Transcript AUTYZM

AUTYZM
Czym jest
autyzm?
autos, gr. Sam
Autyzm jest zaburzeniem rozwojowym, a więc uszkodzeniem
różnych struktur mózgu (nie jest chorobą psychiczną!!!),
które najczęściej ujawnia się w ciągu pierwszych trzech
lat życia jako rezultat zaburzenia neurologicznego, które
oddziałuje na funkcje pracy mózgu.
Autyzm ma wpływ na rozwój mózgu w sferach rozumowania,
kontaktów społecznych i porozumiewania się. Dzieci i
dorośli z autyzmem najczęściej mają kłopoty z
komunikacją
w
grupie
i
wspólnych
czynnościach.
Zaburzenia utrudniają im porozumienie z innymi i stosunek
do świata zewnętrznego.
Występuje on w 4 przypadkach na 10 tys. urodzeń.
Częściej chorują chłopcy niż dziewczynki: na 3-4
chłopców z autyzmem przypada tylko jedna dziewczynka.
Autyzm jest wśród dzieci bardziej rozpowszechniony niż
rozszczep kręgosłupa, zespół Downa czy cukrzyca..
Przyczyny autyzmu
Prawdopodobnie, u podłoża wszystkich
zaburzeń spektrum autyzmu leżą
defekty neurologiczne o szczegółowo
nieznanej etiologii. Do najczęściej
wymienianych, potencjalnych
przyczyn ich powstawania należą:
• wiek ojca (od 40 i więcej lat
zwiększa ryzyko
zachorowania na autyzm),
• zaburzenia metaboliczne
( przede wszystkim nietolerancja
glutenu i kazeiny, zaleca się
dietę pozbawioną tych
substancji),
• urazy okołoporodowe,
• uszkodzenia centralnego
układu nerwowego,
• toksoplazmoza (wrodzona),
• dziecięce porażenie
mózgowe,
• poważne infekcje i
intensywne
antybiotykoterapie w
okresie niemowlęcym,
• alergie i osłabiona
sprawność immunologiczna,
• zatrucie rtęcią i metalami
ciężkimi.
Cechy charakteryzujące osoby
autystyczne :
Trudności w
relacjach
społecznych
Manifestowanie
obojętności.
Trudności w komunikacji
werbalnej i niewerbalnej
przyłączanie się do innych
tylko wtedy,
gdy osoba dorosła
je do tego nakłania i mu
towarzyszy
Wyrażanie
potrzeb przez
używanie ręki
dorosłego.
Brak zabawy
z innymi dziećmi.
Zaburzenia mowy
lub całkowity brak
mowy
łatwość
mechanicznego
zapamiętywania
Bezustanne
mówienie
tylko na jeden temat.
Powtarzanie słyszanych słów
i dźwięków
bezpośrednio po ich usłyszeniu
(echolalia)
Dziwaczne zachowania:
- stereotypowe, powtarzające się czynności
- zabawki poukładane w tej samej kolejności
- droga do szkoły dokładnie ta sama
- rytuały przed snem
- wybiórczość w jedzeniu
- komunikowanie się tylko z wybraną osobą
Dziecko wykonuje dziwne ruchy rąk,
przypominające trzepotanie, ogląda swoje dłonie,
bawi się śliną, chodzi na sztywnych nogach,
zbiera niewidzialne dla nas pyłki…
• Charakterystyczne
manipulowanie trzymanymi
w ręku przedmiotami lub
wprawianie ich w ruch
obrotowy.
Brak lub
sporadyczny
kontakt
wzrokowy,
patrzenie
,,przez osobę ,,.
Niechęć do zmiany przyzwyczajeń.
Potrzeba niezmienności.
Nie potrafi się bawić zabawkami,
nadmiernie porządkuje zabawki lub inne
przedmioty.
Trudności w rozwoju zabawy i wyobraźni.
Brak zabaw twórczych
jest przywiązane do jednej zabawki lub
przedmiotu
U niektórych duża sprawność w
wykonywaniu pewnych czynności, ale
nie w zadaniach które wymagają
zrozumienia społecznego.
Nieadekwatny do sytuacji śmiech. Kłopoty z
panowaniem nad emocjami. Czasami niszczenie
przedmiotów, atakowanie innych lub
samookaleczanie się.
W swojej frustracji niektórzy biją się w głowę,
wyrywają sobie włosy lub gryzą np. ręce.
Jednostronna aktywność.
Skąd te problemy?
