Transcript takdir yetkisi - Bilecik Üniversitesi

CEZADA TAKDİR HAKKI
TAKDİR YETKİSİ KAVRAMI
Takdir Yetkisinin Tanımı
Takdir yetkisi terimi, bir kamu görevlisinin,
hukuka uygun olmak şartıyla, belirli
durumlarda,hakimin veya başkalarının
kontrolü olmaksızın, bir kişinin kendi
düşüncesi ve vicdani kanaatine göre hareket
etme yetkisini veya hakkını ifade etmek
üzere kullanılmaktadır.
Takdir Yetkisinin Gerekliliği
Ortak ve medeni ihtiyaçların günden güne
artması ve devletin görevleriyle ilgili
anlayışların değişmesi sonucu idarenin
yerine getirmekle yükümlü olduğu kamu
hizmetlerinin alanı sürekli genişlemekte ve
pek çok bakımlardan teknik ve uzmanlığı
gerektirir bir hal almaktadır.
Karmaşıklaşmış, uzmanlaşmış ve çok geniş
alanlara yayılmış olan modern devlet hayatı
içerisinde, toplum hayatının zorunlulukları
idareye takdir yetkisini tanımasını kaçınılmaz
hatta, zorunlu kılmaktadır.
Diğer taraftan kanunlar ve bunlara
dayanılarak çıkarılan düzenleyici işlemlerin
en önemli özelliği, bunların sonradan ortaya
çıkacak kişilere ve olaylara uygulanacak
şekilde genel ve soyut nitelikte olmalarıdır.
Bu nedenle, kural koyucunun sonradan
ortaya çıkacak her ihtimali önceden
öngörmesi mümkün olmadığından,
uygulamada birtakım boşluklar ortaya çıkar.
Bu boşluklar yargısal alanda hakim
tarafından boşluk doldurma usulleri ile
doldurulmaktadır.
İdarenin boşluk doldurma yetkisi ise
bulunmadığından bu boşluklar, yurutme ve
idare alanında takdir yetkisi ile
giderilebilmektedir.
TAKDİR YETKİSİNİN ALANI
Takdir yetkisi, yalnız Medenî Kanun ile onun bir
devamı olduğu belirtilen Borçlar Kanunu
bakımından geçerli olmayıp, medenî hukukun
tümünde olduğu kadar, medenî hukuku
ilgilendiren yan düzenlemelerin uygulanması
bakımından da bu yetkinin kullanılması
zorunludur.
Bundan başka, Ticaret Hukuku, Devletler
Özel hukuku, Fikrî haklar ve İş Hukuku gibi
alanlarda da uygulanma gücüne sahiptir.
TAKDİR YETKİSİ - HUKUK YARATMA
Yargıca hukuk kuralı yaratarak hukuk
boşluklarını doldurma ödevi verilmiştir. Bu
ödevin yerine getirilmesi için belli bir olaya
uygulanabilecek bir hukuk kuralının
bulunamamış olması gerekir. Uygulanabilecek
bir hukuk kuralı yok ise, yargıç, kanun koyucu
gibi kendisi hukuk kuralını yaratır.
Yargıç, takdir yetkisini kullanırken, yine o
hukuk kuralının içerisinde kalarak
ferdîleştirme yoluna gider.
Yargıç, takdir yetkisi tanıyan kuralın güttüğü
amaç ile çelişmeyen; aksine onunla
bütünleşen bir çözüm bulmak zorundadır.
Kısaca, hukuk yaratmada yargıcın yarattığı
hukuk kuralının hukuk sistemi ile
bütünleşmesi; takdir yetkisinin
kullanılmasında ise bulunan çözümün belli
bir hukuk kuralının sınırları içinde kalmasa
ve onunla bütünleşmesi aranır.
TAKDİR YETKİSİNİN KULLANILMASI
I — TAKDİR YETKİSİNİ KULLANAN
YARGICIN DURUMU
1 — Genel açıklama
Yargıcın kişisel sevgi, duygu, tutku veya
düşünceleriyle kişisel eğilimlerin etkisi
altında keyfî, indî kararlar vermesi
yasaklanmıştır.
