Transcript File

Paraja dhe Financat
Kuptimi i Financave
Kuptimi i financave
• Individet respektivisht familja per cdo dite fiton para, te
ardhura nga puna, nga prona, nga transaksionet tregtare.
• Bisneset gjithashtu parate I perdorin per blerjen e faktoreve te
prodhimit, makinave-paisjeve, lendet e para, fuqine punetore etj.
• Bankat permes grumbullimit te depozitave dhe dhenies se
kredive .
• Qeveria mbledh parate, mjetet financiare, permes instrumeteve
shteterore financiare, sic jane: tatimet, taksat, kontributet,
doganat, huat publike etj.
Definicioni i financave:
• Financat jane disipline shkencore e cila studion dukurite,
mardheniet dhe institucionet e lidhur me
1. Krijimin ..
2. Grumbullimin ..
3. Shperndarjen ..
4. Rishperdnarjen ..
5. Shpenzimin dhe dhe udheheqjen me mjete monetare.
E gjithe kjo behet me qellim te plotesimit te nevojave te
pergjithshme dhe te procesit te riprodhimit shoqeror.
Funksionet e parase
1. Paraja si matese e vlerave.
2. Paraja si mjet qarkullimi (ne kembimin e mallrave)
3. Paraja si mjet pagimi
4. Paraja si thesar (ruajtese e vleres)
5. Paraja si para-boterore (zevendeson arin)
6. Paraja si rezerve
7. Paraja si shprehje e aftesise se pagimit dhe likuiditetit
Sistemi Monetar
Dr. Jetmir Likaj
Sistemi monetare
• Sistemi monetar (valutor) gjate zhvillimit historik ka pasur
transformim dhe zhvillim shume te hovshem dhe te pabarabarte
ne periudha te ndryshme.
• Sistemi monetar bashkekohor paraqet rregullimiin monetar
me dispozita juridike me te cilat caktohet se cka eshte:
1. Njesia monetare ne nje shtet si dhe
2. Rregullon te gjitha qeshtjet (problemet) qe kan te bejne me
parate ne ate shtet.
Kuptimi i sistemit monetare
• Shteti nepermes sistemin monetare e percakton :
1. Njesine monetare e cila cilesohet si para ne kufujt shteterore
2. Cakton dispozitat me te cilat pjesetaret e qarkullimit monetare
detyrohen qe ato njesi monetare ti perdorin
- ne raportin e brendshem te kembimit
- ne raportin e jashtem te kembimit ndaj parave te shteteve tjera
Qarkullimi i parase dhe masa (sasia) monetare
• Ecurite ekonomike varen shume prej qarkullimit te parave
dhe prej kryerjes se drejt te funksionit te saj.
• Per kete arsye studimi i qarkullimit te parave eshte nje ceshtje
me me rendesi e teorise monetare dhe kreditore.
• Qeshtja e furnizimit te ekonomise me para, eshte qeshtje
kryesore e politikes manetare-kreditore.
Qarkullimi i parase dhe masa (sasia) monetare
• Sasia monetare eshte elementi kryesore I likuiditetit te
ekonomise perkatese te procesit te riprodhimit te zgjeruar.
• Prandaj, po qe se shkalla e rritjes se sasise se parave rritet me
ngadal sesa eshte rritja e shkalles se produktit vendor, atehere
ajo eshte shenje e politikes monetare me ndikim deflacionist ne
proceset ekonomike, si dhe anasjelltas.
Instrumetet Financiare
• Banka Qendrore i shfrytezon instrumentet e ndryshem
financiar per percaktimin e politikave monetarekreditore.
• Instrumentet financiare jan te ndryshem, por me rendesi
kryesisht jane:
1. Paraja e gatshme
2. Depozitat ne te pare
3. Depozitat e kursimit
4. Depozitat investive dhe
5. Kredite
Agregatet Monetar
• Ne baze te parimit te likuiditetit eshte bere kategorizimi I
agregateve moentare ne kater grupe:
1. Sasia (masa) monetare
2. Paraja kuazi
3. Mjetet tjera likuide dhe
4. Mjetet jolikuide
I. Sasia (masa) monetare
• Sadia (masa) monetare eshte agregat monetar i cili varesisht
prej kritereve te cilat perdoren gjate percaktimit mund te jete me
e madhe ose me e vogel.
