Ekonomiczne aspekty projektów inwestycyjnych w agrobiznesie

Dr Arkadiusz Sadowski Katedra Ekonomii i Polityki Gospodarczej w Agrobiznesie Poznań, 18 marca 2011

Specyfika inwestycji w rolnictwie

      Specyficzne cechy rolnictwa Udział żywych organizmów w procesie produkcji i związana z tym odmienność roli człowieka Silny wpływ na produkcję warunków środowiskowych, w tym głownie glebowych i klimatycznych Oddziaływanie produkcji rolniczej na środowisko, w tym przede wszystkim przekształcanie krajobrazu, zmiana stosunków wodnych i emisja szkodliwych substancji do środowiska Występowanie zjawiska samoreprodukcji środków produkcji Brak zgodności między czasem pracy a czasem produkcji i sezonowość produkcji Znacznie mniejsza towarowość produkcji

       Implikacje dla inwestycji i majątku gospodarstw rolnych Trudności w standaryzacji sprzętu rolniczego wynikające z niemożności „standaryzacji” żywych organizmów Konieczność stosowania materiałów dobrych jakościowo (prca w niesprzyjającym środowisku – gleba, odchody zwierząt itd.) Relatywnie krótki w porównaniu z innymi działami gospodarki czas wykorzystania większości sprzętu w ciągu roku (warunkowany terminami agrotechnicznymi) Duża specjalizacja sprzętu, ograniczająca możliwości zbytu oraz zastosowania jako zabezpieczenie kredytu Duże zapotrzebowanie na majątek trwały (ziemia, budynki, maszyny, środki transportowe) Uzależnienie producentów rolnych od dostarczycieli kapitału inwestycyjnego Inwestycje zmniejszające negatywne oddziaływanie na środowisko

Ograniczony czas użytkowania sprzętu rolniczego i ograniczone możliwości pełnego wykorzystania Użytkowanie całoroczne Użytkowanie wyłącznie w okresach agrotechnicznych Porównywalna cena

 Muzalewski (2007) „

Pełne wykorzystanie

zdolności przerobowej maszyn jest

bardzo

więc możliwe tylko w nielicznych,

dużych

, czy też nawet wielkoobszarowych gospodarstwach.

produkcyjne Jednakże tak duże jednostki stanowią niewielki odsetek ogółu gospodarstw i to

nie tylko w Polsce, ale również w Europie

”

Porównanie majątku gospodarstwa rolnego i przedsiębiorstwa handlowego

GOSPODARSTWO ROLNE PRZEDSIĘBIORSTWO HANDLOWE Nieruchomości 30%

30% Majątek trwały

Nieruchomości 20% Majątek trwały ruchomy 10% Majątek trwały ruchomy 40%

70%

Majątek obrotowy 30% Majątek obrotowy 70%

Zakładając dla uproszczenia, że w jednym cyklu można odtworzyć 10% wartości środków trwałych (10 lat użytkowania) i całość środków obrotowych, w gospodarstwie rolnym istnieje możliwość odtworzenia w ciągu roku łącznie 37% majątku (30% środków obrotowych + 7% środków trwałych), natomiast w przedsiębiorstwie handlowym aż 73% (70% środków obrotowych + 3% środków trwałych)

Niezbędność inwestycji modernizacyjnych  Rok 1963 (Manteufel) „ w zakładzie przemysłowym środki obrotowe, siła robocza i umiejętność kierowania przedsiębiorstwem w zasadzie nie mogą same, niezależnie od odpowiednich zmian w zakresie środków trwałych, wpływać na wysokość produkcji. Chcąc więc zwiększać wielkość produkcji, trzeba inwestować [ …] W gospodarstwie rolniczym przez zwiększanie możemy zwiększać produkcję jedynie środków obrotowych, siły roboczej lub umiejętności gospodarowania [ …] Możemy więc powiedzieć, że w gospodarstwie rolniczym istnieje alternatywność stosowania i działania poszczególnych wymienionych czynników (albo-albo) , natomiast w przedsiębiorstwie przemysłowym istnieje konieczność łącznego stosowania tych czynników (i-i), a więc w konsekwencji łączny efekt”

