Transcript E-Business Strategies

Ligjerata 8
USHT - Fakulteti Ekonomik
Fisnik Dalipi, MSc
Tregtia mobile (m-comerce)
 Secila tregti elektronike pa tel (wireless), e posaqërisht ajo e cila realizohet
nëpërmjet Internetit.
 Gjeneralisht termi “biznes“ konsiderohet rrthina e plotë e ndërmarjes,
respektivisht të gjitha proceset dhe ndërlidhjet/relacionet me furnitorët, të
punësuarit,si dhe konsumatorët. Prandaj “Biznesi Mobil” mundet të
përshkruhet si shfrytëzim/përdorim i teknologjisë mobile për mirëmbajtjen,
përmirsimin ose zgjërimin e proceseve dhe ndërlidhjeve/relacioneve të biznesit
aktual apo për të zhvilluar segmente të reja të biznesit. Përdryshe ,”Biznesi
Mobil” mudent të përmbaj të gjitha aktivitetet, proceset, dhe aplikacinet të cilat
janë të realizuara apo të mbështetura nga teknologjitë mobile.
 Sipas kësaj pikpamje “Biznesi Mobil” mundet të definohet si të gjitha llojet e
aplikacioneve biznesore me shfrytëzim të veglave apo mjeteve mobile. Në
vazhdim mund të thuhet se “Biznesi Mobil“ fokusohet respektivisht
përqëndrohet në furnizimin, përpunumin,dhe ofrimin e të çfar do lloji të
informatave. Aplikacionet e biznesit mobil nuk janë të përkufizuara në
telefonet mobil/cellular, por ato përfshijnë edhe veglat/mjetet tjera mobile si që
janë smart telefonat dhe PDA veglat/mjetet (Personal Digital Assistant).
 Megithate, “Mobile Commerce” fokusohet në përpunumin e transakcioneve dhe
prandaj është vetëm pjesë e biznesit mobil
Gjeneratat e telefonive mobile
 1G – gjenerata e parë wireless teknologjisë
 2G – gjenerata e dytë wireless teknologjisë digjitale
 2.5G – Interim wireless teknologjia pjesërisht e
përshtatur edhe grafikës
 3G – gjenerata e tretë wireless teknologjisë digjitale:
e përshtatur mediumeve më të pasuruara siç është
video klipi
 4G – wireless teknologjia e katërt
Gjeneratat e telefonive mobile 1G dhe 2G
 1G – gjenerata e parë e teknologjisë pa tela. Është
zbuluar në vitet 80. Informacioni ka qenë analog.
 2G – Informacioni është digjital. U lansua në vitin 1991
në Finland me standardin GSM (Global System for
Mobile Communication). Për herë të parë përdoret
SMS-i.
 Edhe pse të dy sistemet përdorin sinjalin digjital për të
lidhur radio kullën me sistemin telefonik, zëri gjatë
thirrjes kodohet në sinjal digjital në 2G kurse në 1G
modulohet në frekuencë më të lartë, edhe atë në
150MHz e më sipër.
Gjeneratat e telefonive mobile 3G dhe 4G
 3G – për herë të parë futet në përdorim në v. 2001 në
Japoni. Ofrojnë siguri shumë më të madhe se 2G duke
përdorur aspekte kriptografike. Zbatohen në: Mobile
TV, Video on demand, Video Conferencing, etj.
 4G – akoma në përpunim e sipër. Ka suport për IPv6.
Përdoren antena inteligjente (MIMO antena apo të
antena të shumëfishta). Ofrohet IP-telefonia, qasje
ultra e shpejtë në Internet: WiMAX me 128 Mbit/s
download dhe 56 Mbit/s për upload në kanale prej
20Hz. Në punim e sipër është standardi IEEE 802.16m
për të realizuar 1000 Mbit/s për pranim stacionar dhe
100 Mbit/s për pranim mobil.
Mjetet(veglat) dhe shërbimet e biznesit mobil
 PDA (Personal digital assistant) wireless kompkutor




xhepi
SMS (Short Message Service)- teknologjia e cila
mundëson dërgimin e mesazheve të shkurta tekstuale
në ndonji celular
EMS (Enhanced Messaging Service)- SMS ekstenzioni e
cila mbështetë animacione të thjeshta, fotografi të
vogla, melodi.
MMS (Multimedia Messaging Service )- mundëson
dërgimin e informacioneve multimediale
Smartphone – internet mobile telephone – celular të
cilët mbështetin aplikacione mobile
DISA NGA APLIKACIONET E BIZNESIT MOBIL










