Transcript Prawo rzeczowe 1 - rok akademicki 2011/2012

Prawo rzeczowe
dr Magdalena Olczyk
Informacje ogólne. Prawo rzeczowe
w znaczeniu przedmiotowym i
podmiotowym. Pojęcie rzeczy.
Prawo rzeczowe
• Znaczenie podmiotowe – prawo majątkowe
przysługujące osobie względem rzeczy o
charakterze bezwzględnym
• Znaczenie przedmiotowe – zbiór przepisów,
norm prawnych regulujących treść, powstanie
zmianę czy wygaśnięcie praw rzeczowych w
znaczeniu podmiotowym
Prawo rzeczowe w znaczeniu
przedmiotowym
Wśród aktów prawnych regulujących uprawnienia
do korzystania z rzeczy można wymienić:
• Konstytucję RP
• Kodeks cywilny
• Ustawę z dnia 17 maja 1989 r. Prawo geodezyjne i
kartograficzne
• Ustawę z dnia 4 lutego 1994 r. Prawo geologiczne
i górnicze
• Ustawę z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne
Prawo rzeczowe w znaczeniu
przedmiotowym
• Ustawę z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce
nieruchomościami
• Ustawę z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali
• Ustawę z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i
hipotece
• Ustawę z dnia 6 grudnia 1996 r. o zastawie rejestrowym i
rejestrze zastawów
• Ustawę z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach
mieszkaniowych
• Ustawę z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu
nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa
Prawo rzeczowe w znaczeniu
przedmiotowym
• Ustawę z dnia 11 kwietnia 2004 r. o kształtowaniu
ustroju rolnego
• Ustawę z dnia 24 marca 1920 r. o nabywaniu
nieruchomości przez cudzoziemców
• Ustawę z dnia 13 lipca 2000 r. o ochronie
nabywców prawa korzystania z budynku lub
pomieszczenia mieszkalnego w oznaczonym
czasie w każdym roku oraz o zmianie ustaw:
Kodeks cywilny, Kodeks wykroczeń i ustawy o
księgach wieczystych i hipotece (tzw. timesharing)
Prawo rzeczowe w znaczeniu
podmiotowym
• Prawo majątkowe, które głównie chroni
interesy ekonomiczne podmiotu
• Bezwzględne (nazywane skutecznymi erga
omnes);
• Przedmiotem są rzeczy (czasami przedmiotem
praw rzeczowych są również prawa)
• Niektórzy autorzy wskazują także na
bezpośredniość władztwa nad rzeczą
Prawo rzeczowe w znaczeniu
podmiotowym
• Sens konstruowania definicji prawa rzeczowego w
znaczeniu podmiotowym sui generis (problem
najmu czy spółdzielczego lokatorskiego prawa do
lokalu – przedmiot: część składowa rzeczy lub
możliwość braku przymiotu właściciela)
• Prawo rzeczowe jako prawo wskazane w K.c.
• Zasada numerus clausus praw rzeczowych
A) Kwalifikacja prawa podmiotowego przez
ustawodawcę
Prawo rzeczowe w znaczeniu
podmiotowym
B). Zawsze gdy da się ustalić rzeczowy charakter
prawa
Czy w drodze czynności prawnej można tworzyć
nowe prawa bezwzględne?
- Zasada autonomii woli stron?
- Ochrona osób trzecich nieuczestniczących w
czynności prawnej
Prawo rzeczowe w znaczeniu
podmiotowym
Typy praw rzeczowych
 Własność
 Użytkowanie wieczyste
 Prawa rzeczowe ograniczone
• użytkowanie,
• służebność,
• zastaw,
• spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu,
• hipoteka
Prawo rzeczowe w znaczeniu
podmiotowym
II. Prawa zbywalne i niezbywalne
Niezbywalne: użytkowanie art. 254 K.c.; służebność osobista art. 300
K.c.
Zbywalne (przenoszalne) – własność; użytkowanie wieczyste; hipoteka;
zastaw; spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu; służebność
gruntowa
III. Samoistne, związane i akcesoryjne
• samoistne - ich istnienie nie zależy od istnienia innego prawa
• związane – podmiotem może być podmiot innego prawa, np.
służebność gruntowa czy własność budynków przysługująca
użytkownikowi wieczystemu
• akcesoryjne – zależne od istnienia i treści innego prawa (zastaw,
hipoteka)
IV. Mające za przedmiot tylko rzecz albo rzecz i prawo
Prawo rzeczowe w znaczeniu
podmiotowym
• Tylko rzecz – własność, użytkowanie wieczyste,
służebność, spółdzielcze własnościowe prawo do
lokalu
• Rzecz i prawa- zastaw, hipoteka, użytkowanie.
