Transcript Regional Returning Officer’s Training Seminar

Sesiwn Gyfarwyddo i
Staff Gorsafoedd
Pleidleisio
Etholiad Senedd Ewrop
4 Mehefin 2009
1
Cyflwyniad
Swyddog Canlyniadau Lleol
Rheolwr y Gwasanaethau Etholiadol
2
Amcanion y
sesiwn
hyfforddi
• Er mwyn paratoi ar gyfer yr etholiad, fe fyddwn
ni’n:
– amlygu etholiad Senedd Ewrop
– trafod dyletswyddau staff gorsafoedd
pleidleisio
– edrych ar y gweithgareddau cyn diwrnod yr
etholiad
– edrych ar osodiad yr orsaf bleidleisio
– amlygu’r rhai hynny sydd â’r hawl i fod yn
bresennol yn yr orsaf bleidleisio
– trafod y weithdrefn bleidleisio
– meddwl am faterion iechyd a diogelwch
– amlygu trefniadau gweinyddol
3
Trosolwg o
Etholiadau
2009
• Ar 4ydd Mehefin, fe fydd etholiadau
Senedd Ewrop yn cael eu cynnal ar draws
y DU
• Oriau pleidleisio: 7yb i 10yh
4
Mae’n hanfodol eich bod
chi’n…
– Gweithredu’n amhleidiol bob amser
– Cydymffurfio ag unrhyw gyfarwyddiadau a roddir gan y
Swyddog Canlyniadau Lleol
– Sicrhau cyfrinachedd a diogelwch y bleidlais
5
Y Swyddog
Llywyddu–
rheoli’r orsaf
bleidleisio
– Sicrhau cyfrinachedd a diogelwch y bleidlais
– Cyfathrebu gyda deilydd allwedd yr adeilad a
threfnu gosodiad yr orsaf bleidleisio
– Rhoi cyfarwyddiadau a goruchwylio gwaith y
Clercod Pleidleisio
– Bod yn gyfrifol a’n atebol am yr holl bapurau
pleidleisio, blychau pleidleisio a’r gwaith papur.
– Sicrhau bod y weithdrefn gywir yn cael ei dilyn,
sy’n cynnwys gwneud yn siŵr fod y rhestr rhif
cyfatebol yn cael ei marcio’n gywir.
6
Y Swyddog
Llywyddu–
tasgau
ymarferol
•
Tasgau Ymarferol
– Goruchwylio’r dasg o anfon papurau pleidleisio i
bleidleiswyr
– Delio gyda gweithdrefnau pleidleisio arbennig
– Gofyn y cwestiynau rhagnodedig ble’n addas
– Derbyn pleidleisiau drwy’r post a anfonwyd gan
bleidleiswyr
– Rheoli presenoldeb y rhai hynny sydd â’r hawl i
fod yn bresennol yn yr orsaf bleidleisio, a sicrhau
nad ydynt yn ymyrryd gyda’r broses pleidleisio.
– Monitro gweithgareddau’r rhifwyr.
– Cadw’r orsaf bleidleisio’n dwt ac yn daclus
– Sicrhau bod yr holl arwyddion a’r hysbysebion yn
glir, yn weladwy a’u bod nhw’n aros yn eu lle.
7
Y Clerc
Pleidleisio
- dyletswyddau
cyffredinol
• Cydymffurfio gyda chyfarwyddiadau’r Swyddog
Canlyniadau lleol a’r Swyddog Llywyddu.
• Cynorthwyo gyda gosodiad yr orsaf bleidleisio a
darparu ar gyfer agor y bleidlais
• Bod yn gwrtais a’n broffesiynol wrth ddelio gydag
ymgeiswyr, asiantau ag eraill sydd â’r hawl i fod yn
bresennol.
• Gwirio bod etholwyr yn gymwys i bleidleisio yn yr
etholiad ac yn yr orsaf bleidleisio.
• Sicrhau bod pleidleiswyr yn bwrw eu pleidlais yn
gyfrinachol
• Cynnal cyfrinachedd y bleidlais drwy’r adeg.
8
– Gwirio a marcio rhifau’r etholwyr yn y gofrestr
etholwyr.
