Transcript Wiedza przyrodnicza jak ja zdobywac

PROGRAM OPERACYJNY
KAPITAŁ LUDZKI
Człowiek – najlepsza inwestycja
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza
Dlaczego wiedza przyrodnicza
jest przydatna w życiu
i jak ją zdobywać?
dr inż. Mariusz Kąkolewicz
ZTK WSE UAM
Poznań, 27 września 2012 r.
Co to jest WIEDZA?
• „wiedzą jest to, co pozwala równoważyć
relacje między jednostką a światem, czyli
posiadane kompetencje poznawcze i
instrumentalne – stosowane sposoby
równoważenia relacji”
L.Kohlberg, R. Mayer (1993) Rozwój jako cel wychowania, [w:] Z. Kwieciński, L.
Witkowski (red.) Spory o edukację. Dylematy i kontrowersje we współczesnych
pedagogiach, Edytor, Warszawa, [za:] B. Śliwerski (2005) Współczesne teorie i nurty
wychowania, Impuls, Kraków, s. 32
Wiedza wg Cz. Nosala
• „terminem wiedza określa się wewnętrzne,
znakowo-symboliczne struktury, za
pośrednictwem których podmiot
odzwierciedla, a następnie odwzorowuje świat
zewnętrzny (prawidłowości poznawane w
obrębie obiektów, relacji i procesów) w swoim
mózgu”
Cz. Nosal (1990) Psychologiczne modele umysłu. PWN, Warszawa
Wiedza wg Glasersfelda
• Struktury pojęciowe, które konstytuują
znaczenia lub wiedzę są konstruktami, które
każdy sam buduje dla siebie.
E. von Glasersfeld (2005) Introduction: Aspects of Constructivism. [w:]
Constructivism. Theory, Perspectives and Practice. red. Fosnot C. T. Techers College
Press, Columbia Univ., NY and London
Przydatność wiedzy przyrodniczej
w życiu
• Poziom przedwiedzy przyrodniczej umożliwia
i warunkuje dalsze uczenie się – poznawanie
i rozumienie świata
• Wiedza przyrodnicza warunkuje świadome
dokonywanie wyborów i podejmowanie
decyzji dotyczących zachowań w realnym
świecie przyrody i techniki
Przydatność wiedzy przyrodniczej
w życiu - przykłady
• Kierowanie pojazdami i ich bezpieczna eksploatacja
• Świadoma eksploatacja urządzeń elektrycznych
• Rozumienie przyrodniczo-technicznych uwarunkowań
decyzji i działań w gospodarce (GMO, energia atom.)
• Racjonalne podejmowanie decyzji indywidualnych w
sferze: zdrowia, odżywiania, higieny itp. (nauka i
pseudonauka – np. homeopatia)
• Rozumienie komunikatów medialnych odnoszących
się przyrody i techniki (dostrzeganie błędów i głupot)
• Podstawy naukowe zachowań proekologicznych
Wiedza przyrodnicza źródłem radości
„Mogę wyobrazić sobie komórki kwiatu,
skomplikowane procesy w nich zachodzące, które także
mają swoje piękno. Nie jest tak, że piękne jest coś, bo
ma rozmiar jednego centymetra, piękno jest również w
mniejszej skali, w wewnętrznej strukturze. Także w
procesach. Weźmy na przykład to, że kolor kwiatu
ewoluował tak, żeby móc wabić zapylające go owady.
To jest bardzo ciekawe (to oznacza, że owady
rozróżniają kolory). Nasuwa się w związku z tym
pytanie: czy poczucie estetyki mają także bardziej
prymitywne organizmy? Wszystkie ciekawe pytania
pokazują, że nauka jedynie wzmaga fascynację
kwiatem, jego tajemniczość i urok. Tylko wzmaga, nie
widzę jak miałaby osłabiać.” R. Feynman, (oryg. 1999)
Przyjemność poznawania, Prószyński i S-ka, Warszawa
Dzieci z wielką radością i zapałem
poznają otaczający je świat, uczą się:
chodzić, komunikować, orientować się w
otoczeniu przyrodniczym
i społecznym
S. Hawking
doświadcza stanu nieważkości
Badania wiedzy przyrodniczej
– uzasadnienie znaczenia
• „osoby o większej wiedzy naukowej podejmują
trafniejsze indywidualne decyzje m.in. jako
pacjenci i konsumenci oraz w pracy zawodowej i
codziennym życiu, ale także w sferze publicznej
będąc bardziej otwartymi na innowacje i
możliwości będące wynikiem globalnych
przemian.”
• Polacy na trzecim miejscu od końca (na 11 krajów)
BBVA Foundation International Study on Scientific Culture,
http://www.fbbva.es/TLFU/dat/Understandingsciencenotalarga.pdf (22.08.2012)
Jak zdobywać wiedzę przyrodniczą?
• W rzeczywistym świecie – zawsze, gdy to
możliwe;
• Poprzez kontekst codziennego doświadczania i
funkcjonowania „w świecie”;
• Świadomie i poprzez własną aktywność
poznawczą;
• We współpracy z „rówieśnikami w wiedzy”;
• Z zaangażowaniem emocjonalnym.
