Липосомал дори турлари

Download Report

Transcript Липосомал дори турлари

Дори турлари технологияси кафедраси
“Махсус дори турлари технологияси“ фани
Мавзу: Липосомал
дори турлари
Ассистент ф.ф.н. Азимова Н.А.
РЕЖА
1.
Липосомалар хақида тушунча,
тузилиши, тарихий маълумотлар.
уларнинг
2. Липосомаларни яратиш мақсади, доривор
моддаларни аъзоларга
етказиб беришдаги
ахамияти.
3. Липосомалар ёрдамида доривор моддаларни
танада йўналтириш механизмлари.
4. Липосомал дориларнинг афзалликлари,
уларни қўллаш соҳалари .
1 – авлод дори
ташувчилари
Керакли аъзоларга
етказиш
Микрокапсулалар,
микросафералар
2 – авлод дори
ташувчилари
Керакли
тукималарга
етказиш
Липосомалар,
нанокапсулалар,
наносфералар
3 – авлод дори
ташувчилари
Керакли
хужайраларга
етказиш
Антителалар,
гликопротеидлар
Липосомалар сунъий равишда
олинадиган
туташтирилган
шарсимон
заррачалар.
Улар
биомолекуляр липид қаватлардан
иборат бўлиб, ўз бўшлиқларида
шакллантирувчи мухит сақлайди.
Липидлар тузилиши
Липосомаларни қобиғини ҳосил қилувчи
липидлар сувда эримайдиган, хоссалари бўйича
ёғларга яқин моддалар бўлиб, уларнинг
молекулалари
гидрофоб
ва гидрофил
қисмлардан иборат.
 Гидрофоб қисми - углеводород радикаллар,
гидрофил қисми - ҳар хил гидрофил гуруҳлардан
(SO4 , NH2 , OH , COOH) иборат.
 Липидлар бу табиий моддалар бўлиб, улар
ҳужайралар
мембранасининг 20-80%
ни
ташкил қилади



Полярли липидлар, сув билан чайқатилганда, ўзўзидан осонликча мицелалар ҳосил қилади.
Бунда липидлар молекуласининг гидрофоб қисми
ҳар дойим сувга тескари жойлашган, яъни ичкарига,
гидрофил қисмлари эса сувли муҳитга қаратилган
бўлади.

1- ва 2-липидларнинг гидрофил қисми;
3-липосоманинг бўшлиғидаги моддалкар;
4- липидларнинг гидрофоб қисми
Липосомаларни тузилиши

"Липосома" (яъни ёғ-"липо" "сома"танача)

Липосомалар кашфиётчиси- инглиз
олими, Кембриждаги хайвонларни
физиологиясини ўрганиш
институтининг тадқиқотчиси Алек
Бангем
Липосомалар катта-кичиклигига ва липид
қаватларига кўра 3 гурухга бўлинади:
1.
2.
3.
Кичик моноламелляр - липидлар
биқаватидан иборат (диаметри 20-50 нм);
Йирик моноламелляр - липидлар
биқаватидан иборат (диаметри 50-200
нм);
Кўп қаватли - мультиламелляр, бир неча
ўн ва юз липидлар биқаватидан иборат
(диаметри 5000-10000 нм).
Липосомаларни тўқималар ва
хужайралар билан бирикиш механизми:
1. Липосомалар тўқима (хужайра) юзасига
адсорбция қилиниши мумкин;
2. Липосомалар тўқима (хужайралар) билан
боғланиб, хужайраларга ютилиб кетади
(эндоцитоз);
3. Липосомалар тўқима (хужайра) мембраналари
билан бирлашиб кетади, яъни липосомаларнинг
қобиғи хужайра мембранасининг бир қисми
сифатида намоён бўлади;
4. Липосомалар ва хужайра мембраналари
ўзларининг липидлари билан айирбошлашади.
Липосомаларнинг хужайралар
билан бирикиш механизми
Липосомаларни ҳосил қилишда
қўлланиладиган ёрдамчи моддалар
(фосфолипидлар)






Ўсимлик ёки ҳайвон хужайраларидан олинадиган
фосфолипидлар ва синтетик липидлар:
тухумдан ёки соядан олинадиган лецитин ;
кунгабоқарнинг фитогликолипидлари;
қора молларнинг бош миясининг липидлари;
холестерин;
специфик фосфолипидлар ( кардиолипин , сульфатид ва
цереброзидлар);
Синтетик моддалар: N-пальмитилсерин, Nпальмитилглицин, фосфотидилхолин, фосфодитилсерин,
фосфатидилэтаноламин, фосфатидилинозит.