Aplikacionet finansiare Mobile (B2C,B2B)
Reklamimi Mobil (B2C)
Qeverisja Mobile me stoqet (inventarin) (B2C B2B)
Servis menaxhmet proaktiv (B2C,B2B)
Wireless reinxhinjering (B2C,B2B)
Shërbimet Mobile për argëtim (B2C)
Zyra Mobile (B2C)
Mësimi Mobil në distancë (B2C)
Wireless memorim (ruajtje) i të dhënave (B2C B2B)
Muzikë mobile sipas kërkesës (B2C)
PËRPARSITË E BIZNESIT MOBIL




Kursen parat
Kursen kohën
Përmirson kualitetin e informacionit
Rritë knaqsinë dhe lojaqlitetin e konsumatorëve







BIZNESI MOBIL REALIZOHET NËPËRMJET
Vendeve Mobile të punës
Menxhim të mardhënjeve me konsumatorët
Logjistikës së biznesit Mobil
Menaxhmin e udhëtimeve
Mobile Procurement
Supply Chain Management
Paraja digjitale/elektronike,Pagesa digjitale dhe Kriptogradia
Paraja digjitale/elektronike
 Koncepti i parasë digjitale shihet në atë se vlera në vend të vendoset në një letër
apo metal memorohet si një sëri e shifrave digjitale në ndonjë medium.
 Paraja digjitale paraqet sistem të tërë i cili i mundëson personit të caktuar të
paguaj mallin apo shërbimin duke bartur apo transferuar numra të caktuar prej
një llogaritje në tjetër në mënyr elektronike.
 Paraja digjitale mundë të shfrytëzohet për blerje online në mënyrë në të cilën
konsumatori bën zgjedhjen e produktit të cilin ai don ta blej nëpërmjet
kompjuterit, fut në kompjuter numrin e llogaris së tij bankare dhe kështu e
urdhëron bankën që në mënyr elektronike të bëj pagesën e produktit të caktuar.
 Përpos blerjes së mallrave poashtu edhe shërbimet munden të paguhen me para
digjitale/eletronike
 Egzistojn modele të ndryshme të parasë digjitale si psh mund të jenë në
formë të kartelave apo të bazuara në ndonjë zgjidhje soferike.
 Modeli i përgjithshëm i parasë digjitale përfshin këto sfera:
 1. Account-clearing domein -në të cilat institucionet financiare bankat
krilinge dhe banka qëndrore realizojnë transaksione finansiare ndërbankare
 2. Sfera emituese-operative - institucionet të cilat bëjnë emitimin e paras
digjitale apo elektronike dhe e cila është në interaksion me sferën
operativo-krilnge.
 3. Consumer domain-në suaza të të cilit:
a) realizohet bartja apo transferi i paras digjitale prej eminentit te
shfrytëzuesi
b) pagesa e mallrave apo shërbimeve
c) depoziti: bartja apo transferi i vlerës prej shfrytëzuesit te eminenti
Pagesa digjitale
 Për dallim nga sistemi tradicional i pagesës,pagesa digjitale përfshin:





bankomatët,kartelat kreditore dhe online pagesat.
Bankomati është një vegël automatike i cili shërben për pranimin e
depozitave,pagesën e parave të gatshme nga llogarija e shfrytëzuesit,
marja e informatave për gjendjen e llogarisë, operacionet këmbyese
(Exchange Operations) .
Kartelat kreditore jane paraqitur viteve të 60-ta dhe kryesisht
shërbejnë për pages me pakicë gjat blerjes së mallrave apo
shërbimeve të caktuara.
Kartelat kreditore mund të shfytëzohen edhe për online pagesa.
Në ditët e sotshme konsumatorve nëpërmjet internetit i ofrohen
web sajte të ndryshme në të cilat mundë të shihen produktet e
ofruara dhe të bëhet zgjidhja e tyre.
Pagesat realizohen në atë mënyrë ku në fushë të caktuar futet
numri i kartelës kreditore.
Kriptografia
 Edhe pse në sy të par duket thjesht dhe aktraktive mu akti i futjes