• Wiedzy nie można przekazać, można ją jedynie
samodzielnie zdobywać i się nią dzielić
Koncepcja
umiejscowionego uczenia się
• „wiedza powinna być zdobywana w warunkach,
w miejscu i kontekście typowym dla
poznawanych zagadnień, tam, gdzie wiedza ta
jest w naturalny sposób generowana i
wykorzystywana.”
• Koncepcję tą można uznać za synergiczne
połączenie: uczenia się przez działanie i
doświadczanie, uczenia się we współpracy oraz
miejsca, w którym zachodzi ten proces.
J. Lave, E. Wenger (1991/2007), Situated Learning. Legitimate Peripheral Participation,
Cambridge University Press , New York.
Koncepcja
umiejscowionego uczenia się
• W warunkach umiejscowienia oczywista staje się
metoda uczenia się przez odkrywanie lub ogólniej
metoda poznania naukowego obejmująca:
dostrzeżenie poznawczo nowego obiektu lub
zjawiska w kontekście doświadczanej rzeczywistości,
metodyczna obserwacja i określenie problemu
poznawczego, sformułowanie hipotezy oraz jej
weryfikacja prowadząca do wniosków, uogólnień i
poszerzenia wiedzy.
… a tradycyjna edukacja szkolna
• „Ponieważ współczesne nauczanie w szkole
polega na zbieraniu doświadczeń zawsze w
tym samym pomieszczeniu, w klasie szkolnej,
może ono wspierać jedynie bardzo
jednostronne rozumienie – dlatego też
zmniejsza się jego efektywność (...) ponadto
wiele z tego, czego się [uczeń – dop. MK]
nauczył, jest bezużyteczne w sytuacjach
praktycznych”
G. Mietzel (2002) Psychologia kształcenia, GWP, Gdańsk
Teoria qualiów w edukacji
M. Kąkolewicz (2011) Uczenie się jako konstruowanie wiedzy.
Qualia, świadomość i technologie informacyjne, Wyd. UAM, Poznań
• Qualia są doświadczane jako części jednolitych i
zintegrowanych aktów świadomości, i nie jest
możliwym doświadczenie np. odizolowanej
czerwieni jabłka czyli pojedynczego quale „czerwieni”.
G. Edelman (2004) Wider then the Sky. The Phenomenal Gift of Consciousness,
Yale Univ. Press, New Haven and London
• „Qualia to surowe odczucia świadomego
doświadczenia: bolesność - bólu, czerwoność –
czerwieni. Qualia nadają świadomemu
doświadczeniu, ten jego szczególny charakter.”
V.S. Ramachandran, W. Hirstein (1997) Three Laws of Qualia. What Neurology Tells Us
about the Biological Functions of Consciousness, Qualia and the Self, Journal of
Consciousness Studies, 4, No. 5-6, 1997, pp. 429–58,
Qualia towarzyszą:
percepcji, doznaniom,
emocjom, a nawet
myślom i pragnieniom.
Bezpośrednia
aktywność stwarza
możliwość
interioryzacji qualiów
np. miękkości kredki
Dualny charakter pojęcia QUALIA
• Qualia to cechy i własności rzeczy doświadczanych
zmysłowo rozpatrywanych w oderwaniu od tych rzeczy
(obiektów, zjawisk, doznań wewnętrznych),
• Qualia to bezpośrednio i pierwszoosobowo odbierane
cechy doznań zmysłowych (także emocji, myśli i
pragnień) związanych z doświadczaniem obiektów lub
zjawisk, które konstytuują ich świadomość w umyśle.
• Pojęcie to odnosimy więc zarówno do obiektywnie
istniejące cechy świata rzeczywistego jak i do
mentalnych reprezentacji doświadczeń zmysłowych,
czyli perceptów.
A. Clark (2007) Sensory and Perceptual Consciousness, [w:] M. Velmans, S. Scheider (red.) The
Blackwell Companion to Consciousness, Blackwell Pub., Malden, MA USA; Oxford, GB; Carlton, Au
Wiedza a wyobrażenia
• Doświadczanie nowych bodźców wiąże się zawsze z
budowaniem nowych lub modyfikowaniem
wcześniejszych reprezentacji poznawczych, z
budowaniem lub modyfikowaniem mentalnego
obrazu świata i własnego Ja, czyli osobistych
zinterioryzowanych wyobrażeń.
• Proces uczenia się jest procesem konstruowania
wyobrażeń, o rzeczach, zjawiskach i zależnościach.
Qualia bezpośrednie a qualia medialne
• Istnieje zasadnicza różnica pomiędzy qualiami
dostępnymi w procesach bezpośredniego
poznawania i doświadczania obiektów i
zjawisk w naturalnych uwarunkowaniach
zewnętrznego świata, które konstytuować
będą możliwie adekwatne reprezentacje
umysłowe, a qualiami odnoszącymi się do
qualiów (cech) komunikatów medialnych
(qualia medialne).