U dzieci z autyzmem występują uszkodzenia
mózgu przejawiające się dysfunkcjami
percepcji, które mogą powodować :
• nadwrażliwość- do mózgu przedostaje się zbyt dużo
informacji sensorycznych, aby mogły być one
prawidłowo przetwarzane
• zbyt mała wrażliwość- prowadzi do deprywacji
sensorycznej
• „biały szum”- dziecko wytwarza własne bodźce.
Dziwne powtarzające się zachowania dziecka (sensoryzmy)
są symptomami uszkodzenia mózgu
DOTYK
• nadwrażliwość- dziecko
reaguje negatywnie na
dotyk.
• zbyt mała wrażliwośćdziecko nie reaguje na
doznania bólowe,
• biały szum- dzieci drapią
się po ciele, biją siebie lub
innych
WĘCH
• Nadwrażliwość węchowa - może
wyczuwać zapachy na znacznie większą
odległość niż sobie wyobrażamy
• Zbyt mała wrażliwość węchowa - dzieci
poszukujące silnych wrażeń zapachowych
• Biały szum - Dzieci takie odczuwają stale
jakiś zapach. Wygląda to tak, jakby miały
jakiś wewnętrzny zapach, który ich nos jest
w stanie wykryć.
SŁUCH:
Nadwrażliwość słuchowa przejawia się zwykle
unikaniem lub nie
odbieraniem. Dziecko
ucieka od dźwięków i
hałasów
• Zbyt mała wrażliwość
słuchowa- to dziecko, dla
którego świat jest za
cichy..
• Biały szum-dzieci te
sprawiają wrażenie
zaabsorbowanych
własnymi wewnętrznymi
dźwiękami
SMAK:
• Nadwrażliwość smakowa-mając bardzo
niską tolerancję na różne smaki,
• Zbyt mała wrażliwość -są w stanie zjeść
wszystko
• Biały szum -Dzieci te ciągle czują w ustach
jakiś smak
WZROK:
• nadwrażliwość wzroku –do mózgu dziecka
dociera zbyt dużo bodźców; nawet mały pyłek
kurzu może przyciągnąć jego uwagę
• zbyt niska wrażliwość- bodźców tych jest za
mało, stąd wiele rytmicznych ruchów ciałem,
• biały szum- miarowe dotykanie powiek lub ich
silne poklepywanie. /stymulacja wzroku/
METODY I FORMY PRACY
EDUKACYJNO-TERAPEUTYCZNEJ
Musimy pamiętać, iż:
1.
Autyzm jest zaburzeniem rozwoju, musimy mieć świadomość, że
to co powinno było się rozwinąć nie rozwinęło się i
prawdopodobnie już się w pełni nie rozwinie. Wykluczone jest
zatem całkowite uzdrowienie.
2.
W prawidłowym prowadzeniu edukacyjno-terapeutycznym akcent
musimy położyć na stronę poznawczą (nie uczuciową), gdzie
uczenie musi być wyraźne, wręcz kategoryczne, dostosowane
jednak do możliwości i potrzeb autysty. Optymalnym rozwiązaniem
w zakresie nauczania szkolnego jest pełna indywidualizacja pracy
(1x1 lub 1x2).
3.
Bardzo ważnym elementem, przed podjęciem pracy jest właściwa
diagnoza psychologiczno-pedagogiczna. Jednym z lepszych
narzędzi diagnostycznych jest test PEP-R (profil psychoedukacyjny)
Schloplera i Reihlera.
FORMY TERAPII:
- Program TEACCH
- Terapia Behawioralna
- Terapia Sensoryczna
- Terapia medyczna
Program TEACCH
Do długoterminowych celów podejścia TEACCH należą rozwijanie umiejętności osób
z autyzmem, a także zapewnienie fundamentalnych potrzeb takich jak godność,
możliwość zaangażowania w celowe działania, poczucie bezpieczeństwa oraz
samowystarczalność. Jednym z bardzo istotnych celów TEACCH jest
przygotowanie osób z autyzmem do jak najbardziej samodzielnego
funkcjonowania w życiu.
Do cech charakterystycznych TEACCH należą między innymi:
• duży nacisk na zrozumienie istoty autyzmu i indywidualnych potrzeb danej osoby
z autyzmem
• korzystanie z szeregu pomocy wizualnych w pracy z osobami z autyzmem
• dostosowanie środowiska do potrzeb osób z autyzmem poprzez strukturyzację
• tworzenie zindywidualizowanych programów nauczania, które uwzględniają wiek,
umiejętności, zainteresowania i potrzeby osoby z autyzmem
• ścisła współpraca z rodziną dziecka i placówkami edukacyjnymi do których
uczęszcza dziecko
Ważnym elementem TEACCH jest nauczanie ustrukturalizowane. Do skutecznych
technik, które rozwijają umiejętności i pozwalają osobom z autyzmem na
wykorzystywanie tych umiejętności w sposób jak najbardziej samodzielny są:
organizacja fizycznego otoczenia, korzystanie z planów zajęć i systemów pracy,
stawianie jasnych i wyraźnych oczekiwań a także używanie wizualnych pomocy
dydaktycznych.