Niezbędność inwestycji modernizacyjnych  Rok 2011  Konieczność sprostania konkurencji na rynku UE wiąże się z:  Ograniczeniem kosztów produkcji  Dbałością o rynkową i środowiskową jakość produktów „Produkt tani i dobry”  Dla sprostania obu wyzwaniom jednocześnie konieczna jest zazwyczaj MODERNIZACJA, i wiążąca się z tym INWESTYCJA

Przesłanki interwencjonizmu inwestycyjnego

Pozorna sprzeczność celów inwestycji rolniczych  Stymulowana wymaganiami rynku oraz prawa potrzeba modernizacji versus  Negatywny wpływ majątku trwałego na wyniki ekonomiczne gospodarstwa rolnego:  Powolne tempo odnawiania majątku  Generowanie kosztów pośrednich: amortyzacji, remontów, ubezpieczeń, często kosztów obsługi kredytu  Często wzrost zadłużenia

Rola interwencjonizmu inwestycyjnego   Zmniejszenie pomiędzy rynkowym wymogiem wytwarzania produktów dobrych jakościowo i negatywnym wpływem lub majątku złagodzenie sprzeczności trwałego na sytuację ekonomiczną Zmniejszenie indywidualnych kosztów inwestycji   Zmniejszenie ryzyka inwestycyjnego Ułatwienie oceny racjonalności i efektywności planowanej inwestycji poprzez konieczność wypełnienia dokumentów aplikacyjnych (biznes plan, plan rozwoju gospodarstwa)

Wady interwencjonizmu inwestycyjnego   Uzależnienie decyzji o inwestycji od dostępności środków pomocowych Zazwyczaj mniejsze kalkulowanie przypadku inwestycji finansowanej ryzyka niż w wyłącznie ze środków własnych

Źródła informacji dla programowania i oceny procesów inwestycyjnych

Bilans majątkowy

Bilans

   Bilans stanowi podstawowe sprawozdanie finansowe przedsiębiorstwa, prezentujące stan majątku i źródła jego finansowania

na dany moment

(początek lub koniec okresu sprawozdawczego).

Jest to więc

fotografia

statyczny obraz.

przedsiębiorstwa

, prezentująca jego Dokument

dwustronnej

ten sporządzany jest przeważnie w formie

tabeli

: na lewej stronie wykazane są (z podziałem na podstawowe pozycje rodzajowe) stanowiące własność przedsiębiorstwa aktywa, tj. składniki majątkowe, a na prawej – pasywa, tj. źródła sfinansowania majątku, na które składają się kapitały własne i zobowiązania.

AKTYWA Ś R O D K I Rnieruchom ości ZIEMIA PLANTACJE TRWAŁE BUDYNKI INWESTYCJE ROZPOCZĘTE INNE Razem ŚRODKI TRANSPORTU MASZYNY I URZĄDZENIA T R W A Ł E Majątek trwały ruchomy FINANSOWY MAJĄTEK TRWAŁY STADO PODSTAWOWE INNE Razem M A J Ą T E K R A Z E M STADO OBROTOWE PRODUKCJA ROŚL. W TOKU O B R O T O W Y z a p a s y R a z e m ZALICZKI I PRZEDPŁATY WNIESIONE NALEŻNOŚCI ŚRODKI PIENIĘŻNE R A Z E M PRODUKTY WŁASNE ŚRODKI DO PRODUKCJI AKTYWA OGÓŁEM WARTOŚĆ [ZŁ.

226 150 brak 221350 350 000 brak 797 500 64733 12503 57500 P A S Y W A S T A Ł E PASYWA KAPITAŁ WŁASNY 70000 brak 204 736 1 002 236 43600 4792 29775 K A P I T A Ł 2700 32 475 brak 7500 10500 98 867 1 101 103 B I E Ż Ą C Y KREDYTY, POŻYCZKI I INNE ZOBOWIĄZANIA DŁUGOTE-RMINOWE R A Z E M KREDYTY I POŻYCZKI KRÓTKOTERM.

ZALICZKI OTRZYMANE ZOBOWIĄZANIA ZA TOWARY I USŁUGI POZOSTAŁE ZOBOWIĄZANIA R A Z E M PASYWA OGÓŁEM WARTOŚĆ [ZŁ] 749 863 350 000 1 099 863 brak brak 1 240 brak 1 240 1 101 103

 Suma wszystkich będących w dyspozycji przedsiębiorstwa składników majątkowych, czyli aktywów, jest równa sumie źródeł ich finansowania.

