Podstawy socjologii
Download
Report
Transcript Podstawy socjologii
Skąd się biorą nierówności społeczne?
Stratyfikacja to mechanizm dystrybucji rzadkich nagród
społecznych, który powoduje, iż pewne kategorie społeczne są
systematycznie odmiennie rangowane w hierarchiach określających
dostęp do tych nagród.
Istotne aspekty tej definicji:
1.
2.
3.
Stratyfikacja to mechanizm dystrybucji rzadkich nagród
społecznych
Stratyfikacja to systematyczny mechanizm
rangowania
kategorii społecznych
Jednostki są rangowane wyżej lub niżej ze względu na
przynależność do pewnych kategorii społecznych, a nie z uwagi
na osobiste umiejętności czy przymioty (chociaż oczywiście
przynależność do określonej kategorii może być „jednostkowym
dokonaniem”)
a.
b.
c.
d.
e.
Stratyfikacja nazywana jest również uwarstwieniem.
Uwarstwienie społeczne to układ stosunków pomiędzy kategoriami
społecznymi, skutkujący tym, że pewne z nich posiadają więcej
cenionych nagród społecznych, niż inne.
Mylący charakter tej geologicznej metafory, bo
Pomiędzy warstwami społecznymi istnieją relacje
Relacje te powodują sprzeczności interesów, odmienność postaw i
zachowań
Uwarstwienie posiada zawsze wymiar obiektywny oraz subiektywny
Stratyfikacja społeczna nie jest układem stabilnym (ewolucja w czasie;
jednostki zmieniają tu swoją pozycję-mobilność horyzontalna oraz
wertykalna/ między i wewnątrzpokoleniowa;
(Co najmniej) trzy wymiary uwarstwienia: przywileje/ władza/ prestiż
oraz ogromna liczba cech, która może określać dostęp do
poszczególnych nagród społecznych.
Przywileje- dobra i zasoby pożądane przez innych
Prestiż- bycie podziwianym przez innych, obdarzanym
szacunkiem/ ocena poszczególnych kategorii
Władza- możliwość skłonienia innych do zrobienia czegoś,
czego nie zrobiliby z własnej woli.
Pozycja jednostki w systemach stratyfikacyjnych (a więc jej
status społeczny) zależy od miejsca zajmowanego przez nią na
tych trzech wymiarach (+ próby uspójnienia pozycji na tych
trzech wymiarach )
We wszystkich znanych społeczeństwa te trzy wymiary
stratyfikacji istnieją, ale społeczeństwa różnią się tym, co jest
podstawą stratyfikacji.
a.
b.
c.
Systemy przypisaniowe (o położeniu jednostki
decydowało urodzenie i prawo): niewolniczy;
kastowy; stanowy
Systemy osiągnięciowe- np. system klasowy:
O położeniu decydują czynniki ekonomiczne (miejsce na
rynku pracy, własność środków produkcji)
Położenie jednostki jest określone przez jej osiągnięcia, a
nie poprzez urodzenie
Podziały pomiędzy klasami nie są strzeżone prawnie
Marks: dominującym systemem uwarstwienia jest system
klasowy
Poszczególne klasy różnią się stosunkiem do środków
produkcji
System stratyfikacyjny ma charakter dychotomiczny, zaś
podstawowym typem relacji międzyklasowych jest wyzysk.
Wątpliwości:
a. Wewnętrzne zróżnicowanie klasy
b. Klasy przejściowe
c. Znikanie konfliktu przemysłowego i pojawienie się nowych
typów konfliktów
d. Problematyczność klasy średniej
Max Weber- trójwymiarowa koncepcja współczesnej
stratyfikacji:
Klasy- „grupy ludzi, których wspólne położenie
ekonomiczne stanowi możliwą podstawę
współdziałania”
Stany (warstwy, grupy statusowe) - kategorie
wyodrębnione poprzez podobieństwo szacunku
społecznego, jakim się cieszą (powiązanie z
wykształceniem/ stylem życia)
Partie- struktury rywalizujące o dominację.