– Rhoi rhifau pleidleisio’r etholwyr ar y Rhestr
Rhifau Cyfatebol (CNL)
– Anfon papurau pleidleisio i bleidleiswyr, a
gwneud yn siŵr fod y marc swyddogol arnynt.
– Sicrhau bod pleidleiswyr yn bwrw eu pleidlais
yn gyfrinachol
– Cynorthwyo gydag unrhyw ddyletswyddau
eraill yn yr orsaf bleidleisio drwy
gyfarwyddiadau’r Swyddog Llywyddu.
Y Clerc
Pleidleisio–
tasgau penodol
•
9
Cyfrif i lawr at
ddiwrnod yr
etholiad
• Tasgau hanfodol
– Ymweld â’r man pleidleisio a gwirio’r trefniadau
cyswllt a mynediad
– Gwirio trefniadau ar gyfer casglu’r blwch
pleidleisio a gwirio’r cynnwys cyn gynted â
phosib
– Cysylltu ag aelodau eraill o’r tîm
– Côd gwisgo– sicrhau bod y dillad yn
adlewyrchu proffesiynoldeb ac
amhleidiolrwydd, ond eu bod nhw’n gyffyrddus
hefyd
– Darllen Llawlyfr ar gyfer staff gorsaf bleidleisio
10
Llawlyfr ar gyfer •
staff gorsaf
bleidleisio a
chanllaw cyflym
11
Archwilwyr yr
orsaf bleidleisio
• Cyflenwadau deunydd swyddfa ac offer
• Cyfrifol am
– Wirio gosodiad y gorsafoedd
– Wirio fod pethau’n rhedeg yn esmwyth
– Gasglu unrhyw bleidleisiau drwy’r post a
ddychwelwyd
– Ddosbarthu taliadau
• Rhifau cyswllt
12
Peryglon
• Methu cysylltu â’r deilydd allwedd
• Methu cael mynediad i’r orsaf bleidleisio
• Staff yn peidio â throi fyny neu’n cyrraedd
yn hwyr
• Problemau’n effeithio ar arddangos yr
hysbysebion
• Cofrestri anghywir yn cael eu dyrannu i’r
orsaf
• Nid yw rhifau’r papurau pleidleisio’n
cyfateb â’r rhai hynny a argraffwyd o
flaenllaw ar y Rhestr Rhif Cyfatebol
.
13
Yr Orsaf Bleidleisio
14
Gosod yr orsaf
bleidleisio
• Gosodiad
– mae rhaid iddo weithio’n bennaf i’r
pleidleisiwr
– y llwybr cerdded y disgwylir i’r pleidleisiwr ei
ddilyn
– hygyrch i’r holl bleidleiswyr
• Hysbysebion
– - tu mewn a thu allan i’r orsaf bleidleisio
• Lleoliad y blwch/blychau pleidleisio
– hygyrch a diogel
• Trefnu pob set o bapurau pleidleisio yn ôl trefn
rifiadol
• Rhifwyr ac asiantau
– Pwy sy’n cael mynychu’r orsaf bleidleisio? 15
Gosodiad yr
orsaf bleidleisio
16
Gosodiad yr
orsaf bleidleisio
17
Pwy sy’n gallu
mynychu’r orsaf
bleidleisio?
– Pleidleiswyr
– Swyddog Canlyniadau Lleol/Rhanbarthol a
staff
– Ymgeiswyr (rhestr plaid ag unigolion), eu
hasiantau etholiad, is-asiantau ag asiantau
pleidleisio
– Yr heddlu sydd ar ddyletswydd
– Cynrychiolwyr o’r Comisiwn Etholiadol
– Arsyllwyr achrededig
– Rhai dan 18 sy’n dod gyda phleidleiswyr
– Cyfeillion pleidleiswyr sydd ag anableddau
18
Dau fath o ID
sy’n cael eu
cyhoeddi gan y
Comisiwn
Etholiadol
Gofal cwsmer
•
•
•
•
•
•
•
•
Sut ydyn ni’n gofalu am yr etholwyr?
