς κεδνὸν οἰακοστρόφον
•
ἄκροισι λαίφους κρασπέδοις ὑπεκδραμεῖν
METAFOOR
•
τὴν σὴν στόμαργον, ὦ γύναι, γλωσσαλγίαν.
•
Ἐγὼ δ᾽, ἐπειδὴ καὶ λίαν πυργοῖς χάριν,
•
Κύπριν νομίζω τῆς ἐμῆς ναυκληρίας
•
σώτειραν εἶναι θεῶν τε κἀνθρώπων μόνην.
•
Σοὶ δ᾽ ἔστι μὲν νοῦς λεπτός· ἀλλ᾽ ἐπίφθονος
ELLIPS
•
λόγος διελθεῖν ὡς Ἔρως σ᾽ ἠνάγκασεν 530
•
τόξοις ἀφύκτοις τοὐμὸν ἐκσῶσαι δέμας.
•
525
Een win-winsituatie (547-568)
• Iason legt uit dat het huwelijk met Medea een slim
plan was
• Hij trouwde met Medea en verruilde haar daarna,
omdat:
– Ze zo samen mooi konden wonen en geen armoe zouden
lijden
– Hij zo zijn kinderen in een waardige omgeving kon
opvoeden
– Hij dan hun kinderen meer stiefbroers en –zussen kon
geven en ze als één grote familie op te voeden
• Iason vindt dit een heel slim plan en zegt dat Medea dit
door haar woede niet kan inzien
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Ἃ δ᾽ ἐς γάμους μοι βασιλικοὺς ὠνείδισας,
ἐν τῷδε δείξω πρῶτα μὲν σοφὸς γεγώς,
ἔπειτα σώφρων, εἶτα σοὶ μέγας φίλος
καὶ παισὶ τοῖς ἐμοῖσιν· ἀλλ᾽ ἔχ᾽ ἥσυχος.
550
Ἐπεὶ μετέστην δεῦρ᾽ Ἰωλκίας χθονὸς
πολλὰς ἐφέλκων συμφορὰς ἀμηχάνους,
τί τοῦδ᾽ ἂν εὕρημ᾽ ηὗρον εὐτυχέστερον
ἢ παῖδα γῆμαι βασιλέως φυγὰς γεγώς;
Οὐχ, ᾗ σὺ κνίζῃ, σὸν μὲν ἐχθαίρων λέχος
555
καινῆς δὲ νύμφης ἱμέρῳ πεπληγμένος
οὐδ᾽ εἰς ἅμιλλαν πολύτεκνον σπουδὴν ἔχων·
ἅλις γὰρ οἱ γεγῶτες οὐδὲ μέμφομαι·
ἀλλ᾽ ὡς, τὸ μὲν μέγιστον, οἰκοῖμεν καλῶς
καὶ μὴ σπανιζοίμεσθα, γιγνώσκων ὅτι
560
πένητα φεύγει πᾶς τις ἐκποδὼν φίλον,
παῖδας δὲ θρέψαιμ᾽ ἀξίως δόμων ἐμῶν
σπείρας τ᾽ ἀδελφοὺς τοῖσιν ἐκ σέθεν τέκνοις
ἐς ταὐτὸ θείην καὶ ξυναρτήσας γένος
εὐδαιμονοίην· σοί τε γὰρ παίδων τί δεῖ;
565
Ἐμοί τε λύει τοῖσι μέλλουσιν τέκνοις
τὰ ζῶντ᾽ ὀνῆσαι. Μῶν βεβούλευμαι κακῶς;
Οὐδ᾽ ἂν σὺ φαίης, εἴ σε μὴ κνίζοι λέχος.
ENJAMBEMENT
Verzuchting – 569-578
• Betoog Jason en reactie koor
Ἀλλ᾽ ἐς τοσοῦτον ἥκεθ᾽ ὥστ᾽ ὀρθουμένης
εὐνῆς γυναῖκες πάντ᾽ ἔχειν νομίζετε,
ἢν δ᾽ αὖ γένηται ξυμφορά τις ἐς λέχος,
τὰ λῷστα καὶ κάλλιστα πολεμιώτατα
τίθεσθε. Χρῆν γὰρ ἄλλοθέν ποθεν βροτοὺς
παῖδας τεκνοῦσθαι, θῆλυ δ᾽ οὐκ εἶναι γένος·
χοὔτως ἂν οὐκ ἦν οὐδὲν ἀνθρώποις κακόν.
Χο. Ἰᾶσον, εὖ μὲν τούσδ᾽ ἐκόσμησας λόγους·
ὅμως δ᾽ ἔμοιγε, κεἰ παρὰ γνώμην ἐρῶ,
δοκεῖς προδοὺς σὴν ἄλοχον οὐ δίκαια δρᾶν.
EMJAMBEMENT
Achterbakse mooiprater – 579 - 597
Mh. Ἦ πολλὰ πολλοῖς εἰμι διάφορος βροτῶν.