dhe i bartjes së numrit të kartelës kreditore nëpërmjet internetit
krijon mundësin për keqpërdorime.
Zgjidhja e problemit të këtyre keqpërdorimeve na çon në drejtim të
të ashtuquajturës kriptografi.
Kriptimi është proces i transformimit të informatave në asi
përmbajtje të shifruara të cilat janë të kuptueshme vetëm për
pranusit të informatave
Shifrimi i porosive apo i të dhënave realizohet në dy faza
1. Enkriptimi-proces i shifrimit me qelësin për shifrim.
2.Dekriptimi-proces i deshifrimit me qelësin për dekriptim
Procesi i ekriptimit dhe dekriptimit realizohet nëpërmjet
funksioneve matematikore të cilët janë në formë të algoritmit
Infrastruktura e e-biznesit
Infrastruktura paraqet tërësin e resurseve të përbashkëta teknologjike të cilat
mundësojnë që të gjenerohet platforma apo baza për aplikacionet e ebiznesit të ndërmarjes.
 Në suaza të mbështetjes infrastrukturore bie apo nënkuptojm komponentet







Harduerike, Softueri Sistemor dhe Aplikativ ,Rrjetet telemunikuese,
mbështetja e shërbimit në atë mënyrë që të gjithë në ndërmarje të kanë qasje
resurseve të nevojshme.
Pra mund të themi se infrastruktura mundë të kuptohet si qendër e
teknologjive si dhe bazë e shërbimeve.
Gjeneralisht infrastruktura e shërbimit të e-biznesit si shembull mund të
ndërtohet në këtë mënyrë:
platforma hardverike – kompjutorët, elementet konektive apo lidhase, si dhe
komponentet e tjera haduerike
paltforma telemunikuese –satelitët, kanalët e ndryshme komunikuese
patforma e servereve –softueri sistemor dhe optikativ
platforma e serviseve (shërbimeve)-serviset për mbështetje siqë janë web
sajtet, pagesa elektronike dhe të ashtuquajturit serviset e sertifikuara
resurset njerzore siqë janë programerët
patforma e rjeteve kompjuterike dhe platformat e Internetit -interneti –
intarneti- extarneti
Këmbimi elektronik i të dhënave(EDI) dhe rrjetet telekomunikuse
Bazat e të dhënave dhe E-Biznesi
 Duke marë parasyshë se web sajtet në sferen e
e-biznesit nuk nënkuptojnë vetëm tekst dhe fotografi por edhe
interaksion apo ndërlidhje me konsumatorët dhe të dhënat e
organizatës, këto lloje të sajtëve sigurojnë apo më mirë thënë
mundësojnë ndërlidhje me bazat e të dhënave.
 Sajtet e e-biznesit i shfrytëzojn bazët e të dhënave për të
mundësuar servis (shërbim),transaksion të të dhënave,
pas kërkesës apo pyetjes së konsumatorit të kontrollojnë se a thua
produkti i kërkuar gjindet në depo apo jo në sasi të duhur
respektivisht të kërkuar, si dhe kërkim të informatave të tjera
relevante.
Platformat e ekomomisë digjitale/rrjetore
 Si bazë për zhvillimin e proceseve afariste elektronike në praktikë janë paraqitur tri
platforma qëndrore, të cilat kanë si përmbajtje këmbimin/ndrimin e të tre
komponenteve (Informacionin, Komunikimin dhe Transakcionin),dhe në këtë mënyrë
munden të i përshkruhen rrethit të ngusht të E-biznesit, kurse së bashku me sferat
blerje,shitje, dhe tregti paraqesin fushat kryesore të veprimtarisë të një ndërmarjeje
respektivisht të një tregu.
 E- Procurement - mundëson blerjen elektronike të produkteve respektivisht të
shërbimeve prej ndonjë ndërmarjeje nëpërmjet rrjetëve digjitale, kështu që rezulton një
integrim i teknologjive inovative komunikuese dhe informative, në drejtim të
mbështetjes respektivisht të zhvillimit të detyrave operative dhe strategjike në sferën e
furnizimit.
 E – Shop – mundëson shitjen elektronike të produkteve respektivisht të shërbimeve prej
ndonjë ndërmarjeje nëpërmjet rrjetëve digjitale, kështu që rezulton një integrim i
teknologjive inovative komunikuese dhe informative, në drejtim të mbështetjes
respektivisht të zhvillimit të detyrave operative dhe strategjike në sferën e shitjes.