 Strony aktywów i pasywów są uporządkowane:  Aktywa są uszeregowane według stopnia płynności tj. od najmniej (ziemia) do najbardziej płynnych (gotówka).

 Pasywa natomiast – według terminu wymagalności, tj. od kapitałów własnych do zobowiązań krótkoterminowych.

Analiza pionowa i pozioma bilansu

(na podstawie: S. Mańko „Analiza finansowa gospodarstwa rolniczego”)

Struktura aktywów (I)

GOSPODARSTWO A GOSPODARSTWO B Nieruchomości 30% Majątek trwały ruchomy 40% Majątek obrotowy 30%

Majątek trwały 70% 50%

Nieruchomości 20% Majątek trwały ruchomy 30% Majątek obrotowy 50% Zakładając dla uproszczenie, że w jednym cyklu możemy odtworzyć 10% wartości środków trwałych (10 lat użytkowania) i całość środków obrotowych, w gospodarstwie A istnieje możliwość odtworzenia łącznie 37% majątku (30% środków obrotowych + 7% środków trwałych), natomiast w gospodarstwie B, aż 55% (odpowiednio: 50% + 5%). Oznacza to, że struktura aktywów, z punktu widzenia możliwości odzyskania zainwestowanego kapitału w gospodarstwie B jest znacznie korzystniejsza niż w gospodarstwie A.

Struktura aktywów (II)

GOSPODARSTWO A GOSPODARSTWO B Nieruchomości 30% Majątek trwały ruchomy 40% Majątek obrotowy 30%

Nierucho mości 30% 20%

Nieruchomości 20% Majątek trwały ruchomy 30%

Ze względu na niską płynność nieruchomości i konieczność wykorzystanie w miejscu lokalizacji, trudniej jest za uzyskać korzystną cenę nieruchomości niż za środki ruchome. W związku z tym można stwierdzić, że gospodarstwo B ma korzystniejszą strukturę aktywów.

Zmiana wartości majątku

AKTYWA AKTYWA

Nieruchomości Początek roku Koniec roku Nieruchomości Majątek trwały ruchomy Majątek trwały ruchomy Majątek obrotowy Przyrost inflacyjny Majątek obrotowy Przyrost netto

Istotą oceny zmian wartości majątku jest stwierdzenie, jaka część ewentualnego przyrostu bieżącej wartości jest skutkiem prawidłowego gospodarowania, a jaka związana jest np.

inflacją. Jeżeli przyrost wartości aktywów przewyższa inflację, to możemy stwierdzić, iż w okresie tym rzeczywista wartość majątku przyrosła. Może to wskazywać na zdolności rozwojowe gospodarstwa, albo na trudności w zbycie wytworzonej produkcji.

Struktura pasywów

GOSPODARSTWO A GOSPODARSTWO B Kapitał własny 80% Kapitał własny 60% Zadłużenie Kredyt długoterminowy 10% Zadłużenie bieżące 10%

20% 40%

Kredyt długoterminowy 25% Zadłużenie bieżące 15% Udział kapitału własnego w gospodarstwie A wynosi 80%, a w gospodarstwie B 60%.

Można więc stwierdzić, że gospodarstwo A jest w mniejszym stopniu zadłużone. Oznacza to, iż gospodarstwo A bazuje w większym stopniu na własnych możliwościach rozwoju niż gospodarstwo B, ogranicza więc w pewnym stopniu możliwości swojego rozwoju. Jednak wysokie zadłużenie w gospodarstwie B stwarza większe ryzyko ekonomiczne

Relacje aktywa-pasywa

Aktywa

Nieruchomości 40% Majątek trwały ruchomy 40% Majątek trwały Kapitał stały

Pasywa

Kapitał własny 60% Majątek obrotowy 20% Kredyt długoterminowy 20% Zadłużenie bieżące 20% Jeśli całość zadłużenia bieżącego pokryta jest wartością środków obrotowych, sytuacja jest dość korzystna. Jednak w przypadku konieczności natychmiastowej spłaty tego zadłużenia może się okazać, że nie wszystkie środki obrotowe mogą być natychmiast sprzedane, albo, że cena jaką jest w stanie za nie uzyskać, jest niższa od ceny ewidencyjnej.