V. Mogące mieć za przedmiot tylko nieruchomość
(użytkowanie wieczyste, hipoteka, spółdzielcze
własnościowe prawo do lokalu, służebności) albo
nieruchomość lub ruchomość (własność,
użytkowanie) albo jedynie ruchomość (zastaw)
Prawo rzeczowe w znaczeniu
podmiotowym
Jawność praw rzeczowych
• Realizacja zasady możliwości uzyskania informacji
o przysługującym podmiotowi prawie
• Rejestry urzędowe
 Księgi wieczyste
 Rejestr zastawów
 Ewidencja budynków i gruntów
• Ujawnienie przez posiadanie
Jawność praw rzeczowych
• Posiadanie- pojęcie art. 336 K.c.
• Corpus czyli fizyczny element władztwa (corpus
possessionis) i
• Animus czyli psychiczny element władztwa (animus
rem sibi habendi)
• Art. 339 K.c.
• Art. 341 K.c.
• Art. 4 UKWiH: Przeciwko domniemaniu prawa
wynikającemu z wpisu w księdze wieczystej nie można
powoływać się na domniemanie prawa wynikające z
posiadania.
Przedmiot prawa rzeczowego
• Rzecz
Art. 45 K.c.
Definicja J. Wasilkowskiego: „rzeczami w
rozumieniu naszego prawa cywilnego są
materialne części przyrody w stanie pierwotnym
lub przetworzonym, na tyle wyodrębnione (w
sposób naturalny lub sztuczny), że w stosunkach
gospodarczych mogą być traktowane jako dobra
samoistne”
Przedmiot prawa rzeczowego
A.
Rzeczy ruchome i nieruchomości – art. 46 K.c. odnośnie do nieruchomości:
gruntowe, budynkowe (np. art. 235 K.c.; 279 K.c.) i lokalowe (ustawa o własności
lokali)
B. Rzeczy oznaczone co do gatunku i tożsamości; rzeczy zamienne i niezamienne;
rzeczy przyszłe; emptio spei i emptio rei speratae; pieniadze
C. Rzeczy proste (jednolity charakter) i złożone (z części, które składają się z różnych
części, będących samodzielnymi zwykle do dnia połączenia ich lub włączenia do
rzeczy głównej D. Część składowa rzeczy (art. 47 K.c.)
Przykład:
Karol był właścicielem samochodu, w którym miał zamontowane wysokiej klasy
radio. Samochód sprzedał Piotrowi. Następnie przed wydaniem auta
wymontował radio. Piotr domaga się od Stefana wydania samochodu z radiem,
twierdzi bowiem, że kupił samochód z radiem. Czy zasadnie?
E. Pożytki (naturalne, cywilne, prawa)
Przykład:
Wojciech wydzierżawił od Tomasza nieruchomość leśną. Tomasz ściął
następnie wszystkie drzewa rosnące na nieruchomości. Wojciech
domaga się od Tomasza wydania drzew. Czy zasadnie?
F. Przynależności
Przykład:
Karol był właścicielem nieruchomości. Na nieruchomości znajdował
się sad owocowy. Na nieruchomości znajdował się również niewielki
traktorek, służący do obsługi sadu. Karol sprzedał Piotrowi
nieruchomość. W umowie o traktorku nie było mowy. Po zawarciu
umowy Karol przyszedł, aby zabrać traktorek. Piotr odmawia
zwrotu, uważając, że jest jego właścicielem. Czy Karolowi
przysługuje roszczenie o wydanie traktorka?
Przedmiot prawa rzeczowego
G. Rzeczy zbiorowe i zbiór rzeczy – rzecz zbiorowa: dopiero
pewna ilość rzeczy może być przedmiotem stosunku
cywilnoprawnego (np. ziarnka kawy; piasku itp.) a zbiór
rzeczy (univeristas rerum) samodzielne identyczne rzeczy
które zebrane razem tworzą pewien zbiór, np. księgozbiór,
inwentarz żywy itp. Przedmiotem obrotu są poszczególne
rzeczy tworzące zbiór a nie zbiór jako całość;
Por. Zespolona funkcjonalne masa majątkowa jak
przedsiębiorstwo czy gospodarstwo rolne art. 551 – 553
K.c.
H. Rzeczy w obrocie (res in commercio) i wyłączone z obrotu
(res extra commercium): res omnium communes (rzeki,
wody płynące, ulice, parki); ciało człowieka (por, części
ciała jak włosy, krew, nerka itd.)