Transcript Cevre temel kavramlar

Ekolojiye Giriş ve Biyosfer
Ekoloji, organizmaların birbirleri ve çevreleriyle olan
etkileşimlerini, ilişkilerini araştıran bir bilim dalıdır.
Çeşitli organizmaların dünyamızdaki dağılışını,
bolluğunu, davranış şeklini ve evrimsel uyumlarını
belirlemeye çalışır. Sonuçta, gezegenimizin sınırlı
kaynaklarını dengeli kullanmayı sağlayacak bilgileri
sunar.
ORTAM : Canlı varlıkların hayatsal
bağlarla bağlı oldukları, etkiledikleri ve
çeşitli yollardan etkilendikleri mekan
birimine ortam denir.
ÇEVRE: Belirli bir yaşam mekanında
canlılar üzerinde etkili olan fiziksel,
kimyasal ve biyolojik faktörlerin
tümüne çevre adı verilir. Her
organizmanın bir canlı ve birde cansız
çevresi vardır.
Tilki
Populasyonu
Karaçam
Populasyonu
Karga
Populasyonu
Karınca
Populasyonu
Tavşan
Populasyonu
Eğreltiotu
Populasyonu
E.coli
Populasyonu
Habitat: Bir organizma veya populasyonun doğal olarak
yaşadığı, üreyip neslini devam ettidiği bir yerdir.
Örn: Balinaların habitatı okyanuslardır.
Biyotop: Canlı varlıkların yaşamını sürdürebilmesi için uygun
çevresel koşullara sahip bir coğrafik bölge veya değişken
hacimli bir ortam şeklinde tanımlanır.
Habitat, bir türe ait birey veya bireylerin yerleştiği alan,
Biyotop ise bir komunitenin yerleştiği alan olarak kabul edilir.
Ekolojik Niş: Bir organizma
veya populasyonun ekosistem
içindeki işlevini belirtir.
Ekolojik niş canlının işini (mesleğini),
habitat ise canlının yaşadığı yeri (adres) belirtir.
Popülasyon: Belirli bir ortamda yaşayan ve birbirleriyle
karşılıklı ilişki içerisinde bulunan aynı türe ati bireylerin
oluşturduğu topluluktur.
Örn: Söğüt Dağlarının batı yamaçlarında yaşayan Kara Çam
topluluğu bir popülasyondur.
Kommünite (Yaşama Birliği): Belli bir bölgede yaşayan farklı
bitki ve hayvan populasyonlarının oluşturduğu topluluk
olarak tanımlanabilir.
Örn: Söğüt Dağlarının batı yamaçlarında yaşayan Kara Çam,
Kara Kavak, Kermes Meşesi türlerinin oluşturduğu
populasyonlar, tavşan, tilki populasyonları ve orada yaşayan
diğer bitki ve hayvan populasyonları kommüniteyi oluşturur.
Kommünitelerin Ortak Özellikleri
Her yaşama birliğinin baskın bir türü vardır. Örn:
Palamut meşesi ormanı, kızılçam ormanı gibi
Her kommünitenin kendine özgü bir yaşama tabakası
vardır. Örn: Bir ormanın toprağından ağaçların tepesine
doğru çıkıldıkça farklı yüksekliklerde farklı türlere
rastlanır.
Yaşama birliği belirli bir sınır bölgesine sahiptir. İki
kommünitenin kesişme bölgelerine ekoton adı verilir.
Kommünitelerdeki canlıların vücut büyüklüğü ve sayıları
arasında belirli bir ilişki vardır. Farklı türlerin birey sayıları
ve vücut büyüklükleri arasında ters orantı vardır. Bu oranı
belirleyen iki temel etken vardır.
1- Küçük hayvanların büyüklere oranla hızlı üremesi
2- Küçüklerin daha büyüklere besin olması
Yaşama birliğindeki canlıların beslenme ilişkisine bağlı
görevleri vardır.
FLORA: Belirli bir bölgede yaşamını sürdüren bitki türlerinin
tamamıdır.
FAUNA: Belirli bir bölgede yaşamını sürdüren hayvan
türlerinin tamamıdır.
Yaşama birliği belirli bir sınır bölgesine sahiptir. İki
kommünitenin kesişme bölgelerine ekoton adı verilir.
Hem flora hem de fauna
için o bölgeye uyum
sağlama şartı vardır.
Kommünitelerdeki canlıların vücut büyüklüğü ve sayıları
arasında belirli bir ilişki vardır. Farklı türlerin birey sayıları ve
vücut büyüklükleri arasında ters orantı vardır. Bu oranı
belirleyen iki temel etken vardır.
1- Küçük hayvanların büyüklere oranla hızlı üremesi
2- Küçüklerin daha büyüklere besin olması
Yaşama birliğindeki canlıların beslenme ilişkisine bağlı
görevleri vardır.
EKOLOJİK ÇALIŞMAYA BİR ÖRNEK
Biyosfer
Dünyanın yaşam olan kısmıdır.
Atmosferde: 10.000 m
Litosferde: 6.700
Hidrosferde: 5.000 m
Organizmaların
çevreleri
ile
olan
etkileşimleri,
organizmaların
yayılış
alanları ve bollukları ekolojinin ilgi
alanlarıdır.