2 — UYULMASI GEREKEN BAZI ILKELER
a) Önyargılardan kurtulmak
Yargıç, takdir yetkisini kişisel heveslerinin ve
kendine özgü eğilimlerin etkisinden kurtularak,
doğrudan doğruya olayın özelliklerinden çıkan
gereklere uygun bir biçimde kullanmalıdır.
b) Menfaat uyuşmazlığında âdil bir
denge kurmak
Takdir yetkisini kullanırken yargıcın yapacağı
ilk iş, taraflar arasındaki menfaat
uyuşmazlığının ne olduğunu;uyuşmazlıkta
menfaatlerden hangisinin daha çok
korunması gerektiğini veya korunmaya değer
olduğunu araştırmaktır.
c) Benzer durumlarda da uygulanabilir bir
çözüm bulmak
Bir konuda kanun koyucu bir kural
öngörmek istediği zaman, takdir yetkisini
kullanan yargıcın bulduğu çözümü kendi
çözümü olarak da benimseyebilmelidir.
TAKDİR YETKİSİNİN
KULLANILMASININ SINIRLARI
Yargıcın takdir hakkını kullanırken göz önünde
bulundurması gereken sınırlar 3’e ayrılır:
1 — Kanunun takdir yetkisi tanımış bulunması.
2 — Kanunun çizdiği sınırlar içinde kalınması.
3 — Hak ve nısfet (adaletin gereği ne ise ona göre
hareket etme) ölçüsüne uygunluk
1 — KANUNUN TAKDIR YETKISI TANIMIŞ
BULUNMASI
a) Takdir yetkisine kanunen işaret zorunluluğu
Takdir yetkisi, yargıca sırf kanun koyucunun
bilerek ve isteyerek bıraktığı «kural-içi boşluk»
ların doldurulması için tanınmıştır. Şu halde,
kanunda bilerek ve isteyerek bırakılan
boşlukların dışında, yargıç, hukuk kuralını
öngörüldüğü biçimde uygulamakla yükümlüdür.
b) Takdir yetkisi veren kuralların biçimi
aa) Yargıca açıkça takdir yetkisi tanıyan
kurallar
bb) Durumun gereği veya benzeri kavramlarla
takdir yetkisine yollama yapılan kurallar
cc) Kuralın yazılışından takdir yetkisi tanıdığı
anlaşılan kurallar
2 — KANUNUN ÇIZDIĞI SINIRLAR IÇINDE
KALINMASI
Yargıç, takdir yetkisine kanunun bu yetkiyi
verdiği yerlerde ve yalnız onun çizdiği sınırlar
içinde sahiptir. Değişik bir deyişle, takdir
yetkisinin alanı ,kanun koyucu tarafından
ölçülmüş, işaretlenmiş ve belli sınırlarla
çevrilmiştir.
3 — Hak ve nısfet (adaletin gereği ne ise ona
göre hareket etme) ölçüsüne uygunluk
SONUÇ OLARAK;
İdarenin belli şart ve durumların meydana
gelmesi halinde belli bir kararı alıp almamak
veya kanunda öngörülen değişik çözümler
arasında bir secim yapmak konusunda
tanınan bir serbestiye ya da belirli bir konuda
karar alabilmek için hangi şart ve durumların
ortaya çıkması gerektiğini tespit etmek
imkanına sahip olması anlamına gelen takdir
yetkisinin, idareye tanınması, toplum
hayatının zorlukları nedeniyle zorunludur.
KAYNAKÇA
KALABALIK,H. 1997,"İdare Hukukunda Takdir Yetkisi Kavramı
ve Benzer Kurumlarla Karşılaştırılması,Prof. Dr. Naci
Kınacıoğlu’na Armağan" ,Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi
Dergisi ,Cilt. 1 ,sayfa: 205 - 232 ,ISSN: ,DOI: ,12,Ankara.
EDİS,S., 1973, ’’Hukukun Uygulanmasında Yargıca Tanınmış
Takdir Yetkisi’’, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi,
C:XXX,sayfa: 197-229, Ankara.
ZEYNEP İNCE
20327785442