Transcript 6 -Sukhbaatar sum – SUVD

Эрүүл хоол – Эрч хүч
бэлэглэнэ
Хоол тэжээл, хүнсний аюулгүй байдал зохицуулалт
хариуцсан мэргэжилтэн Э.Сувд-Эрдэнэ
Дэлхийн эрүүл мэндийн байгууллагын судалгаа
 ДЭМБ-ын
судалгаагаар нийт
халдварын
бус
өвчний 83% нь
буруу хооллолтоос
шалтгаалж байна
гэж
баталсан
байдаг.
 Иймээс
зөв
зохистой хооллолт
нь
эрүүл
байх
үндэс юм.
1
Хоол тэжээл, хүнсний
аюулгүй байдлыг төрөөс
авч буй бодлого
2
 Хүнсний аюулгүй байдал үндэсний хөтөлбөр /Засгийн
газрын 2009 он 32 дугаар тогтоол/
 Эмчилгээ, сувилалын хоолны удирдамж /ЭМСайдын 2007
он 11 тоот тушаал /
 Хүн амын хоол тэжээлийн физиологийн норм
/ЭМСайдын 2008 оны 257 тоот тушаал/
 Ногоон жор /ЭМСайдын 2009 он 239-р тогтоол/
 Зөв хооллолтын зөвлөмж /ЭМСайдын 2010 он 247 тоот
тушаал/
 Эрүүл хоолны удирдамж /ЭМСайдын 2010 он 340 тоот тушаал/
 ÅÁÑóðãóóëèéí ñóðàã÷äûí ¯äèéí öàéíû æóðàì /ÁÑØÓÑàéä, 3
ÝÌÑàéäûí õàìòàðñàí 2007 îíû 336/247 äóãààð òóøààë/
 Тусгай дэглэмтэй хүмүүст зориулсан зөвлөмж
/ЭМСайдын 2013 он 06 сарын 207 дугаар тушаал/
 Àìüäðàëûí áóðóó õýâøëýýñ ¿¿äýëòýé ºâ÷íººñ
ñýðãèéëýõ, õÿíàõ ¿íäýñíèé 2 äàõü õºòºëáºð
/ÌÓÇÃ-ûí 2014 îíû 34 òîîò òîãòîîë /,
 Хүнсний аюулгүй байдал аймгийн дэд хөтөлбөр
/АИТХурлын 2014 он 15 –р тогтоол шинэчлэн баталсан/
 Монгол хүүхдийн хоол тэжээлийн
бодисын зөвлөмж /ЭМСайдын 2014 оны 04-р сарын 113
дугаар тушаал/ зэрэг хөтөлбөр, стратеги, тушаалуудийг
сумандаа хэрэгжүүлж ажиллах
4
Зөв хооллолт, дасгал
хөдөлгөөний үндэсний
стратегийн хэрэгжилт 2013
/ЭМЯ, ХХААХҮЯамны хамтарсан 283/207 тоот тушаал/
5
№
Шалгуур
үзүүлэлт
2015 онд хүрэх
түвшин
Жимс,
хүнсний
ногооны
дундаж
хэмжээ
3.6 нэгж
Жимс,
хүнсний
ногоо
хэрэглэдэг
60.0%
Жимс огт
хэрэглэдэг
гүй хүн
амын
эзлэх
40.0%
Өөхөн тос
хэрэглэдэг
хүн амын
эзлэх
5.0%
Ургамлын
тос
хэрэглэдэг
хүн амын
эзлэх
Давсны
хэрэглэ
э
9.0(гр)
70.0%
24 дээш
БЖИ хүн
амын
эзлэх
Таргалалтт
ай хүн
амын
эзлэх
30.0%
9.3%
Төвийн
таргалалттай
хүн амын
эзлэх хувь
Эр 18.0 Эм
40.6
2013
онд
1
Асгат
2,9
62,2
37,7
2,4
97,5
12,0
36,8
5,4
22,0 / 37,7