Her hangi bir organizmaların çevresi, abiyotik
ve biyotik faktörleri içerir. Hiçbir organizma
yalnız değildir ve bir diğer organizmanın
çevresinin bir parçasıdır. Etkileşimler, av-avcı
ilişkisi, rekabet ilişkisi karşılıklı yararlanma
vb. düzeyinde olabilir.
Canlı (Biyotik) Unsurlar:
1- Üreticiler (Ototroflar)
2- Tüketiciler (Heterotroflar)
3- Ayrıştırıcılar (Saprofit canlılar)
Cansız (Abiyotik) Unsurlar
1- İnorganik maddeler
2- Organik maddeler
3- Fiziki koşullar
AKSİYON: Cansız çevrenin canlılar üzerindeki etkileri
REAKSİYON: Canlıların cansız çevre üzerindeki etkileri
KOAKSİYON: Bir canlının diğer canlı (lar) üzerindeki
etkileridir.
Ekolojik araştırmaların sınırları bireysel
organizmaların adaptasyonlarından başlayarak
biyosfer dinamiklerine kadar uzanır.
Biyosfer
Ekosistem
Komünite
Populasyon
Organizma
Organizmaların Yayılışını Etkileyen
Faktörler
Belirli bir türün coğrafik yayılışını neyin
sınırladığını belirlemek için pek çok soru
sormak gerekir.
Türün dağılımı (dispersal), organizmaların
yayılışına katkı yapar
Kuzey Amerika’da neden kanguru yoktur?
Biyocoğrafik cevaplar en basit olanıdır:
dağılımı engelleyen doğal nedenler vardır.
Davranış ve habitat seçimi, organizmaların
yayılışına katkı yapar
Davranış farklılıklarına bağlı sınırlamalar
olabilir. Uygun habitatlar bulunamıyorsa
yayılış sağlanamaz.
Abiyotik faktörler organizmaların yayılışını
etkiler
Sıcaklık
Su
Güneş Işığı
Rüzgar
Kayalar ve Toprak
Sıcaklık, su, ışık ve rüzgar iklimin ana
elemanlarıdır.Organizmaların coğrafik yayılış
alanını belirleyen en önemli faktörler sıcaklık
ve sudur.
Yağış ve Sıcaklığın Karasal Ekosistem Dağılımına Etkileri
Karasal Ekosistemler
Karasal ekosistemlerin coğrafik yayılışı,
büyük ölçüde, iklimdeki bölgesel değişiklikler
üzerine
dayanır.
Karasal
ekosistemler,
sıklıkla, temel fiziksel ya da iklimsel
özelliklere göre ve sahip oldukları baskın bitki
örtüsüne göre isimlendirilirler. Her ekosistem
aynı zamanda belirli bir çevreye uyum
sağlamış mikroorganizmalar, mantarlar ve
hayvanlarla tanınır.
Karasal Ekosistemler
İklim ve Biyomlar
İklim ve Biyomlar
İklim ve Biyomlar
Büyük su kütlelerine yakınlık ve dağ sıraları
gibi topoğrafik özellikler, bölgesel ölçekte,
iklimi farklı alanlar yaratabilir. İklimdeki bu
bölgesel, yöresel değişiklikler, biyosferdeki
yama şeklindeki oluşumlara neden olur.
Okyanus akıntıları, hava kütlelerini aşırı
derecede ısıtmak ya da soğutmak süretiyle
kıtaların kıyıları boyunca, iklimi etkiler.
İklim ve Biyomlar
Dağlar da güneş radyasyonu, yöresel sıcaklık
ve yağış üzerinde önemli etkiye sahiptir.
Mevsimsel sıcaklık değişimlerine gölcükler ve
göller de duyarlıdır. Ilıman bölgedeki göllerin
çoğu yaz ve kış mevsimi boyunca sıcaklık
tabakalaşması gösterir. Bu Turnover olayıdır.
Tropikal Yağmur Ormanları
Çöl Ekosistemleri
Step-Otlak (Çayır) Ekosistemleri
Tundra
Savan
Akdeniz Çalı-Maki Ekosistemi
İğne Yapraklı Orman Ekosistemi
Ilıman İklim Ormanları
Büyük Su Ekosistemleri
Sucul Ekosistemlerde
yaşayan canlıları
etkileyen faktörler:
ışık şiddeti,
çözünmüş oksijen ve
karbondioksit miktarı
ile organik ve
inorganik besinlerin
bulunabilirliğidir.
DENİZ EKOSİSTEMİ
Akarsu Ağzı Ekosistemi, Haliçler
Kıyı Ekosistemi
Mercan Kayalıkları (Resifler)
Tatlısu Ekosistemleri
Sucul Biyomlar
Sucul (akuatik) biyomlar, biyosferin en büyük
kısmını teşkil eder. Bir çok sucul biyom,
fiziksel ve kimyasal değişkenler bakımından
bir dikey tabakalaşma sergiler. Fotik zon,
afotik zon, termoklin zon, bentik zon gibi
Okyanuslar
Denizler
Göller
Göletler
Akarsular
Nehirler
Dereler
Bataklıklar
Sulak alanlar
Estuari (lagün)
Mercan resifleri
Sucul Biyomlar