Transcript Ryszard Petru - Forum Obywatelskiego Rozwoju

Jak zwiększyć polską
konkurencyjność
Ryszard Petru
Przewodniczący TEP
Wstęp
• Szybki wzrost gospodarczy Polski w ostatnim dwudziestoleciu
zawdzięczamy restrukturyzacji gospodarki i efektowi doganiania
• Przyrost produktywności brał się ze zmian struktury gospodarki, napływu
know-how (imitacja) i umiejętności jego absorpcji (kwalifikacji pracowników,
jakości prawa gospodarczego, poziomu infrastruktury)
• W krajach wysoko rozwiniętych przyrost PKB na zatrudnionego wynika
głównie z przyrostu TFP (total factor productivity)
• W Polsce dalszy przyrost PKB na zatrudnionego i płac będzie wiązał się
głównie z TFP, a więc to o utrzymanie jej wysokiej dynamiki powinna
troszczyć się polityka gospodarcza
• Dyskusja powinna więc zaadresować te słabości polskiej gospodarki, których
usunięcie będzie kluczowe dla zwiększenia potencjału wzrostu
Diagnoza - wyzwania
W wymiarze makroekonomicznym
•
•
•
•
•
Duża nierównowaga fiskalna
Niski poziom oszczędności i inwestycji w relacji do PKB
Inwestycje publiczne finansowane głównie z oszczędności zagranicznych i długu
skupienie FDI na branżach średniozaawansowanych o ograniczonym potencjale wzrostu
Ograniczone możliwości dalszego zadłużania się (w relacji do PKB) sektora publicznego oraz
całej gospodarki za granicą
W wymiarze strukturalnym
• Rynek pracy - niska aktywność zawodowa, negatywna demografia, nisko
produktywna część siły roboczej, emigracja
• Edukacja niedostosowana do wymogów nowoczesnej gospodarki. Brak współpracy
pomiędzy uczelniami i przedsiębiorstwami
• Nieprzyjazne i nieprzejrzyste prawo (sądownictwo, regulacje gospodarcze, podatki)
• Niska innowacyjność i jej ranga w agendzie zadań państwa
• Nieefektywna, źle oceniana przez obywateli administracja
Mniej Polaków jest
aktywnych i pracuje niż
obywateli UE
Społeczeństwo polskie się
starzeje, a populacja kurczy
Rys. 8. Prognozy demograficzne dla Polski
Rosnąca nierównowaga fiskalna osłabia
skuteczność działania państwa i podnosi ryzyko
inwestycji prywatnych
Rysunek 1. Podstawowe dane makroekonomiczne Polski w latach 1995–2012
* kolorem granatowym wyróżniono okresy szybkiego (powyżej 2% PKB
rocznie), natomiast kolorem pomarańczowym okresy wolnego (poniżej 2%
PKB rocznie) wzrostu polskiej gospodarki
** po 2004 r. stopa bezrobocia BAEL
Źródło: Międzynarodowy Fundusz Walutowy
Oszczędności i inwestycje nie finansują rozwoju
tak efektywnie jak w innych krajach
Rysunek 8. Inwestycje i oszczędności jako % PKB
Źródło: Raport „Konkurencyjna Polska - opracowanie na podstawie danych Banku
Światowego oraz UNCTAD
Dynamika wydajności pracy nie gwarantuje
dogonienia państw rozwiniętych w horyzoncie
pokolenia
Rysunek 4. Wydajność pracy (PKB na zatrudnionego) w wybranych krajach wg parytetu
siły nabywczej w latach 2004–2011
Źródło: Bank Światowy
Prawo nie sprzyja działalności gospodarczej,
zniechęcając biznes do produktywnego działania
Polska nie inwestuje w innowacyjność,
osiąga więc słabe wyniki na tym polu
Niska jakość instytucji publicznych podważa zaufanie
obywateli do państwa i zniechęca firmy do inwestowania
* Im niższy wskaźnik tym lepszy wynik
Miejsca pracy tworzone są głównie
w usługach, często
o niskiej produktywności
Miejsca pracy powstałe w latach 2004-2011 (w tys.)
