Transcript khimijaly_bajlanysty_t

Проблемалық сұрақ
• химиялық байланыс қалай түзіледі?
Сабақтың мақсаты:
• Қосылыстағы атомдардың бір-біріне
әсері арқылы жүзеге асатын күш
табиғатынының мәнін түсіндіру;
• Атомдар арасында химиялық
байланыстың қалай түзілетінін
анықтау;
• Молекуладағы байланыстың түзілуін
шартты түрде жазып үйрету;
• Міндеті:
• 1.Химиялық байланыс жайлы ұғымды
қалыптастыру.
• 2.Жай және күрделі заттардан
химиялық байланыстың түрін анықтай
білу, әр түрлі байланыс түрі бар
заттарға түзілу схемасын құра білу;
ковалентті, иондық, металдық,
байланыстардың түзілу механизмін
түсіндіре білу.
Химиялық байланыс
• валенттілік сұлба және молекулалық
орбиталдар әдісімен түсіндіріледі.
Химиялық байланыс түзілуіне қарай
бөлінеді:
• Иондық
• Ковалентті
• Металдық
• Сутектік
Жоспар
Химиялық байланыс, химиялық
байланыстың түрлері
Иондық байланыс, түзілу механизмі;
Ковалентті байланыс түзілу механизмі;
Металдық байланыс түзілу механизмі;
Сутектік байланыс түзілу механизмі
ХИМИЯЛЫҚ
БАЙЛАНЫС
- химиялық қосылыстағы атомдардың
бір-біріне әсері арқылы жүзеге
асатын күштер жиынтығы
Л.Полингтің жасаған химиялық элементтердің электртерістілік шкаласы
Салыстырмалы электртерістілігі периодтық заңға
бағынады: период бойынша элементтің нөмері артқан
сайын артады, ал топта бойынша – кемиді
Мәлім элемент атомдарының қосылыстардағы басқа элементтер
атомдарынан электрондарды өзіне қарай тартуы терісэлектрлік
деп аталады.
Атомдары электрондарын оңай беретін элементтердің металдық
қасиеттері өте күшті болады.
Атомдары электрондарды тез қосып алатын элементтердің
бейметалдық қасиеттері айқын білінеді.
Химиялық байланыс түзілуде ең басты рольді
электрондар атқарады.
Химиялық байланыс түзілген кезде
атомдардың электрондық құрылымы
өзгеріске ұшырайды.
Атомдардың электрондық құрылымы
анағұрлым тұрақты болған жағдайда
ғана химиялық байланыс түзіледі.
Иондық химиялық байланыс
электртерістілігі бойынша
айырмашылығы үлкен металл мен
бейметалл атомдары арасында түзіледі.
Иондық химиялық байланыс қарама –
қарсы зарядталған иондардың
электростатикалық тартылысы
нәтижесінде жүзеге асады.
Металдар химиялық әрекеттесуде валенттік
электрондарын беріп, оң зарядты иондарға
(катиондарға):
Na0 – e = Na+
Бейметалдар электрондар қосып алып, теріс зарядты
иондарға (аниондарға) айналады:
Cl0 + e = Cl-. Әр аттас зарядты иондар бірін-бірі
тартып молекула құрайды:
Иондық химиялық байланыс
натрий атом
натрий ион
хлор атомы
хлор ионы
иондық байланыс
Ковалентті байланыс – бұл атомдар
арасында ортақ электрондық жұп
есебінен жүзеге асырылатын
химиялық байланыс.
Ковалентті химиялық байланыста электрон
жұбының атомдардың арасында орналасуына
қарай полюсті және полюссіз деп екіге бөлінеді.
Полюссіз ковалентті химиялық
байланысты молекулада электрон жұбы
атомға ауыспай, симметриялы түрде
ортада орналасады. Полюссіз химиялық
байланыстағы қосылыстардың қайнау
және балқу температуралары төмен,
полюсті еріткіштерде иондар түзбейді,
электр тоғын өткізбейді.