Relacje aktywa-pasywa

Aktywa Nieruchomości 30%

Majątek trwały Kapitał stały

Pasywa Kapitał własny 40% Majątek trwały ruchomy 40% Kredyt długoterminowy 15% Kapitał pracujący (ujemny) Majątek obrotowy 30% Zadłużenie bieżące 45% Ujemna różnica pomiędzy kapitałem stałym a wartością środków trwałych oznacza, że finansowanie środków trwałych odbywa się za pomocą kredytów krótkoterminowych, co wpływa na trudności płatnicze gospodarstwa. Środki trwałe „zarabiają” na siebie w ciągu kilku lat, a kredyt zaciągnięty na ich zakup trzeba spłacić w ciągu roku. Wartość środków obrotowych nie pokrywa więc zadłużenia bieżącego, co oznacza, że gospodarstwo praktycznie utraciło bieżącą zdolność płatniczą.

Relacje aktywa-pasywa

Aktywa Pasywa Nieruchomości 30% Majątek trwały Kapitał stały Kapitał własny 65% Majątek trwały ruchomy 40% Majątek obrotowy 30% Kapitał pracujący (dodatni) Kredyt długoterminowy 20% Zadłużenie bieżące 15% W tej sytuacji aktywa obrotowe nie tylko pokrywają w całości bieżące zobowiązania, ale występuje pewna ich nadwyżka nazywana kapitałem pracującym. Jest ona rezerwą w przypadku konieczności natychmiastowej spłaty bieżących zobowiązań. Gospodarstwo posiada więc bezpieczną zdolność płatniczą. Kapitał stały pokrywa wartość środków trwałych i finansuje część środków obrotowych, gospodarstwo jest więc także wypłacalne w długim przedziale czasu.

Korzystna sytuacja ekonomiczna gospodarstwa nie oznacza, popełnia błędów w że rolnik nie gospodarce finansowej. W przypadku, gdy ta jest zbyt nadwyżka duża, może oznaczać, że gospodarstwo prowadzi zbyt pasywną politykę finansową i nie wykorzystuje w pełni możliwości lokowania nadwyżek pieniężnych na korzystnych warunkach.

Rachunek wyników

Rachunek wyników



Rachunek zysków i strat -

zawiera pozycje przychodów osiągniętych przez przedsiębiorstwo według źródeł ich powstawania, a także elementy składające się na koszty uzyskania przychodów oraz obciążające przedsiębiorstwo podatki uiszczane od rachunek obrotów i od zysków. W rezultacie wyników zamyka się zyskiem netto (lub stratą netto), którego wysokość powinna być w pełni zgodna z danymi bilansu.

Schemat rachunku wyników wg FADN Wartość produkcji ogółem koszty bezpośrednie koszty ogólnogospodarcze + dopłaty do działalności operacyjnej Zużycie pośrednie - podatki + saldo podatku VAT z działalności operacyjnej =

Wartość dodana brutto

Saldo bieżących dopłat i podatków - Amortyzacja =

Wartość dodana netto

- odsetki czynsze dzierżawne opłata pracy Koszty czynników zewnętrznych + saldo dopłat i podatków związanych z inwestycjami =

Dochód z rodzinnego gospodarstwa rolnego

PRODUKCJA

Przychody

Przychody

jest to suma wpływów w okresie obrachunkowym skorygowana o zapasy z początku (–) i z końca (+) tego okresu.

Przychody gospodarstwa rolnego to wartość produkcji towarowej i nietowarowej wytworzonej w zdefiniowanym obrachunkowym), czasie (okresie łącznie z innymi przychodami pieniężnymi mającymi związek działalnością operacyjną w tym czasie.

z jego

Produkcja gospodarstwa rolnego

obejmuje całkowite przychody powiększone o wartość i produktów przekazanych dla rodziny pracowników najemnych, a pomniejszone i o koszty zakupu zwierząt, produktów zwierzęcych i innych produktów zakupionych dla odsprzedaży.

Całkowita produkcja obejmuje produkcję roślinną, zwierzęcą pozostałe przychody.



Produkcja roślinna -

surowe (nieprzetworzone) produkty pochodzenia roślinnego (zbiory danego roku), 

Produkcja zwierzęca -

produkcja żywca rzeźnego oraz surowych (nieprzetworzonych) produktów pochodzenia zwierzęcego i przyrost pogłowia inwentarza żywego (stada podstawowego i obrotowego).