116
27
25
437
328
2274
413
489
589
724
Usługi
Usługi
nierynkowe rynkowe
24,2
11,6
11
Budow- Handel i Przetwór- Usługi Górnictwo Przed. Rolnictwo Ogółem
nictwo naprawy
stwo finansowe
użytecz.
przem.
publicznej
30,2
16,7
21,9
20,5
18,7
22,3
21,6
4,5
Wartość dodana na zatrudnionego, tys. EUR*
(2011)
* kursy z 2005 r.
Źródło: Eurostat
Nie wyróżniamy się na tle krajów EŚW
Konkurencyjność Polski na tle EŚW*
(Pozycja**: 68/68)
Konkurencyjność na poziomie
makroekonomicznym (69/67)
Infr. społeczna i
instytucje polityczne
(66/72)
Podstawowa
edukacja i
zdrowie (40/44)
Instytucje
polityczne
(97/96)
Konkurencyjność na poziomie
mikroekonomicznym (68/70)
Polityka
makroekonomiczna
(74/58)
Rządy prawa
(60/76)
Otoczenie biznesowe
(68/73)
Sektory pokrewne i
wspierające oraz
klastry (64/68)
Popyt
(72/94)
Uwarunkowania
(69/63)
Infrastruktura
Infr.
Administracja
logistyczna
komunikacyjna
(87/68)
(85/63)
(44/41)
Infr. rynków
finansowych.
(61/78)
Infr. Innowacyjności
(68/65)
Wyrafinowanie firm
(66/66)
Efekt. oper. i
myślenie
strategiczne
(71/69)
Warunki
konkurowania
(68/66)
Praktyki w
zakresie
organizacji
(67/72)
Umiędzynarodowienie firm
(61/56)
* Kraje EŚW będące członkami UE; kolor szary oznacza zbliżony poziom konkurencyjności, kolor jasnozielony oznacza niewielką przewagę konkurencyjną Polski (wobec EŚW),
ciemnozielony znaczącą przewagę konkurencyjną Polski, kolor jasno czerwony oznacza niewielką lukę konkurencyjności wobec EŚW, kolor ciemnoczerwony oznacza znaczącą lukę
konkurencyjności ** Pozycja Polski/EŚW wśród wszystkich krajów (148) branych pod uwagę w analizie World Economic Forum
Źródło: analiza własna na bazie metodologii M.Portera (“The determinants of national competitiveness”) i danych/rankingu WEF
Znacznie ustępujemy krajom „Północy”
Konkurencyjność Polski na tle „Północy”*
(Pozycja**: 68/29)
Konkurencyjność na poziomie
makroekonomicznym (69/32)
Infr. społeczna i
instytucje polityczne
(66/20)
Podstawowa
edukacja i
zdrowie (40/16)
Instytucje
polityczne
(97/25)
Konkurencyjność na poziomie
mikroekonomicznym (68/24)
Polityka
makroekonomiczna
(74/54)
Rządy prawa
(60/19)
Infrastruktura
Infr.
Administracja
logistyczna
komunikacyjna
(87/64)
(85/12)
(44/22)
Infr. rynków
finansowych.
