Psychosocjologia poznania naukowego

LUDWIKA FLECKA

Ludwik Fleck (1886-1961)

Powstanie i rozwój faktu naukowego. Wprowadzenie do nauki o stylu myślowym i kolektywie myślowym

1935, 2006

Style myślowe i fakty. Artykuły i świadectwa, 2007

Najważniejsze „izmy”



historyzm



kolektywizm



paradygmatyczność



antyindywidualizm



kolektyw myślowy, styl myślowy

Poznanie nie jest rekonstrukcją ani prototypem zjawisk lub dostosowaniem myśli do jakichś zewnętrznych faktów, które objawiają się przeciętnemu człowiekowi.

Najważniejsze pytanie Flecka?

 Jak powstało dzisiejsze pojęcie kiły?

 Jaka jest relacja między kiłą a reakcją Wassermana.

Początek czy koniec historii?

„W roku 1495 wybuchła nagle z niesłychaną siłą pewna choroba – kiła, która się rozszerzyła wsród najemnych wojsk francuskich walczących we Włoszech, a następnie została przez nie szybko rozniesiona po całej Europie (…) w tym czasie opanowała ogromne obszary i odznaczała się bardzo ciężkim przebiegiem.” (Gottstein)

Historycznie dwie idee kiły

etyczno-mistyczna

 zaraza rozkoszy  połączenie idei wszystkich chorób wenerycznych  kara za grzechy

praktyczno terapeutyczna

 poszukiwanie remedium na dolegliwość (rtęć)  idea leczenia i pomagania chorym

Ewolucja pojęcia kiły

duch • mistyczno-symboliczny wymiar zachorowania robak toksyna • jakiś byt powodujący chorobę

contagium vivum

• idea zarazka, który powoduje zarażenia

idea bakteryjna

 patogenetyczna jednostka chorobowa  swoista jednostka etiologiczna  idea zepsutej krwi chorego  stara idea krwi kiłowej

Reakcja Wassermana

 Ugruntowanie pojęcia choroby zakaźnej (zarazek-atak, reakcja-obrona)  Poszukiwanie skutecznej techniki badania  Dogmatyczne nauczanie przeprowadzania badania tak by dało pozytywny wynik (pierwsze badanie: 15-20%, późniejsze: 70-90%)  Z fałszywych przesłanek i niepowtarzalnych doświadczeń powstało ważne odkrycie!

Problemy

o Spirochaeta pallida (wykazuje pokrewieństwo do spiroacheta cuniculi, pallidula, dentium) o Normalna krew może dać odczyn dodatni.

o Krew chorego może dać wynik ujemny.

o Nie da się ściśle dookreślić choroby.

kolektyw myślowy

 Wspólnota ludzi związanych wymianą myśli lub wzajemnym oddziaływaniem intelektualnym, nośnik rozwoju jakiejś dziedziny myśli, określonego stanu wiedzy i kultury  Im większe różnice między kolektywami, tym mniejsza wymiana myśli!

Struktura kolektywu myślowego

maruderzy grupa zasadnicza awangarda

Patrzymy własnymi oczami, widzimy oczami kolektywu!

Struktura wiedzy

podręcznikowo potoczna podręcznikowa czasopismowa

wiedza popularna/ wiedza fachowa

Styl myślowy - przykład

Dookoła tworu myślowego (dogmatu, idei naukowej, myśli artystycznej) tworzy się mały ezoteryczny krąg (wiedzy fachowej) i większy egzoteryczny krąg uczestników (wiedza popularna).

Styl myślowy

„Kolektywna zdolność do wybiórczego postrzegania wraz z odpowiednią myślową i praktyczną obróbką tego, co postrzegane”.

Odkrycie naukowe to zmiana stylu myślowego!

Fakt naukowy

Odpowiadająca stylowi myślowemu

struktura

pojęciowa, którą można badać z historycznego, indywidualnie i kolektywnie psychologicznego punktu widzenia.

Przymus myślowy

Prawda to trójczłonowa relacja między podmiotem (jego sądami), „stanem

rzeczy”/ przedmiotem

(ukonstytuowanym w stylu myślowym), a

kolektywem myślowym

(który obejmuje także aktualny stan wiedzy i kultury umysłowej).

Sensownie o syfilisie

Pogląd XV-XVI wieczny

Zaraza rozkoszy wychodząca z zakaźnych, owrzodzonych narządów płciowych jest córką trądu i może (…) stać się znów matką trądu.”

Pogląd wspólczesny

Syfilis jest spirochetozą, a trąd jest chorobą wywoływaną przez prątki Mycobacte leprae.

„Kryzys w nauce. Ku nauce wolnej i bardziej ludzkiej”

Po co nam socjologia myślenia?

Do czego potrzebna psychosocjologia poznania naukowego?

Niknie demoralizujący rozziew między teorią a praktyką. (…) Rodzą się nowe ideały: nauki przyrodnicze i humanistyczne zbliżają się do siebie i stają się bardziej ludzkie. (…) lojalność naukowców w stosunku do ludzkości i w stosunku do kolektywu wzrośnie. Będzie odtąd można wyjaśniać naukowe konsekwencje, społeczne zwyczaje kolektywu naukowego. Naukowcy staną się skromniejsi, rozumiejąc, jak ograniczoną rolę odgrywa jednostka.