68,5
2
Баяндэлгэр
1,9
21,2
11,3
42
100
8,2
57,9
14,3
12,2 / 12,5
56
3
Дарьганга
2
60
76
5,3
98
9,0
32,7
20
14/ 60
64
4
Мөнххаан
1,4
36
0
0
100
9,2
36,2
12,5
9,3/
63,9
5
Наран
1,2
26,2
72,8
28
95,2
11,7
17,9
29
-
49,2
6
Онгон
2,8
48,1
29,0
3,1
96,8
10,1
25,1
7,9
25 / 35
60,3
7
Сүхбаатар
2,0
30,6
14,1
0
100
8,4
41,6
21,1
0
56,2
8
Түвшинширээ
1,5
44,3
32,9
18
67,9
9,5
32,8
16,4
20,4/30,5
64.2
9
Түмэнцогт
2,3
64,0
37,6
6,5
93,4
9,3
24,0
12
33 / 66
63
10
Уулбаян
1,6
60
36,9
3,0
97,6
9,4
67,5
29
25 /37,7
62,3
11
Халзан
2,6
55,5
26
0
100
7,7
17,98
5,8
11,4 / 20,5
69,2
12
Эрдэнэцагаан
3,2
49
20
1
100
9,8
28,9
9,0
0
53
13
Тэмүүлэн
2,9
52,0
38,0
3
68,0
10
29,9
13
17/39
57
14
Энхжин
1,9
87,7
43,8
15,8
90,6
7,4
40,7
11,9
24,4 /55,8
60
15
Энэрэл
1,6
49,7
20,7
1
42,3
8,9
15,7
9,4
13,1 / 6,6
73
Бүгд
2,1
46,5
31,8
8,5
90
9,4
33,7
14,4
19 / 36,5
61,5
6
Зөв зохистой хооллолт
Чанга хатуу хоолны дэглэм барих,
Хэтэрхий туранхай байх,
Хоол хүнснийхээ хэрэглээг хязгаарлаж,
Дуртай хоол хүнснээсээ татгалзаж
Дан цагаан хоол идэх ёстой гэсэн үг биш
юм.
7
Зохистой
бэлтгэн
хэрэглэх
Аминдэм
Эрдэс бодисоор
баялаг
Хоол
хүнсээ зөв
сонгох
Жигнэх,
чанах
Зохистой
хооллолт
Шаардлагатай шим
тэжээлтэй хоол
идэх
Таатай
мэдрэмж
авах
Халуун ам
бүлээрэй хооллох
Эрч хүч
авах
8
Зохистой хооллох зарчим
1.
Тогтсон цагт, тохирсон хэмжээгээр хооллох
2.
Өглөөний цайгаа заавал уух
3.
Сүү, цагаан идээг өдөр бүр хэрэглэх
4.
5.
Жимс, жимсгэнийг сайтар угааж хэрэглэх
Өдөр бүр төрөл бүрийн хүнсний бүтээгдэхүүнээс
сонгож хэрэглэх
6.
Давс, өөх, элсэн чихрийг бага хэрэглэх
7.
Өдөрт 6-8 аяга цэвэр ус уух
8.
Биеийн жингээ барих
9.
Архи, тамхинаас татгалзах
10. Тайван хооллох
9
Çîõèñãүé õîîëëîëòûí õîð óðøèã
 Õ¿¿õä¿¿ä
- ªñºëò õîöðîõ, òóðààë
- Áèчèë øèìò áîäèñûí äóòàãäàë, öóñ áàãàäàëò,
ñóëüäàà…
 Íàñàíä õ¿ðýãñýä
- Àðõàã ºâчèí¿¿ä: ç¿ðõíèé ºâчèí, öóñ õàðâàõ, äàðàëò
èõñýõ, чèõðèéí øèæèí, ìºí çàðèì õýëáýðèéí õîðò õàâäàð
10
Хоол хүнсний бүтээгдэхүүний ангилал
A balanced diet
11
Үр тариан бүтээгдэхүүний сонголт
.