TERAPIA BEHAWIORALNA:
W terapii behawioralnej można wyróżnić trzy podstawowe cele:
• rozwijanie zachowań deficytowych,
• redukowanie zachowań niepożądanych
• generalizowanie i utrzymywanie efektów terapii.
Zachowaniami deficytowymi nazywamy te zachowania, które uważa
się za normalne i pożądane u dziecka w pewnym wieku i w
pewnych okolicznościach, a które u dziecka autystycznego
występują zbyt rzadko lub nie występują w ogóle (np. prawidłowa
mowa, okazywanie uczuć, zabawa, itp.).
Zadaniem terapeuty behawioralnego jest kształtowanie u dziecka
autystycznego jak największej liczby zachowań adaptacyjnych,
które rozwiną jego niezależność i umożliwią mu efektywne
funkcjonowanie w środowisku. Niepożądane zachowania dziecka
powinny być zwalczane, ponieważ sprawiają kłopoty otoczeniu
oraz nie sprzyjają nauce.
W zwalczaniu niepożądanych zachowań stosujemy dwie podstawowe
metody: Odbieranie dziecku czegoś, co lubi lub obdarzanie go
czymś nieprzyjemnym. Zarówno jedno jak i drugie postępowanie
powinno stanowić bezpośrednie następstwo złego zachowania się.
W edukacji dziecka autystycznego należy trzymać się
podstawowych reguł behawioralnych.
a) Jeżeli chcemy, żeby zachowania występowały częściej,
powinniśmy je systematycznie wzmacniać.Wzmocnienie jest
czymś, co następuje bezpośrednio po pewnym elemencie
zachowania i zwiększa prawdopodobieństwo jego ponownego
wystąpienia.
Są dwa rodzaje wzmocnień: pozytywne i negatywne. Wzmocnienie
pozytywne polega na tym, że po danym zachowaniu następuje
rzecz przyjemna, w przypadku zaś wzmocnienia negatywnego
usuwamy rzecz nieprzyjemną.
W pracy z dzieckiem stosujemy prawie zawsze wzmocnienia
pozytywne. Można wyróżnić cztery rodzaje wzmocnień:
pierwotne np.: jedzenie i picie; wtórne np.: pieniądze, żetony;
socjalne np.: pochwały, uściski, pocałunki; Stymulujące np.:
zabawki. Wzmocnienie powinno być stosowane, gdy dziecko
zachowa się dobrze, bezpośrednio po tym, gdy się tak zachowa
oraz w sposób wyraźny.
b) Zachowanie niepożądane nie powinno być wzmacniane.
c) Pojawienie się trudnego zachowania nie jest niebezpieczne,
jeśli tylko nie jest wzmacniane.
Terapia behawioralna przebiega wg
poszczególnych etapów:
• wczesne rozumienie mowy – przygotowanie
do nauczania,
• trening imitacji – naśladowanie,
• dopasowywanie i sortowanie,
• imitacja werbalna,
• rozwój rozumienia mowy i mowy czynnej;
nazywanie obiektów i czynności,
• pojęcia abstrakcyjne,
• budowanie zdań i nauka odpowiadania na
pytania,
• umiejętności szkolne,
• rozwój społeczny i nauka wspólnej zabawy,
• czynności samoobsługowe.
Przykład ćwiczenia:
Kształtowanie umiejętności.
Metoda małych kroków:
TERAPIA SENSORYCZNA:
Integracja sensoryczna to proces, w którym informacje
docierające do mózgu ze wszystkich zmysłów są
nieustannie segregowane, rozpoznawane, interpretowane i
wreszcie integrowane tak, aby mogła powstać adekwatna
reakcja.
Właściwie przebiegające procesy integracji sensorycznej są
podstawą do prawidłowego rozwoju ruchowego,
kształtowania mowy, zachowania, emocji, uczenia, pisania,
czytania, liczenia, koncentracji uwagi.
Terapia integracji sensorycznej (SI) poprawia
m.in.: koncentrację uwagi, pamięć, koordynację ruchową,
planowanie ruchu, zręczność, pracę oczu, napięcie
mięśniowe, które są podstawą umiejętności szkolnych.