 E- Marketplace – mundëson tregtinë elektronike me produkte respektivisht shërbime
nëpërmjet rrjetëve digjitale, kështu që rezulton një integrim i teknologjive inovative
komunikuese dhe informative, në drejtim të mbështetjes respektivisht të zhvillimit dhe
ndërlidhjes së Ofertës dhe Kërkesës
Ekzistojnë edhe dy platforma tjera të cilat mundë t’ i a përshkruajm rrethit të
gjërë të E- biznesit të cilat nuk i potencojnë në mënyrë të njejtë të tri
komponentet e lartpërmendura, por posaqërisht koncentrohen në
Informin dhe Komunikim.
 E- Community - mundëson kontakt elektronik ndërmjet personëve
respektivisht Institucioneve nëpërmjet rrjetëve elektronike, kështu që
rezulton një integrim i teknologjive inovative komunikuese dhe
informative si dhe mbështetje e këmbimit të të dhënave respektivisht të
diturisë , si dhe mbështetje për para pregaditjen e vendimeve relevante që
kanë të bëjnë me transakcionet finansiare
 E- Company – mundëson kooperimin elektronik ndërmjet ndërmarjeve
nëpërmjet rrjetëve digjitale, kështu që rezulton një integrim i teknologjive
inovative komunikuese dhe informative për ndërlidhjen e
rezultateve/efekteve të ndërmarjeve të veçanta në drejtim të krijimit të një
ndërmarjeje Virtuele me një ofertë të bashkuar për transakcione të
ndryshme.
Konceptet Afariste
Përgjigja në pyetjen “ Si munden të ardhura/profite në E-biznes të gjenerohen?” mundë të
fitohet drejpërdrejt nga një analiza e konceptit afarist respektivisht biznesor.
Koncepti afarist/biznesor përshkrua ndrimin apo këmbimin e një efekti respektivisht rezultati
(produkt apo shërbim) ndërmjet partnerëve të caktuar afarist si nga pikpamja e përmbajtjes e
poashtu edhe kompenzimit të duhur.
Dallojmë katër koncepte afariste tipike, për E-biznesin:
 Content – përmban mbledhjen,selekcionimin,sistematizimin, përpilimin dhe pregaditjes së
përmbajtjeve në një platformë në kuadër të një rrjete.
 Commerce – përmban apo përfshinë inicimin dhe trajtimin respektivisht zhvillimin e
transakcioneve afariste nëpërmjet rrjetave digjitale,që do të thotë se fazat tradicionale të
transakcioneve në mënyrë elektronike mbështeten, plotësohen ose zëvëndësohen
(substituohen)
 Context - ka të bëjë me klasifikimin , sistematizimin, dhe bashkqeverisje me informacionet
dhe rezultatet/efektet e pranishme (që gjinden) në rrjeta.Kështu që tentohet të arrihet qëllimi
i përmirsimit të transparencës së tregut (reduktim të kompleksitetit),dhe
Orientimit(navigimit) për shfrytzuesit.
 Connection.- te ky koncept mundësohet respektivisht organizohet interakcion i aktorëve
(pjesmarsve) në rrjet.Ky bashkim mundet të realizohet në nivel komunikimi, nivel komercial
si dhe nivel teknologjik.
Zinxhiri i krijimit të vlerave elektronike (value chain)
 Zinxhiri i krijimit të vlerave elektronike (value chain) paraqet vlerën e
tërësishme të cilat përbëhen nga aktivitetet elektronike individuale si
dhe nga këto aktivitete fitimi i gjeneruar .
 Në kuadër të zinxhirit të vlerave -Value chain posaqërisht identifikohen
aktivitetet që kanë një relevancë të madhe për krijimin e vlerave.
Zhixhiri i vlerave në Ekonomin Reale
Infrastruktura e ndërmarjes
Menaxhmenti i personelit
Zhvillimi teknologjik
Furnizimi
Logjistika
Marketin
gu dhe
shitja
shitjes
Operacionet –
praktikat e
ndryshme
Shërbimi i
Logjistik
a
Produkti
real
Mundësitë për mbështetje
Mbledhja e informatave
Sistematizimi i informatave
Zgjidhja e informatave
Kombinimi i informatave
Shpërndarja e informatave
Ndrimii-këmbimi i informatave
Vlersimi i informatave
Ofrimi i informatave
Zinxhiri i vlerave në Ekonomin Digjitale
Produkti
elektronik
Thank You!
PYETJE???