Transcript Rola etyki w praktyce prawniczej

Etyka zawodowa
Definicja zawodu oraz etyki
zawodowej
 Historia etyki zawodowej sięga czasów starożytności.
W starożytności uważano, że osoby wykonujące
zawody związane ze szczególnym zaufaniem podlegają
obostrzonym wymaganiom moralnym. Zagadnienie to
dotyczyło w szczególności lekarzy, w których ręce
powierzano pacjenta. Efektem takiego stanu jest znana
do dziś przysięga Hipokratesa.
 W średniowieczu strażnikami etyki zawodowej były
cechy i gildie. Przynależność do nich była jedyną
możliwością wykonywania danego zawodu. Z biegiem
czasu powstawały i rozwijały się nowe zawody zaufania
publicznego, czego efektem był rozwój zagadnień
związanych z etyką zawodową.
Grupa zawodowa
 Grupa, która ukształtowała się na bazie więzi
społecznych na tle stosunku pracy, a wspólna praca
i wspólne interesy pracownicze stanowią
podstawowe kryterium jej wyróżnienia.
 Przy określaniu grupy zawodowej często brane są
pod uwagę takie elementy, jak trwałość
wykonywania czynności wydzielonych w ramach
podziału pracy, czerpanie z tych czynności
środków do życia oraz kwalifikacje i umiejętności
zawodowe danej grupy.
Korporacja
 Źródłem korporacji jest specyficzna wiedza jej
członków, wymagania prawne, tradycje oraz interesy
grupy. Cieszą się one często pewnym stopniem
samorządności oraz autonomii. Rysem środowisk
korporacyjnych jest powstanie w ich obrębie
specyficznych obyczajów, mniej czy bardziej
zwerbalizowanych zasad postępowania oraz spisanych
zbiorów zasad etyki zawodowej.
Etyka zawodowa
 Głównie zastosowanie ogólnych dyrektyw
moralnych występujących w danym
społeczeństwie do konkretnych sytuacji
zawodowych, czyli konkretyzacja moralności
ogólnospołecznej;
 Spisane normy odpowiadające na pytanie, jak
przedstawiciel danego zawodu powinien
postępować. Normy te występują w postaci norm
zinstytucjonalizowanych (kodeksy, przysięgi, ślubowania)
bądź norm formułowanych jako indywidualne propozycje,
są luźne lub stanowią uporządkowany zespół postulatów.
Trzy poziomy etyki zawodowej
 I normy spisane, odpowiadające na pytanie, jak
przedstawiciele danego zawodu powinni postępować
ze względów moralnych;
 II przekonania moralne przedstawiciela zawodu;
 III poziom postępowania przedstawicieli zawodu
oceniany według kryteriów moralnych.
Funkcje etyki zawodowej
 Regulowanie funkcji wewnątrz grupy zawodowej;
 Określenie stosunku przedstawicieli danej grupy do
przedmiotu działania, zwłaszcza jeżeli stanowią go
bezpośrednio jednostki ludzkie;
 Zabezpieczenie przedstawicieli danego zawodu przed
zagrażającymi im pokusami,
Szczególnie związanymi z charakterem ich pracy;
*przestrzeganie norm etyki zawodowej i dbałość o
właściwy poziom moralny przedstawicieli danej
korporacji, co ma podnieść jej prestiż;
* Funkcjonowanie przedstawicieli danej grupy w życiu
społecznym, czyli: rzetelność w pracy, solidarność z
grupą i poczucie odpowiedzialności oraz ocena
człowieka w życiu prywatnym, co rzutuje na jego
postrzeganie jako członka danej grupy zawodowej.
Zaufanie publiczne
 Zaufanie publiczne stanowi przymiot, a przy tym
etyczne zobowiązanie, sformułowane wobec
wszystkich zawodów prawniczych, których
przedstawiciele dokonują operacji na takich
wartościach, jak sprawiedliwość, własność, wolność,
godność, itp.
 Pojęcie zawodu zaufania publicznego zostało wprowadzone
do art. 17 Konstytucji RP, jako kryterium wyodrębniania
kategorii samorządów zawodowych.
Status zbiorów etyki zawodowej
 W większości państw wraz z powołaniem samorządów
zawodowych nałożono na nie lub przyznano
uprawnienie do sformułowania na piśmie zasad etyki
danego zawodu.
 Konstytucja RP nie zalicza norm uchwalonych przez
samorząd zawodowy do katalogu aktów prawnych
powszechnie obowiązujących.
 Jedną z najistotniejszych funkcji zbiorów praw
deontologicznych jest nakładanie pewnych nakazów i
zakazów na osoby należące do określonej grupy
zawodowej w sytuacji, gdy „nie wypada” tego czynić
prawodawcy, a jest to potrzebne dla właściwego
realizowania przez członków korporacji zawodowej
przypisywanej im roli społecznej.
Zasady etyki prawniczej
Zasady a wiedza
 Zasada moralna może być stosowana w odpowiedniej
sytuacji tylko, gdy działający prawnik posiada
niezbędną wiedzę prawniczą i etyczną.
 Wiele norm prawnych nie określa wymaganego
poziomu poznawczego, mimo że z konieczności musi
na nim polegać. Tam, gdzie brak owego określenia,
istotny prawnie standard osiągany jest przez moralne
metody interpretacji wszystkich okoliczności stanu
faktycznego granicach dopuszczalnych przez prawo.
Relacje prawnik – klient
 Wielość modeli relacji prawnik-klient wskazuje, że nie są one
oczywiste – zarówno z prawnego, jak i moralnego punktu widzenia.
 W większości kultur prawnych relacje prawnika z klientem opierają się
na całkowitej lojalności prawnika wobec swego klienta i jego interesów.