Schemat obliczania wartości produkcji działalności roślinnych Wpłaty za jęczmień Nieodpłatne przekazanie z gospodar stwa Zużycie produkcyj ne jęczmienia Zapas jęczmienia na koniec roku Należności za jęczmień na koniec roku Przedpłaty za jęczmień na początku roku Zapas jęczmienia na początku roku Należności za jęczmień na początku roku Przedpłaty na koniec roku Produkcja jęczmienia w roku obrachunkowym (na podstawie: S. Mańko „Analiza finansowa gospodarstwa rolniczego”)

Schemat obliczania produkcji dla działalności zwierzęcych Wpłaty za trzodę chlewną Nieodpłatne przekazanie z gospodarstwa Wartość stada na końcu roku Należności za trzodę na końcu roku Przedpłaty za trzodę na początku roku Zobowiąz ania za trzodę na początku roku Wypłaty za trzodę chlewną Nieodpł atne przekaza nie do gospoda rstwa Wartość stada na początku roku Należ ności za trzodę na począt ku roku Przedpł aty za trzodę na końcu roku Zobow iązania za trzodę na końcu roku Wartość przeszaco wania stada podstawo wego Produkcja trzody chlewnej w roku obrachunkowym (na podstawie: S. Mańko „Analiza finansowa gospodarstwa rolniczego”)

KOSZTY

• • •  

Koszty produkcji

- to wartość zużytych środków produkcji i siły roboczej, poniesionych na wytworzenie określonych dóbr i usług.

Definicja ta jest

widzenia

, gdzie w

poprawna ze społecznego punktu

skład kosztów nie wchodzą koszty majątkowe. Z punktu widzenia gospodarstwa rolnego koszty składają się z trzech części: wartości zużytych środków produkcji i usług obcych, wartość zużytej siły roboczej,

kosztów majątkowych

KRYTERIUM ŹRÓDŁA POWSTAWANIA KOSZTÓW KRYTERIUM STOSUNKU DO PRODUKCJI (MIEJSCA POWSTAWANIA KOSZTÓW) KOSZTY GOSPODARCZE

• koszty gospodarcze produkcji globalnej (całkowite koszty produkcji) • koszty gospodarcze produkcji końcowej brutto • koszty gospodarcze produkcji końcowej netto

KOSZTY BEZPOŚREDNIE

koszty proste koszty złożone

KOSZTY MAJĄTKOWE KOSZTY POŚREDNIE

koszty ogólnogospodarcze koszty ogólnoprodukcyjne

KRYTERIUM CHARAKTERU ZWIĄZKU Z PRODUKCJĄ KOSZTY STAŁE KOSZTY CAŁKOWITE (CAŁOŚCIOWE) KOSZTY ZMIENNE KRYTERIUM ZAKRESU KOSZTÓW KOSZTY JEDNOSTKOWE

jednostkowe koszty przeciętne jednostkowe koszty krańcowe (marginalne)

Koszty według stosunku do produkcji



Koszty bezpośrednie

:  można bez żadnej wątpliwości przypisać do określonej działalności ,  ich wielkość ma proporcjonalny związek ze skalą produkcji,  mają bezpośredni wpływ na rozmiar (wielkość i wartość) produkcji

Koszty według stosunku do produkcji



Koszty bezpośrednie produkcji roślinnej:

 materiał siewny i nasadzeniowy

(zakupiony lub wytworzony w gospodarstwie)

 nawozy z zakupu

(bez wapna nawozowego),

 środki do ochrony roślin,  regulatory

defolianty),

wzrostu (

ukorzeniacze, substancje wzrostowe,

 ubezpieczenie dotyczące bezpośrednio danej działalności,  koszty specjalistyczne, obejmujące:  specjalistyczne wydatki na produkcję roślinną,  usługi specjalistyczne,  najem dorywczy do prac specjalistycznych.