Terapia SI odbywa się w odpowiednio przystosowanej sali z
wykorzystaniem specjalistycznych sprzętów atrakcyjnych
dla dzieci. Terapia sensoryczna to również wiele
codziennych sytuacji, np.. Pobyt na plaży (piasek, woda,
wiatr, słońce), zabawy na huśtawce, itp., hipoterapia,
dogoterapia, delfinoterapia.
TERAPIA MEDYCZNA:
• Farmakoterapia jest ważna formą pomocy
autystykom. Odpowiednio dobrane leki pozwalają
zmienić procesy chemiczne zachodzące w mózgu,
co przekłada się bezpośrednio na zachowanie
autysty. Można zatem poprawić poziom uwagi,
czy aktywności, zredukować stany depresji czy
niepokoju, opanować napady złości czy agresji.
Trzeba jednak pamiętać, że leki nie wyleczą
autyzmu.
Warto wspomnieć o próbach zastosowania diety bezglutenowej (produkty
zbożowe) i bezkazeinowej (produkty mleczne) u osób z autyzmem.
METODY TERAPII:
- Metody komunikacji pozawerbalnej
- Holding
- Dobrego Startu
- Weroniki Sherborn
- Plany Aktywności
- Aktywności Knillów
- A. Tomatisa
Metody komunikacji
pozawerbalnej:
- Plany dnia (oparte na konkretach, zdjęciach lub
obrazkach, sekwencyjne układy kolejnych
czynności dnia).
- Piktogramy: proste symbole graficzne dotyczące
osób, przedmiotów, czynności, liczebności, itp.
Zaczynamy od najbliższego otoczenia dziecka w
oparciu o podstawowe potrzeby
- System gestów MAKATON: zestaw naturalnych
gestów.
Aby wprowadzić metody komunikacji
pozawerbalnej należy wypracować u
dziecka podstawowe umiejętności tj.:
naśladowanie i wskazywanie, zdolność
koncentracji uwagi, wyeliminować lub
ograniczyć zachowania niepożądane.
HOLDING:
Jest to terapia, którą mogą prowadzić rodzice
dziecka autystycznego.Celem tej metody
jest budowanie bądź przywrócenie
więzi emocjonalnej pomiędzy
rodzicami a dzieckiem, poprzez
wymuszenie bliskiego kontaktu
fizycznego.
Istnieją 3 fazy w trakcje sesji holdingu:
1. Faza konfrontacji
2. Faza odrzucenia
3. Faza rozwiązania
-konfrontacja – matka zachęca do kontaktu wzrokowego
dziecko, przytrzymuje je(dziecko może wyrywać się,
jest niespokojne)
-odrzucenie – na skutek nawoływania do kontaktu
przez matkę i przytrzymywania,dziecko gwałtownie
próbuje ucieczki, wyrywa się, kopie, pluje, mówi, że
nie kocha matki, płacze, może wymiotować.
Najważniejszy moment – wyrażenie przez matkę i
dziecko najgłębszego żalu, pretensji, niepokojów, co
prowadzi do rozwiązania.
-rozwiązanie – intensywna bliskość fizyczna i
emocjonalna matki i dziecka,
odprężenie.
Rolą terapeuty jest zachęcanie matki do wyrażania swoich uczuć ,
jest osobą odpowiedzialną za prowadzenie całego procesu terapii
• Metoda Dobrego Startu – składają się na nią 3
elementy: element słuchowy (piosenka lub wiersz),
element wzrokowy (wzory graficzne) i element
motoryczny (wykonywanie ruchów w czasie
odtwarzania wzorów graficznych, połączonych z
rytmem piosenki lub wiersza). Celem metody jest
jednoczesne rozwijanie funkcji wzrokowych,
słuchowych, językowych, motorycznych, a także
kształtowanie lateralizacji (ustalenie ręki dominującej)
oraz orientacji w schemacie ciała i przestrzeni.
Funkcje te leżą u podstaw złożonych czynności
czytania i pisania. Metoda Dobrego Startu kształci
także zdolność rozumienia i posługiwania się
symbolami abstrakcyjnymi, ułatwia nawiązanie
kontaktów społecznych i uczy współdziałania dzieci,
mających trudności w przystosowaniu społecznym
lub zaburzonych emocjonalnie.
Metoda Ruchu Rozwijającego Weroniki
Sherborne – wykorzystuje dotyk, ruch oraz
wzajemne relacje fizyczne, emocjonalne i
społeczne we wspomaganiu rozwoju dziecka
i terapii zaburzeń. Ćwiczenia wywodzą się z
naturalnych potrzeb dziecka, które
zaspokajane są w kontakcie z osobą dorosłą.
