Transcript Wat kunnen we leren van andere regio`s over krimp

Wat kunnen we leren van andere
regio’s over krimp?
Leo van Wissen*
& Marieke Harkink**
* FRW-RUG en NIDI Den Haag
** Bureau PAU Groningen
Vanmiddag:
Leo:
• Urbanisatie wereldwijd
• Ervaringen in de VS met ontwikkelingen
op het platteland
• Een nadere kijk op 3 Europese regio’s
– N-O Schotland (Aberdeen)
– Nord Pas-de-Calais
– Brandenburg
Vanmiddag:
Marieke:
• Welke maatregelen zijn getroffen in
deze 3 regio’s?
• Hoe hebben overheden,
samenwerkingspartners en andere
belanghebbenden dit opgepakt?
• Ervaringen in deze drie regio’s gebaseerd
op rapport PAU/FRW/NIDI:
Beleidsaanpak krimp in het buitenland
• (Te downloaden op de site van het KKNN)
Urbanisatie wereldwijd
• De toekomstige groei van de
wereldbevolking vindt bijna uitsluitend
in de steden plaats
Miljarden
Bevolkingsontwikkeling in de
wereld naar stad en
platteland 1950-2050
7
6
5
4
3
2
1
1950
1955
1960
1965
1970
1975
1980
1985
1990
1995
2000
2005
2010
2015
2020
2025
2030
2035
2040
2045
2050
—
urbane bevolking
rurale bevolking
Bron: UN: World Urbanization Prospects, 2009 revision
2025
2009
1975
Onderscheiden naar ontwikkelde en
ontwikkelingslanden
Bron: UN: World Urbanization Prospects, 2009 revision
In Europa
Bevolkingsgroei in Europa
2010-50:
• + 50 miljoen in de steden
• -150 miljoen op het platteland
Bron: UN: World Urbanization Prospects, 2009 revision
Bevolkingsgroei in Nederland
2010-50:
• + 2.2 miljoen in de steden
• -1.4 miljoen op het platteland
Miljoenen
In Nederland
18
16
14
12
10
8
6
4
2
1950
1955
1960
1965
1970
1975
1980
1985
1990
1995
2000
2005
2010
2015
2020
2025
2030
2035
2040
2045
2050
—
urbane bevolking
rurale bevolking
Bron: UN: World Urbanization Prospects, 2009 revision
Urbanisatie is een
universeel proces:
• In de tijd: economische ontwikkeling
betekent urbanisatie
– Middeleeuwen, industriële revolutie
• Wereldwijd: in ontwikkelde èn
ontwikkelingslanden
– In China: 1989 33M rurale migranten in
steden
– in 2008: 245M
Rurale ontvolking in de VS
• Trends al duidelijk sinds
midden van de 20e eeuw
• Migratie is de motor van
urbanisatie en ontvolking
• In de VS verhuist men ruim
2 maal zo veel als in
Nederland
Rurale ‘turnaround’ in de VS?
• Tijdelijke omkering van de trend van
ontvolking van het platteland in de VS in
70’er en 90’er jaren
• Maar dit deed zich vooral voor in:
– Rurale regio’s in de buurt van
metropolitan areas
– Regio’s met een gediversificeerde
economie
– Regio’s met hogere inkomens
Turnaround door de aantrekkingskracht van de rurale idylle?
• Alleen voor sommige bevolkingsgroepen:
– Rijker
– Middelbare leeftijden met kinderen
• Maar dan niet te ver van de steden
– Of ouderen
• En dan ook wel perifeer
• Maar alleen in de meest aantrekkelijke
rurale regio’s
• Dit blijkt ook uit Nederlands onderzoek
– (Bijker en Haartsen, 2011)
Nederland in zones ingedeeld
Bron: Louter, 2008
Rurale regio’s in de VS nu:
• De ‘besten’ zijn al 1 of 2
generaties geleden
verdwenen
• Huidige bewoners zijn de
(klein)kinderen van de
achterblijvers toen
• Arm, laag opgeleid
• Groot cultuurverschil met
de stad
• Slechte sociaaleconomische infrastructuur
• Grote landbouwbedrijven
 beroep van boer vaak
niet meer aanwezig
Drie Europese regio’s onder
de loupe
Aanpak krimp buitenland
• In opdracht van BZK / VROM / WWI (n.a.v. IAB)
• PAU i.s.m. RUG en NIDI
• Drie onderzoeksvragen:
1. Wat zijn de belangrijkste oorzaken en
gevolgen van bevolkingsdaling?