Koszty według stosunku do produkcji



Koszty bezpośrednie produkcji zwierzęcej:

 zwierzęta wchodzące do poszczególnych działalności, w celu wymiany stada   pasze, które dzielą się na:   pasze z zewnątrz gospodarstwa

(głównie z zakupu),

pasze z   własnego gospodarstwa, które dzielą się na: pasze własne z produktów potencjalnie towarowych, pasze własne z produktów nietowarowych, czynsze dzierżawne za użytkowanie powierzchni paszowej wydzierżawionej na okres krótszy od jednego roku (na UR i na powierzchni nie zaliczanej do UR, np. hale górskie),     ubezpieczenie krów, jałówek), zwierząt, dotyczące bezpośrednio danej działalności (np.

lekarstwa i środki weterynaryjne (

w tym nasienie do inseminacji),

usługi weterynaryjne (

inseminacja, kastracja, szczepienia ochronne),

koszty specjalistyczne, obejmujące:  specjalistyczne wydatki na produkcję zwierzęcą,  usługi specjalistyczne,  najem dorywczy do prac specjalistycznych.

Koszty według stosunku do produkcji Koszty

podmiotów wewnętrznych lub przedsiębiorstwa jako całości, obciążają wiele wyrobów i usług: koszty

pośrednie

: wynikają z funkcjonowania środków trwałych, koszty pracy, koszty finansowe z tytułu zaciągniętych kredytów, koszt zużycia wody, koszt energii elektrycznej, koszt paliw i smarów, koszt napraw i konserwacji, ubezpieczenia, podatki, koszty dzierżawy, pozostałe koszty rzeczowe itp.

Koszty według stosunku do produkcji Koszty ogólnogospodarcze:

      Energia elektryczna Opał Paliwo Remonty, konserwacje, przegląy Ubezpieczenia (bez upraw i zwierząt) ubezpieczeń konkretnych Pozostałe

ZUŻYCIE POŚREDNIE

produkcyjne obejmuje wartość zużytych na cele produktów rolnych pochodzących z własnej produkcji, a także z zakupu materiałów (łącznie z paliwami), energii, usług obcych (obróbka obca, usługi rolnicze, weterynaryjne, inseminacyjne i transportowe, naprawy bieżące, usługi telekomunikacyjne, prowizje płacone za usługi bankowe), koszty podróży służbowych (z wyjątkiem danych dla gospodarstw indywidualnych) oraz ubezpieczenia, dzierżawy i wynajmu).

inne koszty (np.

Zużycie pośrednie = koszty bezpośrednie + koszty ogólnogospodarcze



Koszty całkowite



Koszty jednostkowe:



przeciętny

jednostkowy koszt produkcji = koszty całkowite (pełne)/liczba jednostek produktu  koszt aby

krańcowy

jest to koszt, jaki trzeba ponieść, zwiększyć produkcję o jedną jednostkę.

Inaczej przyrostu mówiąc koszt krańcowy jest to relacja kosztów (ΔK) do przyrostu produkcji (ΔP):

K k =

Δ

K (zł)

Δ

P (j. naturalne)

 W produkcji rolnej, w tym produkcji zwierzęcej, od pewnego poziomu produkcji, uzyskanie kolejnych dodatkowych jednostek produkcji jest związane z koniecznością ponoszenia coraz większych kosztów jednostkowych.

 Oznacza to, że przy pewnym poziomie produkcji, koszt uzyskania dodatkowej jednostki produkcji może być już większy od jej ceny.

 Po to, żeby nie zwiększać produkcji ponad wielkość, która jest ekonomicznie uzasadniona należy posłużyć się kosztem granicznym.

Istota rachunku marginalnego

Zrównanie się kosztu krańcowego z ceną produktu wyznacza granicę intensyfikacji produkcji, tzn.

tę wielkość produkcji, poza którą nie należy jej zwiększać, ponieważ każda dodatkowa jednostka produktu obarczona jest większym kosztem niż uzyskiwana za nią cena.

Amortyzacja

Pieniężna miara zużycia środka trwałego w cyklu produkcyjnym.

Funkcje amortyzacji:

 jest miarą utraty wartości środka  jest elementem nakładów i kosztów  jest narzędziem gromadzenia funduszów na reprodukcję prostą (odtworzenie) majątku trwałego

Źródła utraty wartości (zużywania) środków trwałych:

1.

zużycie fizyczne niezawodności.

pogorszenie jakości, sprawności, wydajności, 2.

zużycie ekonomiczne (moralne) 2.1. wraz z rozwojem techniki, niektóre środki, choć technicznie sprawne mogą być mało- lub nie przydatne 2.2. zmiana stosowanych technik lub technologii wyklucza stosowanie aktualnie używanych środków pomimo ich sprawności 2.2.

wraz ze zmianami organizacji lub wielkości przedsięwzięcia (gospodarstwa, przedsiębiorstwa etc.) środki technicznie sprawne i technologicznie nowoczesne mogą być mało- lub nieprzydatne np. spółka producentów potrzebuje nowocześniejszych środków od tych, które posiadali indywidualnie.

