Transcript euthanasie en de grens van de wilsverklaring

EUTHANASIE EN DE GRENS VAN
DE WILSVERKLARING
Florence Guibert Buiron
Huisarts en kaderarts palliatieve zorg,
lid van Regionaal Palliatief Team
Presentatie
•
•
•
•
Richtlijn euthanasie en hulp bij zelfdoding
Richtlijn euthanasie bij verlaagd bewustzijn
Rol scenarts
Waarde wilsverklaring
Definitie
• Definitie: goede dood (Grieks)
In Nederland: “het actief beëindigen van het leven
van een patiënt of hulp hiervoor verlenen op diens
uitdrukkelijk verzoek”.
• Euthanasie is NIET:
– Achterwege laten van een reeël behandelingsalternatief
op verzoek patiënt
– Het verlenen van hulp bij het lijden of sterven waarvan het
doel niet het leven verkorten is maar wel het gevolg ervan
– Het niet aanvangen of het staken van een in medisch
opzicht zinloze handeling
Geschiedenis
• Ruim 40 jaar geleden ontstond een brede
discussie in Nederland (zaak Postma-1973)
• 1973-1998: belangrijke ontwikkeling vooral
aanvaardbaarheid en de juridische grondslag
(1984: nieuw standpunt artsenorganisatie
KNMG)
• 1 April 2002: Euthanasiewet van kracht
• Blijft strafbaar mits...
Jaarverslag regionale toetsing commissie
• www.euthanasiecommissie.nl
• 5 regionale commissies
• Jaarverslag 2011:
– 3695 meldingen
– 3446 euthanasie, 196 hulp bij zelfdoding, 53 gevallen
van combinatie van beiden
– Meldingen gedaan door;
- 3329 huisartsen
- 212 medisch specialisten in een ziekenhuis
- 139 specialisten ouderengeneeskunde
- 15 artsen in opleiding tot specialist
Jaarverslag regionale toetsing commissie
• Aard van de aandoening:
2797 kanker
114 hart en vaataandoeningen
205 aandoening van het zenuwstelsel
394 overige aandoeningen
185 combinatie van aandoeningen
• Instellingen:
2975 thuis
189 ziekenhuis
111 verpleeghuis
172 in verzorgingshuis
248 elders (hospice of familie)
Jaarverslag regionale toetsing commissie
• Grote verschillen in regio’s:
Groningen 373 meldingen
Utrecht, overijssel, flevoland 948 meldingen
Zuid-Holland en zeeland 804 meldingen
• 4 meldingen zijn als onzorgvuldig beoordeeld
Richtlijnen
• Door artsenorganisatie KNMG vastgesteld
• Geschreven in 1996, herschreven in 2005,
2009 en 2012 (zie site KNMG)
Zorgvuldigheidseisen van de richtlijnen
De (huis)arts heeft
• de overtuiging gekregen dat er sprake is van een vrijwillig en
weloverwogen, bij de levensovertuiging van patiënt passend en niet
onder druk van naasten opgetreden verzoek van de patiënt;
• de overtuiging gekregen dat er sprake is van uitzichtloos en
ondraaglijk lijden van de patiënt;
• de patiënt voorgelicht over de situatie waarin deze zich bevindt en
over diens vooruitzichten;
• met de patiënt het gesprek gehad dat er voor de situatie waarin
deze zich bevindt geen redelijke andere oplossing is;
• ten minste één andere, onafhankelijke arts geraadpleegd, die de
patiënt heeft gezien en schriftelijk zijn oordeel heeft gegeven over
de zorgvuldigheidseisen, bedoeld in de onderdelen 1 tot en met 4;
• de levensbeëindiging of hulp bij zelfdoding medisch zorgvuldig
uitgevoert en meldt dit aan de gemeentelijk lijkschouwer
Vrijwilligheid
• Patiënt alleen kunnen spreken
• Cave: geen last willen zijn voor derden
• Cave: druk van derden (familie maar ook
hulpverleners)-> roepen om euthanasie als
uiting machteloosheid
• Mensen die hun grenzen verleggen
• Wilsbekwaamheid
Uitzichtloosheid
• Afwezigheid van een genezende of
verzachtende behandeling of interventie
• Rug tegen de muur (noodtoestand)
Weloverwogen
• Criteria duurzaamheid weggevallen
wel continuïteit in tijd
achter zijn/haar beslissing staan met wil, verstand en
emoties (cave:opwellingen)
• Plaats wilsverklaring (geen eis)
• Dilemma:
wanneer levenseinde gesprekken starten?