Dangos diddordeb personol
Cymryd cyfrifoldeb a gweithio ar ein liwt ein hun
Bod yn gynorthwyol a’n gyfeillgar
Gwrando ac empatheiddio gyda nhw
Caniatáu iddynt fynegi eu barn cyn ymateb
Sôn wrthyn nhw am beth allech chi wneud
Fodd bynnag, mae rhaid dilyn rheolau’r etholiad
drwy’r adeg
Gofal cwsmer
• Sicrhau bod y broses bleidleisio’n hygyrch
i bawb:
• mae rhaid i’r gosodiad fod yn hygyrch i
bob pleidleisiwr, gan gynnwys i bobl sy’n
defnyddio cadeiriau olwyn
• mae rhaid i ddeunyddiau sy’n cael eu
darparu mewn ieithoedd a fformatau eraill
fod yn hollol weladwy
• mae’n rhaid cael templed sy’n hollol
amlwg, a dylech chi fod yn gyffyrddus
wrth ei ddefnyddio
• mae rhaid i chi fedru darparu gwybodaeth
i etholwyr anabl ar opsiynau ar gyfer
Pwy sy’n cael pleidleisio?
Defnyddio’r gofrestr etholiadol a’r rhestri rhif cyfatebol
Pennod 5 Llawlyfr gorsaf bleidleisio
Pwy sy’n
Gymwys?
• Etholwyr sydd heb lythyrau neu
ddyddiadau o flaen eu henw
• Etholwyr sy’n 18 mlwydd oed neu’n hŷn ar
ddiwrnod yr etholiad
• Etholwyr sydd ag ‘F’ cyn eu henw
• Etholwyr sydd â ‘K’ cyn eu henw
• Etholwyr sydd ag ‘L’ cyn eu henw
• Etholwyr sydd ag ‘E’ cyn eu henw
• Etholwyr sydd wedi cofrestru’n anhysbys,
ac sydd ag ‘N’ yn hytrach nag enw
Pwy sydd ddim • Etholwyr sydd â dyddiad geni ar y gofrestr
sy’n dangos nad ydynt yn 18 mlwydd oed
yn cael
ar ddiwrnod yr etholiad
pleidleisio?
• Etholwyr sydd â ‘G’ cyn eu henw
• Etholwyr sydd ag ‘A’ cyn eu henw
Anfon y
papurau
pleidleisio
• Marcio’r gofrestr a’r Rhestr Rhif
Cyfatebol
– Rhowch rif etholiadol yr etholwyr ar y
gofrestr
– Rhowch rif etholiadol yr etholwr ar y
Rhestr Rhif Cyfatebol (CNL)
– PEIDIWCH ag ysgrifennu rhif yr etholwr ar
y papur pleidleisio!
• Papurau pleidleisio
– Marc swyddogol
– Marc Adnabod Unigryw (UIM)
– Plygu’r papur pleidleisio
Marcio’r
gofrestr
Queen’s Walk
BC
JP12 7AS
411 G
Vella, Eva
1
412 G
Vella, Tolek
1
413 K
Vella, Christina
1
414
__________ Brown, Robert
3
415
Evans, Gareth
5
416
__________ Hall, Peter
7
417
Myers, Martin
7
418 A
Bishop, Stephanie
13
Smith, Ben
13
418/1
04 June
• Dychwelwch I ‘anfon y papurau pleidleisio’
Y Rhestr Rhif
Cyfatebol
(CNL)
BC 27/1
• Dychwelwch I ‘anfon y papurau
pleidleisio’
Cefn y papur
pleidleisio
28
Marcio’r papur • Mae posibiliad y bydd yn rhaid egluro’r
broses bleidleisio i rai etholwyr:
pleidleisio
– Dim ond un bleidlais sydd gan
bleidleiswyr. Gallan nhw bleidleisio ar
gyfer plaid (a’i rhestr o bleidleiswyr)
neu am ymgeiswyr unigol, ac fe ddylai
ef/hi roi croes yn y bocs gwag sydd
wrth ymyl y blaid neu’r ymgeisydd
annibynnol maen nhw’n dymuno
pleidleisio amdano/amdani.