Obliczanie amortyzacji

A



W

gdzie: W - wartość środka;

n

n - przewidywana liczba lat użytkowania Stopa amortyzacji - określa % zużycia środka w ciągu roku  100

n

1. Gdy użytkujemy środek trwały od początku do końca to:

W = Wp

gdzie: W wartość środka, Wp wartość początkowa 2. Gdy nie użytkujemy do końca (tylko np. sprzedajemy) to:

W = Wp - Wk

gdzie: W wartość środka (w danym momencie czasu), Wp wartość początkowa, Wk wartość końcowa W - jest wartością bilansową (ujmowaną w księgach rachunkowych), choć dla merytorycznej poprawności powinna być zbliżona do wartości odtworzeniowej.

KOSZTY ALTERNATYWNE = KOSZTY UTRACONYCH KORZYŚCI = KOSZTY WYBORU = KOSZTY MOŻLIWOŚCI

1 Pracy 2 Ziemi 3 Kapitału Koszty alternatywne

kalkulacyjną

są kategorią wyłącznie

(obliczeniową)

i w rzeczywistości nie wpływają na dochód są ponoszone.

Nie

KOSZTY ALTERNATYWNE PRACY

dotyczą wyłącznie analizy pracy własnej

Pytanie:

Czy mam alternatywę pracy poza obecnie wykonywaną?

KOSZTY ALTERNATYWNE ZIEMI

czyli czynsz dzierżawny

KOSZTY ALTERNATYWNE KAPITAŁU (oprocentowanie kapitału)

dotyczą tylko kapitału własnego, zakłada się, że kapitał mógłby zostać ulokowany alternatywnie.

Alternatywą dla kalkulacji jest z reguły długoterminowa lokata bankowa .

Nadwyżki

 

Nadwyżka bezpośrednia z działalności

wartością produkcji określonej jest działalności produkcyjnej wyników) pomniejszoną o jej koszty bezpośrednie (nie jest elementem rachunku

Nadwyżka bezpośrednia rolnego

jest sumą nadwyżek bezpośrednich produktów roślinnych i zwierzęcych wytwarzanych w gospodarstwie rolnym

gospodarstwa

powiększoną o pozostałe przychody

 

Wartość dodana brutto gospodarstwa rolnego w cenach rynkowych

jest to nadwyżka ekonomiczna pozostała po odjęciu od wartości produkcji gospodarstwa rolnego nowo wartości zużycia pośredniego. Odzwierciedla ona wytworzoną wartość w gospodarstwie rolnym w okresie obrachunkowym przez wszystkie trzy czynniki wytwórcze (ziemię, pracę, kapitał), niezależnie od tego, kto jest ich właścicielem

Wartość dodana brutto gospodarstwa rolnego według kosztów produkcji

jest wartością dodaną brutto w cenach rynkowych skorygowaną o saldo dopłat i podatków.

Odzwierciedla wpływ polityki państwa na pozycję ekonomiczną gospodarstwa rolnego kształtowaną przez system dopłat i podatków

 

Wartość dodana netto gospodarstwa rolnego według kosztów czynników produkcji

jest to wartość dodana brutto według kosztów czynników produkcji pomniejszona o wartość zużycia środków trwałych podlegających umarzaniu (amortyzacji). Odzwierciedla ona opłatę wszystkich czynników produkcji. Stanowi użyteczną miarę dochodu, jaki uzyskują wszyscy zrealizowaną właściciele czynników wytwórczych zaangażowanych w działalności gospodarstwa rolnego

Dochód rodzinnego gospodarstwa rolnego

jest wartością zewnętrznych czynników wytwórczych (pracy najemnej, dzierżawionej dodaną ziemi netto oraz pomniejszoną zewnętrznego o koszt kapitału) i powiększoną o granty i subsydia do inwestycji

• Rachunek wyników jako źródło oceny działalności inwestycyjnej Rachunek wyników dotyczy działalności operacyjnej, lecz pewne koszty zależą od wielkości i struktury majątku: • • Amortyzacja Koszty remontów • Koszty ubezpieczeń majątkowych Dlatego za pomocą analizy rachunku wyników można ocenić, czy ekonomiczne skutki inwestycji (wzrost skali produkcji, zmniejszenie kosztów, wzrost rynkowej jakościi produktów) przewyższa ponoszone koszty.