 Tradycyjnie relacje prawnika z klientem oparte są na idei powiernictwa.
Zarówno w prawoznawstwie jak i etyce brak jest zgodności poglądów co
do ideału relacji prawnik-klient.
 Dla moralnych relacji prawnik-klient podstawowe znaczenie ma ich
skuteczne komunikowanie się.
Zasada autonomii
 Autonomia jest koncepcją filozoficzną odgrywającą
coraz to większą rolę w różnych segmentach etyki
stosowanej, szczególnie zawodowej i politycznej.
 We współczesnej etyce stosowanej autonomia
współtworzy fundamenty myślowe etyk zawodowych.
 W państwie liberalnym autonomia klienta w sferze
politycznej polega na tym, że państwo nie narzuca
obywatelom żadnej koncepcji dobrego życia.
Autonomia klienta w sferze społecznej wyraża się
niekwestionowaniem jego wyborów moralnych przez
innych ludzi, jeśli nie narusza to interesów strony
trzeciej.
Zasada kompetencji
 Zasada kompetencji podkreśla kluczowe, chociaż dość
oczywiste, znaczenie dla każdej profesji, w
szczególności prawnika, dobrego przygotowania do
zawodu.
 W świetle zasady kompetencji dobry prawnik łączy w
sobie cechy dobrego profesjonalisty z cechami
moralnie dobrego człowieka.
 Brak albo niedostatek kompetencji prawników,
określany mianem złej praktyki prawniczej (legal
malpractice), może oczywiście narażać ich klientów na
różnorodne szkody.
Zasada uczciwości
 Uczciwość należy do wartości moralnych najwyżej
cenionych i jednocześnie najtrudniejszych do
osiągnięcia. Przenikając wszystkie inne wartości
chronione przez normy moralne, zwłaszcza godność,
honor, obowiązkowość, cnotliwość, szczerość,
prawdomówność, sumienność, przyzwoitość,
wiarygodność, prawość, polega na ich rzetelnym
wypełnianiu.
 Trwa spór o to, czy uczciwość prawnika w jego życiu
prywatnym jest warunkiem jego uczciwości
zawodowej.
Zasada poufności
 Poufność kojarzona z tajemnicą, a ta z sekretem, odgrywa ważną rolę zarówno
w sferze prywatnej, jak i publicznej stosunków międzyludzkich.
 Poufność, jako obowiązek zawodowy prima facie, może jednak ustępować
przed obowiązkiem ochrony wartości od niej wyższych.
 Przedmiotem poufności jako zasady etyki prawniczej są zarówno wartości
etyczne, jak i dowody obejmowane regulacjami prawa dowodowego (evidence
law), objęte przywilejem prawnik-klient.
 Prawnik ma obowiązek dołożyć możliwych starań w celu niedopuszczenia do
ujawnienia lub wykorzystania poufnych informacji lub tajemnic klienta przez
prawników, współpracowników lub inne osoby, z wyjątkiem ściśle określonych
przypadków.
 Poufność może ograniczać zawodową nieodpowiedzialność moralną
prawników postępujących niemoralnie.
Zasada konfliktu interesów
 Konflikt interesów dotyczy nieprawidłowego spełniania roli
zawodowej dla dwóch lub większej liczby stron z powodu
niezgodności ich interesów. Same uczucia przyjaźni i
wrogości, faworyzowania i uprzedzenia, mogące
powodować stronniczość, nie tworzą jeszcze konfliktu
interesów.
 Zasada generalna konfliktu interesów głosi, że prawnik nie
może reprezentować klienta, jeżeli to będzie bezpośrednio
niekorzystne dla innego klienta.
 W ostatnich dziesięcioleciach kłopotliwą sferą etyki
prawniczej stały się konflikty interesów między firmami
prawniczymi a ich klientami.
Zasada reklamy i akwizycji
 Silny opór konserwatywnych przedstawicieli profesji
prawniczej przed reklama i akwizycją uznawany przez
nich za przejaw jej deprofesjonalizacji i
komercjalizacji, ulega ciągłemu osłabianiu. Raport
Commission on Advertising sporządzony przez
American Bar Association z 1995 r. wykazał, że
większość amerykańskich firm prawniczych korzysta z
reklamy jako elementu marketingu i kreowania ich
pozytywnego wizerunku.
Zasada honorariów
 W sprawach finansowych obowiązuje adwokata w stosunku do klienta
szczególna skrupulatność.
 Adwokatowi nie wolno uzależniać wydania klientowi pism i
dokumentów od uprzedniego uregulowania przez klienta opłat i
kosztów przypadających na rzecz adwokata.
 Adwokatowi nie wolno zaniechać czynności prowadzonej sprawy z tego
powodu, że klient nie wniósł ustalonego honorarium, a w szczególności
nie wolno mu odmówić stawiennictwa na rozprawie.
 Nieuiszczenie honorarium może stanowić podstawę do wypowiedzenia
pełnomocnictwa w trybie i terminie przewidzianym przez prawo.
Kodeksy etyki prawniczej
 Kodeks Etyki Radcy Prawnego
 Kodeks Etyki Zawodowej Komornika Sądowego
 Kodeks Etyki Zawodowej Notariusza
 Kodeks Etyki Doradców Podatkowych
 Zbiór Zasad Etycznych Prokuratora
 Zbiór Zasad Etyki Adwokackiej i Godności Zawodu
 (Regulamin działania rzeczników dyscyplinarnych)
 Zbiór Zasad Etyki Zawodowej Sędziów KRS
 Zbiór Zasad Postępowania Sędziów SSP Iustitia
 Code of Conduct for European Lawyers