+
Бір ортақ электрон жұбы - бір
химиялық байланыс
Н
+
Молекула түзілуінің
электрондық схемасы
Н

2
ē
Н
Н
2
ē
Молекуланың
электрондық формуласы
3p
Cl2
Cl
Cl
+17
+17
3s
+ Cl  Cl Cl
Cl
Cl
Енді оттегі молекуласындағы байланыстың түзілуін қарастырайық.
Оттек атомының электрондық формуласы 1s22s22p4, валенттілік электрондары
2s22p4, электртерістілігі 3,5.
Электронды-графикалық формуласын қарасақ, валенттілік электрондар
саны 6, оның екеуі дара күйінде,
міне, осы электрондар екінші оттек атомындағы дәл осындай
электрондармен екі жұп түзеді, яғни байланыс саны екі.

- байланыс дегеніміз электрон бұлттарының
қабысу ауданы ядролардың қосылу сызығының
бойында жатқанда түзілетін байланыс
π-байланыс — электрон бұлттарының қабысу
ауданы ядроларды қосатын сызықтың екі
жағында
Полюссіз ковалентті химиялық байланысты молекулада
электрон жұбы атомға ауыспай, симметриялы түрде
ортада орналасады. Полюссіз химиялық байланыстағы
қосылыстардың қайнау және балқу температуралары
төмен, полюсті еріткіштерде иондар түзбейді, электр
тоғын өткізбейді. Сутек атомының электрондық
формуласы 1s1.
Сутектің электртерістілігі 2,1.
S – электрондарының электрон бұлттары сфера (шар)
тәрізді, олардың өзара әсерлесуін былай көрсетуге
болады:
сонда s электрондарының бұлттары өзара қабысып,
екі электрон екі ядроға да ортақ, олардан бірдей
қашықтықта орналасады.
Ковалентті полюссіз байланысқан
Веществазаттар
с КНС имеют:
Молекулалық кристаллическую
кристалл торлы
Молекулярную
заттар
решетку (все
остальные)
Атомдық
кристалл торлы
Атомную
кристаллическую
заттар (С,
решетку
(C,Si,Si,B)B)
Заттардың қасиеттері
1.Қатты
2.Қайнау және балқу
температурасы жоғары
Заттардың қасиеттері:
1. Қалыпты жағдайда газ тәрізді заттар
(H2, O2), сұйық (Br2), қатты (I2);
2. Заттардың көпшілігі ұшқыш заттар,
балқу және қайнау температурасы
төмен;
3. Ерітінділері мен балқымалары электр
тогын өткізбейді.
H
+
Cl

H
Cl
Ковалентті полюсті байланысқан
заттар
Вещества с КПС имеют:
Молекулалық кристалл
торын (барлық
Молекулярную
кристаллическую
решеткубасқа
(всезаттар)
остальные)
Атомдық кристалл торлар
Атомную(SiC,
крисаллическую
SiO2)
Решетку (SiC, SiO2)
Заттардың қасиеттері:
1. Қатты;
2. Балқу to жоғары.
Заттардың қасиеттері:
1. Қалыпты жағдайда газтәрізді,
сұйық, қатты;
2. Заттардың көпшілігі ұшқыш
заттар, қайнау, балқу
температурасы to төмен;
3. Ерітінді және балқыма күйінде
электр тогын өткізеді.
Металдық кристалл торының түйіндерінде атомдар
немесе
олардың иондары орналасатыны белгілі.
Металдық тордағы бостау күйдегі делокальданған
электрондар көптеген ядролардың арасында өзара
тарту күштерін тудырып, металдық байланыс түзеді.
Металдық байланыстың түзілу схемасы (М – металл):
Me – ne- → Me+n
Мұндай қабілетті металдар бос күйде де,
химиялық әрекеттесу кезінде де көрсетеді. Бос
күйдегі металдың белгілі физикалық қасиеттері:
электр және жылу өткізгіштігі, қаттылығы,
иілімділігі, созылғыштығы, өзіне тән жылтыры, т.б.
бұлардың барлығы да металдық байланысқа тәуелді.