Można też dokonywać rachunków porównawczych

Sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych

Przepływy pieniężne są ujmowane w trzech obszarach:



działalności operacyjnej,



działalności inwestycyjnej,



działalności finansowej.

Działalność

realizacji

operacyjna

przychodów i polega na ponoszeniu kosztów na podstawowej działalności, która nie może być zaliczona do działalności inwestycyjnej lub finansowej.

Działalność operacyjna znajduje odbicie przede wszystkim w rachunku zysków i strat (przychodach, kosztach i podatkach).

Działalność inwestycyjna

gospodarowania aktywami sprowadza się do trwałymi (tj. majątkiem trwałym) firmy w długim okresie oraz dokonywania inwestycji w krótkoterminowe aktywa finansowe.

Nabycie natomiast wpływów.

tych składników oznacza wydatki, sprzedaż jest związana z realizacją Działalność inwestycyjna znajduje odzwierciedlenie przede wszystkim w zmianach stanu aktywów trwałych firmy (tj. majątku trwałego), inwestycjach długoterminowych i krótkoterminowych aktywach finansowych (papierach wartościowych przeznaczonych do obrotu).

Działalność

pozyskaniu

finansowa

polega na środków finansowania firmy i obsłudze bilansu, w dostawców zmianach tych (kapitałów).

Działalność ta znajduje bezpośrednie odzwierciedlenie w pasywach stanu środków kapitału własnych i zobowiązań.

 Analiza rachunku ustalanie relacji przepływów pieniężnych umożliwia sald poszczególnych grup przepływów.

 W prawidłowo funkcjonującym gospodarstwie

saldo z przepływów środków pieniężnych z działalności operacyjnej powinno być dodatnie

, gdyż w przeciwnym wypadku doprowadzi do jego Przy czym saldo to powinno upadłości.

być na tyle duże, aby mogło pokryć ujemne saldo przepływów gotówki z działalności inwestycyjnej, ponieważ wiąże się to z rozszerzoną reprodukcją majątku trwałego.

 Dlatego działalność operacyjna ma najważniejsze znaczenie dla funkcjonowania gospodarstwa

Przepływy z działalności: Interpretacja

Operacyjnej Inwestycyjnej Finansowej

+ + + + + + -

Występuje rzadko, gospodarstwo o bardzo wysokiej płynności, może przygotuje się do poważnej inwestycji Sytuacja typowa, ale korzystna, gdy strumień środków pieniężnych z działalności operacyjnej pokrywa ujemne przepływy z działalności finansowej i inwestycyjnej Nadwyżka z działalności inwestycyjnej może świadczyć o restrukturyzacji gospodarstwa (wyprzedaż majątku nieprodukcyjnego) lub o konieczności zdobycia dodatkowych środków na spłatę zobowiązań

Przepływy z działalności:

Operacyjnej Inwestycyjnej Finansowej

+ + + + +

Interpretacja Sytuacja typowa dla gospodarstw rozwijających się, niedobór środków pieniężnych na działalność inwestycyjną jest pokrywany ze źródeł zewnętrznych (kredyty) Bieżąca działalność jest finansowana z innych obszarów aktywności (inwestycyjnej i finansowej), trudności finansowe mają tu najpewniej charakter przejściowy, skoro banki udzielają kredytów Sytuacja charakterystyczna dla młodych, rozwijających się gospodarstw

Przepływy z działalności: Interpretacja

Operacyjnej Inwestycyjnej Finansowej

+ -

Gospodarstwo borykające się z poważnymi trudnościami finansowymi, spłata zobowiązań oraz pokrycie powstałych strat regulowane są wpływami z wyprzedaży majątku Sytuacja możliwa tylko, gdy gospodarstwo w przeszłości zgromadziło wystarczająco duże zasoby pieniężne, w dłuższym okresie prowadzi do bankructwa

Dziękuję za uwagę