Stosowane jest kołysanie, przytulanie,
turlanie, przeciąganie. Podstawą metody jest
rozwijanie poprzez ruch:
• świadomości własnego ciała,
• świadomości przestrzeni i działania w niej,
• dzielenie przestrzeni z innymi ludźmi i
nawiązywanie z nimi bliskich kontaktów,
• ruch kreatywny.
PLANY DNIA:
Metoda aktywności Knillów
W swoich Programach Aktywności autorzy skojarzyli ruch i dotyk
ze specjalnie skomponowaną muzyką. Wykonując przy muzyce
określone ćwiczenia, dziecko uczy się odczuwania własnego
ciała i otwiera się na doznania dotykowe z otoczenia.
Program Aktywności składa się z sześciu części:
• Programu Wprowadzającego
• Programu Specjalnego dla dzieci ze znaczną
niepełnosprawnością ruchową
• Programu Pierwszego, koncentrującego się na ćwiczeniach
górnej partii ciała
• Programu Drugiego, koncentrującego się na ćwiczeniach dolnej
partii ciała
• Programu Trzeciego wymagającego od uczestnika większej
sprawności i koordynacji ruchowej, a także uwagi
• Programu Czwartego – najtrudniejszego – gdzie dużą rolę
odgrywa już własna inicjatywa dziecka (np. taniec)
• Podczas realizacji wszystkich programów każdy ruch
dziecka wspierany jest przez specjalny
akompaniament muzyczny, będący sygnałem
konkretnej aktywności. Zadaniem muzyki jest
stymulacja uwagi, a także stwarzanie korzystnych
podstaw do uczenia się. Dziecko zapamiętuje kolejne
sekwencje sygnałów muzycznych, co sprawia, że
dotyk terapeuty jest dla niego przewidywalny. Taka
rytualizacja aktywności jest dla dziecka źródłem
poczucia bezpieczeństwa, co w przypadku dzieci z
autyzmem jest bardzo istotne.
• Programy podstawowe skupiają się kolejno na
odczuwaniu poszczególnych części ciała poprzez
różne aktywności, wymagają od dziecka większej
ruchliwości, koordynacji oraz świadomości
społecznej.
Metoda TOMATISA polega na słuchaniu dźwięków
poprzez urządzenie zwane „elektronicznym uchem",
które jest idealnym modelem ucha ludzkiego –
„ćwiczy" ono ucho w taki sposób, aby mogło
pracować bez zakłóceń. Ćwiczenia te stymulują
centralny system nerwowy, a w szczególności korę
mózgową, która stanowi centrum procesów myślenia.
Stymulacja ucha odbywa się poprzez dźwięki o
określonej, zróżnicowanej częstotliwości. Dziecko
może dobrze słyszeć, ale nie oznacza to, że potrafi
równie dobrze słuchać, czyli że ma prawidłowo
rozwiniętą uwagę słuchową. Może mieć trudności z
prawidłową selekcją i analizą dźwięków,
rozróżnianiem wysokich i niskich częstotliwości, a
także nie posiadać umiejętności jednoczesnego
kojarzenia znaku graficznego z dźwiękiem, co jest
konieczne w przypadku poprawnego czytania i
pisania.
Kilka wskazówek dla nauczycieli
dotyczących dzieci
autystycznych
Pamiętaj, że mimika i inne społeczne wskazówki
mogą nie zostać zrozumiane. Większość osób
dotkniętych autyzmem ma trudności z
odczytywaniem wyrazu twarzy oraz mowy ciała.
Jeżeli wydaje ci się, że uczeń niczego się nie
uczy wykonując dane zadanie, to rozbij je na
krótsze etapy lub przedstaw je na kilka sposobów
(np. wizualnie, słownie, fizycznie).
Unikaj wielomówstwa. Bądź konkretny. Używaj
krótszych zdań, jeżeli zauważysz, że uczeń nie do
końca cię rozumie. Chociaż prawdopodobnie nie ma
on problemów ze słuchem i słucha tego, co mówisz,
może mieć trudności ze zrozumieniem tego, co chcesz
przede wszystkim przekazać, jak również z
wyłapaniem istotnych informacji.
Przygotowuj ucznia na wszelkie zmiany w
otoczeniu lub w rozkładzie zajęć, takie jak
zwoływane zebrania, zastępstwa nauczycieli czy
zmiany terminów. Aby przygotować go do zmiany,
stosuj harmonogramy sporządzone na piśmie lub w
formie obrazkowej.