1971 йилда инглиз олими
Грегорий Грегориадис доривор
моддаларни ташувчи сифатида
липосомаларни ишлатишни
таклиф қилди.
Липосомал дорларни олиниш
усуллари
 музлатиш усули (Бангем
усули);
 ультратовуш ёрдамида
диспергирлаш усули
Липосомаларни музлатиш усули
ёрдамида (Бангем усули) олиш
Доривор модда липидлар билан
аралаштирилади, криопротекторлар
ёрдамида (сахароза, глюкоза) музлатилади ва
қуритилади.
 Инсулин сақлайдиган липосомаларни
олиниши Бангем усулида.
 Фосфолипидлар: тухум лецитини ва
холестерин (7:1) нисбатда;


Жараён босқичлари:
1) эритувчида (тўртхлоруглерод)
фосфолипидлар эритилади;
2) ротор буғлатгич ёрдамида эритма
қуюқлантирилади (буғлантирилади);
3) инсулин сақловчи буфер эритма қўшилади;
4) аралаштирилади 10 дақиқа давомида;
5) Ҳосил бўлган липосомалар ва дори моддаларни
аралашмаси (криопротекторлар қўшилган холда)
суюқ азот ёрдамида музлатилади (-193 С);
6) Музлатилган аралашма сублимацион қуритгич
камерасида, эритувчидан буғлантирилади
Ультратовуш ёрдамида
диспергирлаш усули
Строфантидин ацетат липосомалари лецитин ва
кардиолипин фосфолипидлари ёрдамида яратилган.
Жараён:
1) фосфолипидларнинг стандарт эритмаларини тайерлаш
(лецитиннинг 10% ли ва кардиолипиннинг 0,5 % ли
спиртли эритмалари)
2) Эритмаларни ротор куритгич ёрдамида,
қуюқлаштириш;
3) Строфантидин ацетат эритмаси қўшилиб аралаштириш;
4) Системага ультратовуш билан 10 дақ давомида ишлов
бериш.
Липосомаларнинг
2-авлод
дори
моддаларни ташувчи
воситалари
сифатида таърифи :
1. Таркиби бўйича табиий хужайра мембранасига
жуда ҳам яқин, шунинг учун липосомаларнинг
токсик, иммуноген, аллергик хусусиятлари
намоён бўлмайди;
2. Универсаллиги: турли фармакологик фаол
моддалар билан бирлашиш қобилиятига эга;
3. Ўз вазифасини бажаргандан сўнг улар
организмда парчаланиб кетади;
4. Липосомалар липид қобоғининг таркибини
ўзгартириб, уларни тананинг керакли қисмига
йўналтириш мумкин.
Липосомал препаратлар танага
киритиш йўллари
парентерал;
 перорал;
 трансдермал

Доривор моддаларни липосомалардан
ажралиб чиқиши:
- фосфолипид қобиғидан
диффузия орқали;
- юзасидан адсорбция;
- липосомаларни деградация
(парчаланиш) ҳисобига амалга
оширилади.
Дориларни липосомалар ёрдамида
йўналтириш

1.Строфантидин ацетатнинг липосомал турини
яратишда лецитин
ва кардиолипин (юрак
мушакларидаги
митохондриялар
мембранасининг компоненти) фосфолипидлари
қўлланилган.
Натижада
препаратни
йўналтирилган равишда юрак мускулларига
етиши таъминланган;

2.
Пирациннинг
липосомали
шакли
яратилишида фосфогликолипидлар қўлланилган.
Улар ошқозон ости бези фосфолипидларига
яқин бўлганлиги сабабли,
липосомаларни
танлаб шу аъзоларга йиғилиши таъминланган.
Липосомал дори турларига
киритиладиган препаратлар
( қўллаш сохаси)
 Онкологик;
 Антивирус;
 Антипаразитар;
 Антимикроб;
 Гепатопротектор;
 Рентгенодиагностик;
 Антидиабетик;
 Антимикотик
 Косметик
Липосомалар онкологияда
 Адриамицин
 Акларубицин
 Даунорубицин
“Даунозом”
 Доксорубицин “Доксил”
 Цисплатин
 Винкристин.
АНТИБАКТЕРИАЛ ЛИПОСОМАЛ
ПРЕПАРАТЛАР
Гентамицин
 Пенициллин
 Канамицин
 Стрептомицин
 Ампициллин
 Левомицетин
 Клафоран

Антипаразитар ва антимикотик
липосомал препаратлар
 Солюсурмин
 Амфотерицин
В - “Амбизом”
Антидиабетик ва жигар касалликларда
қўлланиладиган препарратлар
 Инсулин
 Лиолив
 Липин
 Фосфоглиф
ТУРЛИ ТАЪСИРГА ЭГА БЎЛГАН
ЛИПОСОМАЛ ПРЕПАРАТЛАР
Липотраст- вераграфинни (ренгеноконтраст модда) липосомал шакли ;
 “Липосом форте";
 "Найпарадент" (парадонтозни даволаш
учун);
 гриппнинг вакцинаси;
 миснинг координацион бирикмаларининг
липосомал дори препаратлари яратилган.

Липосомалар косметологияда
1987 йил "Кристиан Диор" ва
“Л ,Ореаль” фирмалари липосомал
"Каптюр" ва “Ниосомы” гелларини
яратишган
 Россияда "Геликс" липосомал
крем
 Хозирда липосомалар крем,
гел, лаб учун помада, духи,
соч учун кондиционерларда
ва ш.ў. кенг қўлланилади

Липосомал препаратларни
яратишдаги муоммалар:
оддий ва енгил олиниш усулларини
ишлаб чиқиш;
 липосомал препаратларнинг
турғунлигини ўрганиш ва сақлаш
муддатларини узайтириш;
 фармацевтика саноатида фосфолипидларни ишлаб чиқарилишини йўлга
қўйиш.