Trylobity - Ellipsocephalus hoffi
503 mln. Jince Czechy
Trylobity - Ellipsocephalus hoffi
503 mln. Jince Czechy
Ryba - Lycoptera davidi
150 mln. prov. Liaoning, Chiny
Muszle
??? Jerzykowo
Muszle
??? Jerzykowo
Muszle
??? Jerzykowo
Poznawanie medialne
a wiedza upozorowana
• Komunikaty medialne są zawsze uproszczonymi,
często przekłamanymi i zawsze niepełnymi,
reprezentacjami qualiów obiektu lub zjawiska
realnego, oddziałującymi na wybrane jedynie zmysły
(najczęściej tylko na wzrok).
• Przekaz medialny zawsze pozbawiony jest
działaniowego i emocjonalnego kontekstu naturalnej
(umiejscowionej) sytuacji poznawczej.
• Zastępowanie poznawania bezpośredniego
uczeniem się (lub nauczaniem) z mediów prowadzi
do tworzenia niepełnych i uproszczonych.
reprezentacji umysłowych – wiedzy upozorowanej.
Rola komunikatów medialnych
w toku podającym
• Tworzenie uproszczonych reprezentacji
umysłowych (wiedzy upozorowanej).
• Aktywowanie śladów pamięciowych– w
procesach odpamiętywania (jeśli one istnieją) .
• Werbalne komunikaty nauczyciela są najmniej
„efektywne”. Najczęściej nie prowadzą do
zrozumienia (i adekwatnego wyobrażenia), a
uczeń może je co najwyżej werbalnie odtworzyć.
• Są one szczególnie nieefektywne gdy opisywane
zagadnienie jest dla ucznia całkowicie nowe.
„uczniowie swoje odpowiedzi zapisywali na
tablicy interaktywnej, chętnie wybierali kolor
pióra, którym chcieli pisać, a swoje błędy
poprawiali za pomocą gumki”
http://www.partnerstwodlaprzyszlosci.edu.pl/chemia/ ….
„nauczyciel użył funkcji przewijania, aby
uczniowie mogli odpowiedzieć na wszystkie
pytania zawarte w tym zadaniu”
http://www.partnerstwodlaprzyszlosci.edu.pl/chemia/ ….
„nauczyciel pokazał ilustrację pokazującą
tworzenie się smogu nad dużymi miastami i
omówił cechy tego zjawiska”
http://www.partnerstwodlaprzyszlosci.edu.pl/chemia/ ….
„emisja filmu zamieszczonego na płycie CD […]
pomogła im poznać niszczące właściwości
kwaśnych opadów”
http://www.partnerstwodlaprzyszlosci.edu.pl/chemia/ ….
„gimnazjaliści zapoznali się z właściwościami
fizycznymi estrów”
http://www.partnerstwodlaprzyszlosci.edu.pl/chemia/ ….
„uczniowie dzięki ilustracji [!] zamieszczonej na
płycie [CD-ROM] dowiedzieli się jaki zapach mają
poszczególne związki [estry]”
http://www.partnerstwodlaprzyszlosci.edu.pl/chemia/ ….
Taka dydaktyka to najgorszy przykład nauczania
transmisyjnego według modelu:
Ona mówi, oni nie słuchają Jej
http://www.partnerstwodlaprzyszlosci.edu.pl/chemia/ ….
Rola mediów w aktywnym uczeniu się
w warunkach umiejscowienia
• Tworzenie komunikatów medialnych przez
uczącego w procesie bezpośredniego uczenia
się stymuluje i wspomaga procesy poznawcze i
refleksję oraz uruchamia emocję.
• Powracanie do samodzielnie wytworzonych
komunikatów medialnych stymuluje
odpamiętywanie rzeczy i zjawisk (sytuacji
uczenia się) wraz z całym kontekstem
emocjonalnym.
Edukacyjne znaczenie
rejestracji medialnych …
• … wybranych przez podmiot poznawanych
obiektów lub zjawisk np. przyrodniczych polega
na stymulowaniu koncentracji i refleksji.
• Już sam zamiar wykonywania np. fotografii
wywołuje konieczność stymulującego percepcję,
pełniejszego oglądu rzeczywistości i świadomego
wyboru kadru, obejmującą poza wyborem
kompozycji kadru także analizę: układu plam
barwnych, linii, zależności tonalnych, świateł itd.,
co w naturalny sposób wymusza koncentrację
uwagi na qualiach czyli cechach poznawanego
obiektu.
Szczególna rola filmu
• Film umożliwia ukazanie zarówno obiektu i
zjawiska jak i kontekstu sytuacyjnego.
• Materiał filmowy, umiejscawia także w konkretnej
sytuacji używanie pojęć, osadzając dialog lub
komentarz w określonym kontekście czasu,
miejsca i okoliczności.
• Istotną rolę odgrywa współoddziaływanie obrazu,
ruchu i dźwięku oraz najbogatsze ukazanie
qualiów medialnych.
• W największym stopniu oddziałuje na sferę
emocjonalną.
Konstruowanie wiedzy przyrodniczej
przez ucznia liceum
może i powinno wykorzystywać
te same metody naukowego
poznania,
co badania akademickie.
Dziękuję za uwagę
Chętnie odpowiem na pytania
M. Kąkolewicz
[email protected]