(61/34)
Otoczenie biznesowe
(68/26)
Wyrafinowanie firm
(66/21)
Popyt
(72/27)
Sektory pokrewne i
wspierające oraz
klastry (64/11)
Uwarunkowania
(69/29)
Warunki
konkurowania
(68/37)
Infr. Innowacyjności
(68/15)
Efekt. oper. i
myślenie
strategiczne
(71/11)
Praktyki w
zakresie
organizacji
(67/27)
Umiędzynarodowienie firm
(61/25)
* Niemcy, Austria, Holandia, Belgia, Finlandia; kolor szary oznacza zbliżony poziom konkurencyjności, kolor jasnozielony oznacza niewielką przewagę konkurencyjną Polski (wobec
Północy), ciemnozielony znaczącą przewagę konkurencyjną Polski, kolor jasno czerwony oznacza niewielką lukę konkurencyjności wobec Północy, kolor ciemnoczerwony oznacza
znaczącą lukę konkurencyjności ** Pozycja wśród wszystkich krajów (148) branych pod uwagę w analizie World Economic Forum
Źródło: analiza własna na bazie metodologii M.Portera (“The determinants of national competitiveness”) i danych/rankingu WEF
Sukces transformacji 25-lecia nie gwarantuje sukcesu
w przyszłości – wiele krajów doświadczyło tego przed nami
In the trap
Above
the trap
Wniosek – bez jasnej agendy modernizacyjnej Polska
ugrzęźnie w pułapce średniego dochodu
Austria
Finland
Ireland
Japan
South Korea
Israel
Italy
Spain
Greece
Portugal
Poland
Global Innovation
Index 2012 rank
Employment rate,
ages 15-64,
2000-2010 (%)
22
4
9
25
21
17
36
29
66
35
44
70,7
69,5
67,1
75,6
67,1
58,8
57,8
62,3
60,5
72,2
56,2
Average y/y energy
Doing Business 2012
intensity change
rank
2000-2011 (%)
-0,8
-1,7
-2,3
-1,7
-2,3
-0,5
-0,8
-1,3
-1,6
-1,1
-2,5
32
11
10
20
8
34
87
44
100
30
62
Źródło: Eurostat, OECD, World Bank, World Energy Council
Rekomendacje
Rekomendacje - podział
Rekomendacje zostały wybrane i podzielone na:
 pilne
długoterminowe
Dla dokonania tego podziału przyjęto następujące kryteria:
pilna potrzeba realizacji
realność szybkiego wprowadzenia
Pilne
 zniesienie nadmiernych regulacji
związanych z wejściem na rynek nowych
przedsiębiorstw oraz z ich
funkcjonowaniem i rozwojem
1. Lepsze warunki dla
przedsiębiorczości
 zmiana regulacji upadłościowych, tak aby
zmniejszyć penalizację niepowodzeń
gospodarczych
 zmniejszenie zakresu sprawozdawczości i
kontroli, zarówno w zakresie liczby, jak
i zakresu działania instytucji kontrolnych
2.Przebudowa rynku
pracy
Średnio-długofalowe
 stabilność i prostota systemu podatkowego
oraz chroniona sądowo pewność obrotu
gospodarczego, głównie poprzez szybkie
rozstrzyganie spraw gospodarczych
i administracyjnych
 zasadnicza reforma służb skarbowych oraz
sądownictwa
 oferowanie wszystkich procedur
administracyjnych on-line
 zwiększenie efektywności publicznych
służb zatrudnienia i promocja elastycznych
form zatrudnienia,
 wzrost zatrudnienia osób z niższym niż średnie
poziomem wykształcenia poprzez rozbudowę
kształcenia zawodowego i technicznego
 system podnoszenia kompetencji
pracowników przez całe życie
 zwiększenie możliwości migracji ze wsi do miast
poprzez lepszą edukację na terenach wiejskich
i lepszą dostępność mieszkań w miastach
 zwiększenie opieki instytucjonalnej dla
dzieci: przedszkola, świetlice, wyżywienie
 Reforma specjalnych systemów
emerytalnych – maksymalna integracja
z systemem powszechnym
 aktywna polityka imigracyjna; do 2040 r. Polska
powinna przyjąć 2-3 miliony imigrantów,
głównie z bliskich nam kulturowo wschodnich
krajów
Pilne
3. Prorozwojowe
wykorzystanie
środków unijnych
Średnio-długofalowe
 prowadzenie polityki podażowej, czyli
 wspieranie PPP i zaadresowanie słabości
wykorzystanie inwestycji finansowanych ze
obecnych rozwiązań: właściwy podziału ryzyk
środków unijnych wspierając sektor prywatny
pomiędzy partnera prywatnego i publicznego;
