Transcript Podstawy socjologii

Skąd się biorą nierówności społeczne?

Stratyfikacja to mechanizm dystrybucji rzadkich nagród
społecznych, który powoduje, iż pewne kategorie społeczne są
systematycznie odmiennie rangowane w hierarchiach określających
dostęp do tych nagród.

Istotne aspekty tej definicji:
1.
2.
3.
Stratyfikacja to mechanizm dystrybucji rzadkich nagród
społecznych
Stratyfikacja to systematyczny mechanizm
rangowania
kategorii społecznych
Jednostki są rangowane wyżej lub niżej ze względu na
przynależność do pewnych kategorii społecznych, a nie z uwagi
na osobiste umiejętności czy przymioty (chociaż oczywiście
przynależność do określonej kategorii może być „jednostkowym
dokonaniem”)



a.
b.
c.
d.
e.
Stratyfikacja nazywana jest również uwarstwieniem.
Uwarstwienie społeczne to układ stosunków pomiędzy kategoriami
społecznymi, skutkujący tym, że pewne z nich posiadają więcej
cenionych nagród społecznych, niż inne.
Mylący charakter tej geologicznej metafory, bo
Pomiędzy warstwami społecznymi istnieją relacje
Relacje te powodują sprzeczności interesów, odmienność postaw i
zachowań
Uwarstwienie posiada zawsze wymiar obiektywny oraz subiektywny
Stratyfikacja społeczna nie jest układem stabilnym (ewolucja w czasie;
jednostki zmieniają tu swoją pozycję-mobilność horyzontalna oraz
wertykalna/ między i wewnątrzpokoleniowa;
(Co najmniej) trzy wymiary uwarstwienia: przywileje/ władza/ prestiż
oraz ogromna liczba cech, która może określać dostęp do
poszczególnych nagród społecznych.





Przywileje- dobra i zasoby pożądane przez innych
Prestiż- bycie podziwianym przez innych, obdarzanym
szacunkiem/ ocena poszczególnych kategorii
Władza- możliwość skłonienia innych do zrobienia czegoś,
czego nie zrobiliby z własnej woli.
Pozycja jednostki w systemach stratyfikacyjnych (a więc jej
status społeczny) zależy od miejsca zajmowanego przez nią na
tych trzech wymiarach (+ próby uspójnienia pozycji na tych
trzech wymiarach )
We wszystkich znanych społeczeństwa te trzy wymiary
stratyfikacji istnieją, ale społeczeństwa różnią się tym, co jest
podstawą stratyfikacji.


a.
b.
c.
Systemy przypisaniowe (o położeniu jednostki
decydowało urodzenie i prawo): niewolniczy;
kastowy; stanowy
Systemy osiągnięciowe- np. system klasowy:
O położeniu decydują czynniki ekonomiczne (miejsce na
rynku pracy, własność środków produkcji)
Położenie jednostki jest określone przez jej osiągnięcia, a
nie poprzez urodzenie
Podziały pomiędzy klasami nie są strzeżone prawnie
Marks: dominującym systemem uwarstwienia jest system
klasowy
 Poszczególne klasy różnią się stosunkiem do środków
produkcji
 System stratyfikacyjny ma charakter dychotomiczny, zaś
podstawowym typem relacji międzyklasowych jest wyzysk.
 Wątpliwości:
a. Wewnętrzne zróżnicowanie klasy
b. Klasy przejściowe
c. Znikanie konfliktu przemysłowego i pojawienie się nowych
typów konfliktów
d. Problematyczność klasy średniej





Max Weber- trójwymiarowa koncepcja współczesnej
stratyfikacji:
Klasy- „grupy ludzi, których wspólne położenie
ekonomiczne stanowi możliwą podstawę
współdziałania”
Stany (warstwy, grupy statusowe) - kategorie
wyodrębnione poprzez podobieństwo szacunku
społecznego, jakim się cieszą (powiązanie z
wykształceniem/ stylem życia)
Partie- struktury rywalizujące o dominację.