ἐμοὶ γὰρ ὅστις ἄδικος ὢν σοφὸς λέγειν 580
πέφυκε, πλείστην ζημίαν ὀφλισκάνει·
γλώσσῃ γὰρ αὐχῶν τἄδικ᾽ εὖ περιστελεῖν
τολμᾷ πανουργεῖν· ἔστι δ᾽ οὐκ ἄγαν σοφός.
Ὡς καὶ σύ· μή νυν εἰς ἔμ᾽ εὐσχήμων γένῃ
λέγειν τε δεινός· ἓν γὰρ ἐκτενεῖ σ᾽ ἔπος. 585
Χρῆν σ᾽, εἴπερ ἦσθα μὴ κακός, πείσαντά με
γαμεῖν γάμον τόνδ᾽, ἀλλὰ μὴ σιγῇ φίλων.
Ια. Καλῶς γ᾽ ἄν, οἶμαι, τῷδ᾽ ὑπηρέτεις λόγῳ,
εἴ σοι γάμον κατεῖπον, ἥτις οὐδὲ νῦν
τολμᾷς μεθεῖναι καρδίας μέγαν χόλον. 590
Μη. Οὐ τοῦτό σ᾽ εἶχεν, ἀλλὰ βάρβαρον λέχος
πρὸς γῆρας οὐκ εὔδοξον ἐξέβαινέ σοι.
Ια. Εὖ νυν τόδ᾽ ἴσθι, μὴ γυναικὸς οὕνεκα
γῆμαί με λέκτρα βασιλέων ἃ νῦν ἔχω,
ἀλλ᾽, ὥσπερ εἶπον καὶ πάρος, σῶσαι θέλων 595
σέ, καὶ τέκνοισι τοῖς ἐμοῖς ὁμοσπόρους
φῦσαι τυράννους παῖδας, ἔρυμα δώμασιν.
•
Stichomythie
EMJAMBEMENT
EMJAMBEMENT
Eigen schuld – 598-608
Mh. Μή μοι γένοιτο λυπρὸς εὐδαίμων βίος
μηδ᾽ ὄλβος ὅστις τὴν ἐμὴν κνίζοι φρένα.
Ια. Οἶσθ᾽ ὡς μετεύξαι καὶ σοφωτέρα φανῇ· 600
Τὰ χρηστὰ μή σοι λυπρὰ φαίνεσθαί ποτε,
μηδ᾽ εὐτυχοῦσα δυστυχὴς εἶναι δοκεῖν.
Μη. Ὕβριζ᾽, ἐπειδὴ σοὶ μὲν ἔστ᾽ ἀποστροφή,
ἐγὼ δ᾽ ἔρημος τήνδε φευξοῦμαι χθόνα.
Ια. Αὐτὴ τάδ᾽ εἵλου· μηδέν᾽ ἄλλον αἰτιῶ. 605
Μη. Τί δρῶσα; Μῶν γαμοῦσα καὶ προδοῦσά σε;
Ια. Ἀρὰς τυράννοις ἀνοσίους ἀρωμένη.
Μη. Καὶ σοῖς ἀραία γ᾽ οὖσα τυγχάνω δόμοις.
•
•
•
Wees realistisch!
Voortzetting stichomythie
Medea wijst hulp af “Geschenken van een schurk zijn toch niets waard”.
Jason geeft op: bij de goden zweert hij dat hij alles heeft gedaan om haar te
‘helpen’.
Tweede stasimon – 627-662
• HB 58
• Koor aan het woord
• Twee thema’s: macht van Aphrodite en het
treurige lot van mensen zonder vaderland
“Geen ramp zo groot
Als het land van je vaderen te missen”
Vragen
1. Waarom ligt de focus in regel 476 (Medea’s verdiensten)
zo op de S-Klanken?
2. Wat vindt Iason een heel belangrijk doel in dit stuk?
3. Hoe staat Jason tegenover niet-Grieken?
4. Op welke manier probeert Iason te laten zien dat hij niet
de bad guy is?
5. Wat kan men als kritiek op de Sofisten opvatten in vers
580?
6. Wat is de reden van Jason dat hij Medea verlaat en met
Glaukè gaat trouwen (geef citaat uit ‘Achterbakse
mooiprater’)?
7. Wat is de tweesplitsing in het Tweede stasimon; welke
twee thema’s worden hier besproken?
Antwoorden
1. Om de woede van Medea duidelijk te maken.
2. Dat je roem verkrijgt in het leven.
3. Jason vindt ze barbaars en vindt dat het een voorrecht is
om in Griekenland te mogen wonen
4. Door te zeggen dat hij het doet zodat zijn kinderen broers
en zussen van koninklijk bloed zullen krijgen en dat hij het
voor Medea doet.
5. Door middel van retoriek, en niet met wat je zegt, zou een
debat te winnen zijn.
6. ἔρυμα δώμασιν. (vs 596) Voor het gezin.
7. De tweesplisting zit na de eerste twee coupletten; macht
van Aphrodite en het treurige lot van mensen zonder
vaderland