• Ne teorine dhe praktiken monetare, kryesisht perdoren dy
kritere per caktimin e sasise monetare.
• Kriteri i mjeteve te pageses
- mjete te cilat mund te perdoren pa kurrfar veshtiresie
• Kriteri i likuiditetit
- parat e gatshme dhe depozitat e paafatizuar.
II. Paraja kuazi
• Paraja kuzi eshte agregat i ri i potencialit monetar, te cilat
kane ngjashmeri me parate dhe nje shkalle mjaft te lart te
likuiditetit.
- depozitat e kursimit te paafatizuar
- depozitat tjera te paafatizuar
• Keto depozita sipas deshires se pronatit mund te shnderrohen
ne para te gatshme ne cdo koh.
III. Mjetet tjera likuide
• Mjetet tjera likuide jane kategoria e trete e potencialit monetar,
te cilat sipas kriterit te funksionalitetit e kan nje shkalle me te ulet
te likuiditetit.
• Ne kete kategori te mjeteve perfshihen:
- depozitat e kufizuara
- depozitat e afatizuara dhe fleteobligacionet deri ne nje vit
- mjetet e fondeve te ndryshme
IV. Mjetet monetare jolikuide
• Mjetet monetare jolikuide jane agregate moentare te cilat per
pronaret e tyre paraqesin mjetet e bllokuara, d.m.th.
Shfrytezimi i tyre eshte i ndaluar.
• Ne mjetet jolikuide hyjne:
- depozitat e afatizuar mbi nje vit
- depozitat e organizatave financiare nderkombetar te banka
qendrore.
Mjetet monetare sipas likuiditetit
M1 = Sasia (masa) monetare
M2 = Sasia monetare (M1) + “Paraja Kuazi”
M3 = Sasia monetare dhe “Paraja kuazi” M2 + Mjetet tjera likuide.
PM = Mm + Pq + Ml + Mj
- PM- Potencili monetare
- Mm– Masa monetare
- Pq – Paraja kuazi
- Ml – Mjetet monetare tjera likuide
- Mj – Mjetet monetare jolikuide
Pm – Mj = Vm (vellimi monetar)
Kuptimi i mases monetare
• Problemi kryesor i Bankes Qendrore eshte rregullimi i
agregatit te pare monetare- sasise se mases monetare.
• Masa monetare sipas metodologjise se Bankes Qendrore
perfshine:
• Parate e gatshme
- parate efektive
• Parat depozitare
- depozitat ne te pare dhe depozitat ne llogari rrjedhese.
Struktura e agregateve monetaer duket keshtu:
I. Masa Monetare (M1)
III. Mjetet tjera likuide (Ml)
1. Parat e gatshme ne qarkullim
1. Depozitat e kufizuar
2. Parat depozitare
2. Depozitat e afatizuar
II. Paraja Kuazi (Pq)
3. Mjetet e fondeve te ndryshme (fondi
1. Depozitat e kursimit
rezerve)
2. Depozitat tjera te paafazituar ( ne IV. Mjetet jolikuide (Mj)
1. Depozitat e kufizuara mbi nje vit,
te pare)
2. Depozitat e bllokuara
I+II+III=Vellimi monetare (VM)ose(M3)
I+II+III+IV= Potenciali Monetar (PM)
Agregatet Monetare ne Gjermani
• Sipas bankes qendrore te Gjermanise egzistojne tri koncepte te
mases monetare:
1. M1 =Parat e gatshme + Depozitat ne te pare
2. M2 =M1 + Depozitat e kursimit
3. M3 =M2+ Depozitat e kursimit ne afat gjer ne kater vite
Mekanizmi I transaksioneve ne mes te sektorit
jobankar dhe te sektorit te bankave: Bilanci I
sektorit te bankave
• Aktiva
1. Kredite afatshkurter (Ksh) 300
2. Kredite konsumuese (Kk) 100
3. Kredite investuese (Ki) 600
Gjithsej: 1000
• Pasiva
1. Parate e gatshme (Pg) 100
2.Depozitat ne te pare (Pd) 200
3. Depozitat e kursimit (Dk) 200
4. Depozitat investive (Di) 500
Gjithsej: 1000