Klasy: kategorie jednostek znajdujące się w podobnej sytuacji
ekonomicznej, która powoduje podobieństwo interesów, przekonań,
stylów życia.
Warstwy społeczne- kategorie jednostek różniące się pomiędzy sobą
szansami na osiąganie cenionych nagród społecznych (kategoria w
obrębie klasy/ synonim klasy/ kategoria empiryczna: dochody,
wykształcenie, szacunek społeczny itd.)
Podziały klasowe i warstwowe są istotne dlatego, że generują one
wielowymiarowe odmienności pomiędzy jednostkami (długość życia,
zdrowie; modele życia rodzinnego; sposób spędzania czasu wolnego;
style konsumpcji; poglądy polityczne i jednostkowe światopoglądy itd. )
Odmienności te nie są tylko skutkiem różnych zasobów finansowych, ale
też normatywnych zobowiązań, które narzuca przynależność do
określonej klasy.


Merytokratyczny charakter współczesnego systemu
klasowego i warstwowego(?)
Ograniczenia merytokracji:
1. Limitowany charakter mobilności społecznej
dziedziczenie pozycji;
b.
nierówny dostęp do wykształcenia;
c.
istotność miejsca zamieszkania ;
d.
monopolizowanie nagród społecznych i tendencje do zamykania się
poszczególnych klas.
2.Nakładanie się różnych wymiarów stratyfikacyjnych (nierówności)
3. Czynniki demograficzne
4. Kooptacja
5. Czynniki polityczne
6. Wykluczenie społeczne
a.
Podstawowy podział klasowy: klasa wyższa,
średnia, niższa, podklasy
 Klasa wyższa
a. najmniej liczna, najbardziej zamożna i najbardziej
wpływowa
b. nadreprezentacja członków tej klasy w grupach
wykonujących najlepiej płatne zawody
c. izolacja społeczna (endogamia)
d. dziedziczenie pozycji

Klasa średnia:
Osoby zajmujące środkowe pozycje w strukturach
stratyfikacyjnych
2. Najbardziej liczebna i najbardziej wewnętrznie
zróżnicowana (czy to jest klasa?)
3. Dwa wymiary zróżnicowań:
a. stara i nowa klasa średnia
b. oraz warstwy (stratyfikacyjne oraz zawodowe)
4. Podobieństwo stylu życia
1.
Klasy niższe
1. Niskie kwalifikacje i fizyczny charakter pracy
2. Burżuazyjnienie
3. Znikanie


1.
2.
3.
Podklasy
Brak pracy o charakterze stałym
Zależność od opieki ze strony państwa
Endogenność

a.
b.
c.
d.
e.
f.
Generalne cechy współczesnych form uwarstwienia:
Uwarstwienie społeczne nie generuje przejrzystych
zróżnicowań społecznych-problematyczność pojęcia
klasy.
Rosnące znaczenie kognitariatu
Wysoki poziom mobilności społecznej
Globalizacja uwarstwienia (Wallerstein) 1, 3
Rosnąca liczebność „pracującej biedoty”1
(M.Hirszowicz)
Społeczeństwo dwusferowe (1, 2,)

Pytania do treści wykładu:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Stratyfikacja jako mechanizm dystrybucji cenionych nagród społecznych
Stratyfikacja jako uwarstwienie
Krytyka koncepcji systemu uwarstwienia Marksa
Wymiary stratyfikacji społecznej według Maxa Webera
Co to jest klasa i warstwa społeczna
Co to jest merytokracja i jakie są jej ograniczenia we współczesnym społeczeństwie?
Scharakteryzuj pokrótce cechy charakterystyczne klasy średniej
Dlaczego znikają dziś robotnicy jako specyficzna klasa społeczna?
Co to jest kognitariat i jaką role wypełnia on we współczesnym życiu społecznym?

Pytania do lektury:
Lektura obowiązkowa: Giddens A., Socjologia, Warszawa, 2004, str. 304-329
1.
2.
Jakie cztery podstawowe systemy stratyfikacji wymienia Giddens?
Wymień i pokrótce scharakteryzuj podstawowe rodzaje ruchliwości społecznej