Klasy: kategorie jednostek znajdujące się w podobnej sytuacji
ekonomicznej, która powoduje podobieństwo interesów, przekonań,
stylów życia.
Warstwy społeczne- kategorie jednostek różniące się pomiędzy sobą
szansami na osiąganie cenionych nagród społecznych (kategoria w
obrębie klasy/ synonim klasy/ kategoria empiryczna: dochody,
wykształcenie, szacunek społeczny itd.)
Podziały klasowe i warstwowe są istotne dlatego, że generują one
wielowymiarowe odmienności pomiędzy jednostkami (długość życia,
zdrowie; modele życia rodzinnego; sposób spędzania czasu wolnego;
style konsumpcji; poglądy polityczne i jednostkowe światopoglądy itd. )
Odmienności te nie są tylko skutkiem różnych zasobów finansowych, ale
też normatywnych zobowiązań, które narzuca przynależność do
określonej klasy.
Merytokratyczny charakter współczesnego systemu
klasowego i warstwowego(?)
Ograniczenia merytokracji:
1. Limitowany charakter mobilności społecznej
dziedziczenie pozycji;
b.
nierówny dostęp do wykształcenia;
c.
istotność miejsca zamieszkania ;
d.
monopolizowanie nagród społecznych i tendencje do zamykania się
poszczególnych klas.
2.Nakładanie się różnych wymiarów stratyfikacyjnych (nierówności)
3. Czynniki demograficzne
4. Kooptacja
5. Czynniki polityczne
6. Wykluczenie społeczne
a.
Podstawowy podział klasowy: klasa wyższa,
średnia, niższa, podklasy
Klasa wyższa
a. najmniej liczna, najbardziej zamożna i najbardziej
wpływowa
b. nadreprezentacja członków tej klasy w grupach
wykonujących najlepiej płatne zawody
c. izolacja społeczna (endogamia)
d. dziedziczenie pozycji
Klasa średnia:
Osoby zajmujące środkowe pozycje w strukturach
stratyfikacyjnych
2. Najbardziej liczebna i najbardziej wewnętrznie
zróżnicowana (czy to jest klasa?)
3. Dwa wymiary zróżnicowań:
a. stara i nowa klasa średnia
b. oraz warstwy (stratyfikacyjne oraz zawodowe)
4. Podobieństwo stylu życia
1.
Klasy niższe
1. Niskie kwalifikacje i fizyczny charakter pracy
2. Burżuazyjnienie
3. Znikanie
1.
2.
3.
Podklasy
Brak pracy o charakterze stałym
Zależność od opieki ze strony państwa
Endogenność
a.
b.
c.
d.
e.
f.
Generalne cechy współczesnych form uwarstwienia:
Uwarstwienie społeczne nie generuje przejrzystych
zróżnicowań społecznych-problematyczność pojęcia
klasy.
Rosnące znaczenie kognitariatu
Wysoki poziom mobilności społecznej
Globalizacja uwarstwienia (Wallerstein) 1, 3
Rosnąca liczebność „pracującej biedoty”1
(M.Hirszowicz)
Społeczeństwo dwusferowe (1, 2,)
Pytania do treści wykładu:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Stratyfikacja jako mechanizm dystrybucji cenionych nagród społecznych
Stratyfikacja jako uwarstwienie
Krytyka koncepcji systemu uwarstwienia Marksa
Wymiary stratyfikacji społecznej według Maxa Webera
Co to jest klasa i warstwa społeczna
Co to jest merytokracja i jakie są jej ograniczenia we współczesnym społeczeństwie?
Scharakteryzuj pokrótce cechy charakterystyczne klasy średniej
Dlaczego znikają dziś robotnicy jako specyficzna klasa społeczna?
Co to jest kognitariat i jaką role wypełnia on we współczesnym życiu społecznym?
Pytania do lektury:
Lektura obowiązkowa: Giddens A., Socjologia, Warszawa, 2004, str. 304-329
1.
2.
Jakie cztery podstawowe systemy stratyfikacji wymienia Giddens?
Wymień i pokrótce scharakteryzuj podstawowe rodzaje ruchliwości społecznej