УС БОЛОН ШИНГЭН ЗҮЙЛС
Биемахбодийн усны
хэмжээ:
насанд хүрсэн хүний
биеийн жингийн 55-60%,
нярай хүүхдийн биеийн
жингийн 75-80% нь ус
байдаг.
ªäºðò 2 ëèòð óñ áóþó 8
àÿãààñ äîîøã¿é óñ
хэрэглэх
Õ¿íñíèé ýõ ¿¿ñâýð:
-Óñ
-Æèìñíèé ø¿¿ñ, óíäàà
-Æèìñ, õ¿íñíèé íîãîî
60%
80%
12
Óäààí øèíãýäýã í¿¿ðñ óñ
õýðýãëýâýë:
Боловсруулсан үр тариа
Боловсруулалтын
явцад
хэрэгцээт аминдэм, эрдэс
бодис, эслэг нь алдагдсан:
Òýæýýëýýð
Ñàéí
òàëõ
Боловсруулаагүй үр
тариа
Бүтээгдэхүүнд
агуулагдах
эслэг, аминдэм, эрдэс нь
алдагдаагүй:
Òýæýýëýýð
ìóó
òàëõ
̺í æèìñíèé õàëüñ,õ¿íñíèé õèâýã нь ºòãºí õàòààäàãã¿é.
13
Øèì òýæýýëèéí áîäиñûí үүðýã
Ýíåðãýýð
õàíãàõ
Í¿¿ðñóñ
*
ªºõ òîñ
*
ªñөëò
õºãæëèéã
äýìæèõ
Áèåä ÿâàãäàõ
ïðîöåññóóäûã
çîõèöóóëàõ
Ýõ ¿¿ñâýð
Чèõýð, áóäàà, ãóðèë, ¿ð
òàðèà
*
Cамар, майонез, ургамлын
тос, цөцгийн тос
*
*
Бүх төрлийн махан
бүтээгдэхүүн, тахиа,
загасны мах, дүпү, өндөг
Àìèí
äýì
*
*
Бүх төрлийн жимс болон,
хүнсний ногоо
Ýðäýñ
áîäèñ
*
*
Бүх төрлийн жимс болон,
хүнсний ногоо
Óñ
*
*
14
Óóðàã
*
*
Хүнсний бүтээгдэхүүний шошгыг зөв
унших
 Уг хүнсний бүтээгдэхүүний өргөн хэрэглэгддэг нэр
 Үйлдвэрлэгч, савлагч эсвэл борлуулагчийн нэр хаяг
 Цэвэр жин
 Хүнсний бүтээгдэхүүний орц, найрлага
 Бүтээгдэхүүний
нэг
удаад
идэх
хэмжээ,
саванд
агуулагдах нийт хэмжээ
 Тэжээлийн бодисын найрлага, тоо, хэмжээ
 Он сар өдөр
15
Хүнсний нэмэлт
Хүнсний нэмэлт:
 Хүнсний бүтээгдэхүүнд амт
 Үнэр
 Өнгө оруулах
 Биежүүлэх
 Сийрэгжүүлэх
 Өвөрмөц чанартай болгох
 Хадгалах хугацааг уртасгах
 Үйлдвэрлэлийн технологи ажиллагааг хурдасгах
зорилгоор хүнсний бүтээгдэхүүнийг үйлдвэрлэх
явцад зориудаар нэмдэг байгалийн болон химийн
гаралтай бодисууд юм.
16
Е –тэмдэглэгээ
 Хүнсний нэмэлт бүр “Е” үсэг, гурав ба
дөрвөн орон бүхий тоон кодтой байдаг.
Хүнсний эдгээр нэмэлтүүдийг хэтрүүлж
хэрэглэвэл маш олон төрлийн өвчин эмгэг
үүсгэдэг болох нь батлагдсан байна.