2. Welke maatregelen zijn getroffen t.a.v.
wonen, voorzieningen en kwaliteit van de
openbare ruimte
3. Op welke manier hebben overheden en
samenwerkingspartners dit aangepakt?
– Drie regio’s in Noordwest Europa
Northeast Scotland
Nord-Pas-de-Calais
Brandenburg
Verschillende regionale contexten
• NE Scotland: Energy capital
– North-Sea olie
– Industrieel cluster
• N-P-d-Calais: TGV rail infrastructuur Brussel-Parijs-Londen
– Herstructurering van een oud industrieel district
– Structurele verandering door de positie van Lille
• Brandenburg: veranderende positie van Berlijn door de
Wende
– Regio’s dichtbij Berlijn profiteren
– Maar verderaf gelegen regio’s in Brandenburg krimpen
1. Wat zijn de belangrijkste oorzaken
en gevolgen van bevolkingsdaling?
Demografische ontwikkeling
Noordoost Schotland
• De regio als geheel is geen krimp regio
• Omslag in de jaren 90 van stagnatie naar groei
• Voornaamste groeifactor immigratie, veroorzaakt
door sterke energiesector
• Suburbanisatie city (bevolkingsdaling)  shire
(groei)
• Toekomst: meeste prognoses verwachten groei
door immigratie
• Maar grote onzekerheid: eenzijdige economische
basis
x 1000
Bevolkingsontwikkeling en prognose Noordoost Schotland
520
500
480
460
440
420
400
1981
1986
1991
1996
2001
2006
2011
2016
2021
2026
2031
• Bevolkingsdaling tussen
1995 en 2003; negatieve
binnenlandse migratie
• Omslag naar groei valt
samen met vergroting
EU: immigratie vanuit
bijv. Polen
Bureau PAU Plan Advies Uitvoering
Demografische ontwikkeling
Nord-Pas de Calais
• Grote interregionale verschillen. Vooral groei in as
Calais-Lille (o.a. komst TGV) en krimpend platteland
en steden buiten de as – verouderde industriële
structuur.
• Hoge vruchtbaarheid, maar negatieve binnenlandse
migratie. Verouderde industriële structuur biedt
onvoldoende mogelijkheden voor (hoger opgeleide)
jongeren
Demografische ontwikkeling
Nord-Pas de Calais
• Vanaf 2012 negatieve bevolkingsgroei
geprognosticeerd
• Relatief jonge bevolking (door etnische
samenstelling), maar wel sprake van ontgroening
(m.u.v. Lille)
• Vergrijzing iets minder dan rest Frankrijk, maar wel
veel vraag naar zorgvoorzieningen
Demografische ontwikkeling
Brandenburg
• Echte krimpregio
• Migratie van Oost naar West en Zuid: Wendeknick
• Laag geboortecijfer na 1990 door wegtrekken
vrouwen: sterfteoverschot is het gevolg.
• Sterke krimp: daling van 30% verwacht
• Suburbanisatie in directe ring om Berlijn
• Verwacht: binnenlandse migratie Brandenburg
licht positief door voortzetting suburbanisatie
Berlijn.
Hoe recenter de prognose, hoe lager....
Bureau PAU Plan Advies Uitvoering
Een paar conclusies van deze
vergelijking (1)
• Structurele economische verandering was een
voorwaarde voor demografische revival
• Structurele veranderingen zijn gerelateerd aan
globale ontwikkelingen buiten de regio’s
• Demografische verandering reageerde op
economische mogelijkheden, vooral door
migratie
Een paar conclusies van deze
vergelijking (2)
• De rol van centrale steden in deze
regio’s is cruciaal.
– Sommige steden groeien, maar niet
het platteland
• In rurale gebieden is het devies:
– Dealing with decline
• De eigen bevolking proberen te
behouden heeft hier niet gewerkt
– Jongeren trekken weg ivm opleiding,
werk, kansen