Ondraaglijk lijden
• Lijden is geen objectief feit noch een
subjectief gegeven: lijden is een ervaring
• Lijden is veel meer dan pijn alleen
• Invoelbaarheid van het lijden (onderzoek
Marianne Dees, Nijmegen)
• Aspecten van het lijden
Aspecten van het lijden en beoordeling lijden
• De tijd (toekomstig en actueel lijden: klachten
en verlies van functies)
• De persoonlijkheid (karakter en beleving van
de klachten en het functieverlies)
• De persoonlijkheid in de tijd (biografie;
beleving van de situatie in het licht van de
levensloop)
• De omgeving
Richtlijn euthanasie en hulp bij zelfdoding
Besluitvorming en procedure
• Gesprekken arts-patiënt (tijdstip ?)
dit is een groeiproces
• Actief aanvragen
• Zorgvuldigheidseisen
• Scenarts
• Dossiervorming
(eigen dossier + modelverslag KNMG)
• FARR (Forensich Artsen Rotterdam Rijnmond), regionaal forensisch
aanmeldingscentrum
• Ambulance personeel/transmuraal team Dordrecht
• Apotheker
Richtlijn euthanasie bij verlaagde bewustzijn
• Euthanasie/hulp bij zelfdoding afgesproken, proces
afgerond (zorgvuldigheidseisen/scen)
• Zou op korte termijn plaatsvinden (datum ligt vast)
• Vóór het toepassen, opgetreden verlaging van het
bewustzijn ( geen communicatie meer mogelijk->
ondraaglijk lijden ??? )
• Dus niet bij coma (geen lijden), niet bij
wilsonbekwaamheid als bedoelt bij dementie
Begrip verlaagd bewustzijn/coma:
• Bewustzijn aspecten:
– Wakker zijn: a-wake
– Bewustzijn-van: a-ware (cruciaal voor het al niet
ervaren van ondraaglijk lijden)
– Glasgow Coma Scale:
• Openen van de ogen (E)
• Motorisch reactie (M)
• Verbale reactie (V)
Beslissingsschema
• Verlaagd bewustzijn is GCS 3 t/m 12
• EMV score:
3 t/m 6 = COMA -> geen lijden dus euthanasie.(not awake/not
aware)
7 t/m 12-> not awake but sometimes partially aware ->lijden
valt niet uit te sluiten
• 2 mogelijkheden:
– Geen teken van lijden-> geen euthanasie
– Teken van lijden-> euthanasie mag maar hoeft niet
(ondraaglijkheid??), collega inschakkelen
Om ieder misverstand te voorkomen moet een arts
tijdig duidelijk maken aan een patiënt en diens naasten
dat levensbeëindiging bij een verlaagd bewustzijn in
begin niet geoorloofd is.
Dit is met name van belang in die situaties waarin de
toestand van de patiënt zodanig is dat verlaging van het
bewustzijn tot de reële mogelijkheden behoort.
Uitvoering:
• Volgens KNMG/KNMP richtlijnen
• Intraveneus:
– 2000 mg Thiopenthal natrium (anesthesie->coma)
– 5-10 ml Natrium sodium
– 20 mg Rocuronium (spierrelaxantia-> dood).
Hulp bij zelfdoding (arts ten alle tijden aanwezig):
-metoclopramide zetpillen 1 dag van tevoren
-barbituraten (250 ml)
-alsnog IV indien nodig
Waarde van wilsverklaring
• Juridisch GEEN
• Procesmatig wel
– Laat zien dat er gesprekken plaats hebben
gevonden
– In bewoordingen van de patiënt, laat de patiënt
duidelijk maken wat voor hem/haar de grenzen
zijn
– Actualiseert het verzoek
Soorten wilsverklaringen
Verschillende soorten wilsverklaringen
SCEN artsen
• Met name huisartsen maar ook specialisten
ouderengeneeskunde en medisch specialisten
• Opleiding en intervisie
• Voor de uitvoerende arts
• Steun
• Toestsing zorgvuldigheidseisen
• Nazorg
• Doen diensten naast hun dagelijkse werk