29
• yw pleidleisiwr yn difetha’r papur
Beth sy’n
digwydd os…? pleidleisio
• yw pleidleisiwr wedi enwebu dirprwy ond
bod y pleidleisiwr yn cyrraedd cyn y
dirprwy
• yw person yn cyrraedd i bleidleisio ond
fod y gofrestr yn nodi fod y person eisoes
wedi pleidleisio
• yw person yn cyrraedd i bleidleisio ond
fod y gofrestr yn nodi mai pleidleisiwr
drwy’r post yw’r person
• gweithdrefn o gael pleidleisiwr drwy
ddirprwy mewn argyfwng
Y cwestiynau
rhagnodedig
• Mae rhaid gofyn y cwestiynau rhagnodedig
• pan fo’r Swyddog Llywyddu eisiau iddynt gael eu
gofyn
• pan fo staff gorsaf pleidleisio’n amaupersoniad
• pan fo etholwr cofrestredig yn amlwg o dan oedran
• pan fo posibiliad bod staff gorsaf bleidleisio’n
amau bod yr etholwr neu’r dirprwy yn analluog
oherwydd eu bod nhw dan ddylanwad alcohol neu
gyffuriau neu am reswm arall
• pan fo ymgeisydd,asiant etholiad neu asiant
pleidleisio yn gofyn amdanynt
• bob amser cyn anfon papur pleidleisio a
gyflwynwyd
Pleidleisiau
Post
•gall pleidleiswyr gyflwyno eu pleidleisiau
post mewn gorsafoedd pleidleisio yn yr un
ardal cyfrif lleol (gwiriwch eu bod ar gyfer yr
ardal)
•Y weithdrefn ar gyfer casglu pecynnau
pleidleisio drwy’r post gan y Swyddog
Canlyniadau Lleol yn ystod y dydd
•‘Ni ellir rhoi papur pleidleisio i farcwyr A’ yn
yr orsaf bleidleisio:
yn uniongyrchol i’r Swyddog
Canlyniadau Lleol i gael rhai yn eu
lle (cyn 5yh)
trefn papurau pleidleisio a
gyflwynwyd
Diwedd y Cyfnod
Pleidleisio
Diwedd y
cyfnod
pleidleisio
• Mae rhaid iddo gau am 10yh
• Gwnewch yn siŵr fod y drysau wedi cau
• Mae rhaid caniatáu i unrhyw un sydd wedi
derbyn papur pleidleisio erbyn 10yh gael
yr hawl i bleidleisio
• Fodd bynnag, ni ellir anfon rhai ar ôl 10yh,
hyd yn oed os oedd yr etholwr yn y ciw
am 10yh
• Seliwch y blwch pleidleisio ym
mhresenoldeb ymgeiswyr, asiantau
etholiad a phleidleisio, arsyllwyr
achrededig, cynrychiolwyr y Comisiwn
Etholiadol a’r Heddlu sydd ar
Ar ôl diwedd y
cyfnod
pleidleisio
• Mae’n bwysig iawn fod cyfrif y papurau
pleidleisio’n cael ei gwblhau’n gywir
• Mae rhaid i gyfrif y papurau pleidleisio
gael ei roi yn yr amlen a ddarperir cadwch hyn gyda’r blwch pleidleisio
• Sicrhewch fod pob dogfen yn cael eu rhoi
yn y pecynnau cywir a’u llofnodi fel bo’n
addas
Beth sy’n
digwydd
os…
• fydd papurau a gyflwynwyd yn cael eu
hanfon yn anghywir
• fydd damwain yn digwydd yn yr orsaf
bleidleisio
• Bydd digwyddiad tu allan i’r orsaf
bleidleisio’n atal y Swyddog Llywyddu
rhag gadael ar gyfer y cyfrif
Iechyd a
diogelwch
• peidiwch byth â rhoi diogelwch unrhyw un
tu mewn i’r orsaf pleidleisio mewn perygl
• byddwch yn ymwybodol o unrhyw
beryglon posib i ddiogelwch
• archwiliwch yr adeiladau’n rheolaidd
• os ydych chi’n dod o hyd i beryglon –
dewch o hyd i ateb
• os yw damwain yn digwydd – dilynwch y
gweithdrefnau
• byddwch yn ofalus wrth godi offer trwm
Cwestiynau
Gwybodaeth
Ychwanegol
• Cysylltiadau’r Tîm Etholiadol
– ESM
– Swyddog Staffio
– Swyddog yr Orsaf Bleidleisio
• Gwefan y Comisiwn Etholiadol
– www.electoralcommission.org.uk
– www.aboutmyvote.co.uk
• Taflenni Adborth