ograniczenie rękojmi wykonawcy; umiejętności
 weryfikacja projektów pod kątem ich
prowadzenia procesu wyboru partnera
długoterminowego wpływu na finanse
prywatnego
samorządów (środki unijne zapewniają
finansowanie inwestycji, ale nie zapewniają
pokrycia kosztów utrzymania powstałej
infrastruktury)
 odejście od podejścia dążącego do
maksymalizacji absorpcji, bez względu na
efektywność wydatkowania środków
 powołanie zespołu doradców strategicznych o
jasno określonych kompetencjach – na
podobieństwo RPP
4. Nowoczesna
administracja
 wyznaczenie głównych celów
modernizacyjnych do osiągnięcia w
horyzoncie 2016 i wyznaczenie osób za nie
odpowiedzialnych
 przegląd i uproszczenie prawa, usprawnienie
systemu jego egzekucji
 przeprowadzenie całościowej modernizacji
centrum rządu (oddzielenie policy-making od
resortów zajmujących się administracją)
 wykorzystanie projektu e-government do
przeprowadzenia głębokich zmian
organizacyjnych i procesowych
Pilne
 utrzymanie zrównoważonego cyklicznie
budżetu sektora publicznego
Średnio-długofalowe
 wprowadzenie klauzuli wiążącej interpretacji
przepisów prawa podatkowego
 utrzymanie systemu obowiązkowych
prywatnych funduszy emerytalnych
5. Wzrost oszczędności
 ulgi dla oszczędzających, zwłaszcza w długim
okresie (prywatne filary systemu
emerytalnego)
 zmiany w systemie podatkowym
wzmacniające konkurencyjność firm poprzez
zapewnienie bodźców do inwestowania
(maszyny i urządzenia, badania i rozwój)
i tworzenia miejsc pracy (ulgi inwestycyjne/
przyspieszona amortyzacja)
6. Nowa strategia
integracji europejskiej
 wymuszenie działań na rzecz
konkurencyjności gospodarki
 wprowadzenie euro przed rokiem 2020 większa otwartość gospodarki i jej silniejsza
międzynarodowa współzależność
 zwiększenie stabilności politycznej i
makroekonomicznej dzięki przystąpieniu do
obszaru wspólnej waluty
Pilne
 wzrost wydatków publicznych na B+R do 0,7
% PKB w roku 2020 o 0,05% PKB rocznie
poczynając od 2014 (z 0,4% PKB dziś)
7. Proinnowacyjna
reorientacja
gospodarki
 wsparcie dla wzrostu wydatków na B&R
przez sektor prywatny (nie likwidowanie
OFE, ulga podatkowa na B+R)
 sprzyjanie tworzeniu różnego rodzaju form
partnerstwa, szczególnie w układzie
«przedsiębiorstwa – ośrodki badawczorozwojowe»
 polityka zamówień publicznych promująca
innowacyjne i ekologiczne rozwiązania
 częściowa odpłatność za studia
 likwidacja lub liberalizacja Karty Nauczyciela
Średnio-długofalowe
 zmiana reguł finansowania badań stosowanych,
tak aby znacząco zwiększył się udział
finansowania związanego z prowadzeniem
badań, w tym badań stosowanych i
wdrożeniowych finansowanych ze środków
prywatnych
 polityka uprzywilejowująca długoterminowe
inwestowanie (i ponoszenie związanego z tym
ryzyka)
 podział uczelni na dydaktyczno-zawodowe oraz
uniwersyteckie
 infrastruktura wspierająca komercjalizację
innowacyjnych pomysłów biznesowych
 Dalszy wzrost wydatków publicznych na B+R
do 1 % PKB w perspektywie 2025 i 1,5% w 2030
Propozycje działań
Analiza kosztów i korzyści regulacji oraz stworzenie
mechanizmów powtarzalnego i ustandaryzowanego liczenia
kosztów i korzyści prawa przez instytucje państwa
Głębsza i bardziej rynkowa reforma rynku pracy, w tym
pośrednictwa pracy. Opracowanie strategii migracyjnej
Analiza, a następnie przygotowanie strategii optymalnego
wykorzystania najbliższej perspektywy finansowej dla wzrostu
konkurencyjności
Opracowanie docelowego kształtu systemu emerytalnego
z uwzględnieniem dobrowolnych ubezpieczeń (III filar)
Opracowanie strategii przyjęcia euro, z podziałem na kroki
Długofalowa strategia innowacji przy zaangażowaniu środków
publicznych i prywatnych