 ДЭМБайгууллагаас
хориглосон
хүнсний
нэмэлтийн жагсаалтыг гаргасан байдаг
тиймээс хаяг шошгыг заавал үзэж байж
бүтээгдэхүүнээ авч байгаарай.
17
 Жишээ нь: Е100-119 нь бүтээгдэхүүний өнгийг
сайжруулдаг будагч бодисууд
 Е200-299 хадгалалтын хугацааг нэмэгдүүлдэг
нөөшлөгчид гээд маш олон төрлийн нэмэлтүүдийг
ангилан ялгаж хүнсэнд хэрэглэсээр байна.
18
 Мах, махан бүтээгдэхүүнд амт оруулах ягаан
өнгөтэй болгоход ашигладаг Е250.
 Дэлгүүрийн лангуун дээр жил болсон ч мууддаггүй
жимснүүд нь Е230-232 буюу их хэрэглэхэд хор
болдог байна.
19
22
20
Энерги зарцуулалт
21
Бага жинтэй
Хэвийн жинтэй
Таргалалттай
ЭМГазрын “Зөв хооллолтын зөвлөгөө
өгөх төв”-ийн үйл ажиллагаа
№
Үйл ажиллагааны чиглэл
2013он
2014он
Хүний тоо
Хүний
тоо
Хүний
тоо
/Эхний 6 сар/
-
10 / 200
18 /319
17 / 413
-
43
254
852
59
758
964
1599
2 / 20
3 / 37
7 / 104
3/58
-
-
2 / 54
3 / 67
-
46
76
95
3 удаа
6 удаа
8 удаа
8 удаа
-
31
83
127
/Сүүлийн 2 сар/
1
ААНэгж, Албан байгууллагад чиглэсэн
2
ЕБСургууль,
ажиллах
3
Ард иргэдэд ганцаарчилсан
бүлгийн сургалт
4
Жирэмсэн болон бага насны хүүхдэд
чиглэсэн
5
Ахмад настанд чиглэсэн
6
Эмч, эмнэлгийн мэргэжилтнүүдэд
7
Орон нутгийн телевизтэй
/эфирийн гал тогоо/
8
Бодимасс,
ясны
сийрэгжилтийн
аппаратаар үзэж үр дүнг тооцох
цэцэрлэгтэй
2012 он
2011 он
хамтран
болон
хамтрасан
Хүний тоо
Сумын сургууль, цэцэрлэгийн үдийн
цай, ЭМТөвийн гал тогооны үйл
ажиллагаатай танилцсан
сайн жишээ
22
Тоног төхөөрөмжийн хангалт
Сургууль, цэцэрлэгийн тоног төхөөрөмжийн
хангалт сайтай.
 ЭМТөв /Асгат, Сүхбаатар сумын ЭМТөв гал
тогооны тоног төхөөрөмжийн төсөл бичиж
Сумын
ЗДаргын
дэмжлэгтэй
тоног
төхөөрөмжөөр
хангадсан
тохижуулсан/
сайшаалтай.
 Түвшинширээ сумын ЗДарга ЭМТөвийн гал
тогооны тоног төхөөрөмжийг шийдэж өгөх
болсон.
Сайн жишээ
23
Мөнххаан
сумын
ЭМТөвд
“Хүүхдийн хоолны сургалтын
өрөө тохижуулсан. Мөн хэвтэн
эмчлүүлэгчдэд
хоолны
иж
бүрдэлээр үйлчилдэг.
Сайн жишээ
24
Хоолны цэс зохиох
Хөц будааны зутан
Овъёосны хэмхдэстэй зутан
Сүүг хөөрүүлж олгодог
Эрхлэгч нь гарын үсэг
Зурж баталгаажуулдаг
Ахлах тогооч, эмч 2 хамтарч
хийн гарын үсгээ зурдаг
Сайн жишээ
25
Та бүхэнд ажлын амжилт хүсэе.
ХООЛ БОЛ ЭМГҮЙ ЭМЧИЛГЭЭ