Poznaj swoich przodków i stwórz rodzinne drzewo genealogiczne

Przygotowała: Róża Witkowska

„Myślicie, że przeszłość, ponieważ już się stała, jest ukończona i niezmienna ?” Milan Kundera

Kim jestem, kim byli moi przodkowie.

Ile to razy myślimy o poznaniu dziejów swojej rodziny, o wypytaniu krewnych o zagadkowe losy przodków. Planujemy poszukiwanie ich śladów lub zainteresowanie się życiem dziadków oraz znalezienie czasu na wysłuchanie ich wspomnień. Takie myśli przemykają przez głowę i giną wśród setek niespełnionych zamiarów i chęci. Myślimy wówczas, iż są raczej odbiciem tęsknoty za czymś minionym niż rzeczywistym zamiarem, a przecież to co jest w nas samych, te myśli przyciąga.

Nie każdy z nas zajmuje się rodzinną genealogią, ale każdy przechowuje stare fotografie i przedmioty po przodkach, rozpoznaje miejsca i zdarzenia z nimi związane. A kiedy dojrzewamy w postanowieniu o poznaniu losów swoich przodków, to możemy się przekonać, że źródło naszych informacji okazuje się zawężone do paru osób lub w ogóle go nie ma.

Na naszych przodków patrzymy bardziej przez pryzmat historii niż rodziny, bo w każdej rodzinie ktoś walczył, ktoś zginął lub został ranny, ktoś trafił do obozu lub zaginął w wojennej zawirusze. Widzimy ich na tle wydarzeń historycznych, umieszczając ich w sferze takich pojęć jak: patriotyzm, ojczyzna czy tradycja. A przecież to byli zwykli ludzie, którzy żyli, kochali i patrzyli swoimi oczami na świat, który się zmieniał.

Świat idzie naprzód, a my z ciekawością cofamy się i uchylamy drzwi, by spojrzeć co było w przeszłości. Dążymy do lepszego poznania swoich przodków, by zrozumieć jak żyli i przetrwali, a ich spełnione marzenia to my sami. Tworząc rodzinne drzewo genealogiczne ożywiamy ludzi zastygłych na starych fotografiach, odkrywamy ich dokonania, decyzje, satysfakcje, ale też i porażki. Dzięki temu tworzymy więzi rodzinne nie tylko w sensie dosłownym, ale też łączymy całe pokolenia. Daje nam to poczucie wartości, pomaga zrozumieć, swoją tożsamość i nakłania nas do dalszych poszukiwań wujów, ciotek oraz na przykład zorganizowania rodzinnego zjazdu.

Budowanie takiego drzewa genealogicznego to zajęcie trudne, ale pasjonujące. Im dalej wgłębiamy się w dzieje rodziny, tym więcej chcemy wiedzieć. Mamy tu do czynienia z iście detektywistycznym wyzwaniem, nieustannie przychodzi nam kojarzyć fakty czy wyjaśniać rodzinne tajemnice.

W poszukiwaniu źródeł informacji musimy zadawać wiele pytań, przeczytać wiele dokumentów, aby gdzieś odnaleźć nikły trop kolejnego przodka.

Najważniejsze pojęcia

Genealogia –

nauka zajmująca się ustaleniem więzi rodzinnych między ludźmi według zachodzącego pokrewieństwa lub między powinowactwa nimi oraz ustalaniem dat ich urodzin, ślubów i zgonów.

Według Józefa Szymańskiego, genealogia dzieli się na teoretyczną , która ustala związki między osobami oraz historyczną, która charakteryzuje jednostkę, umieszczając ją w grupie społecznej i kontekście historycznym.

Historia rodzinna –

życiorysy członków tego samego rodu opisane na osnowie genealogii w kontekście historycznym, społecznym i geograficznym. Na historię rodzinną składają się informacje na temat pochodzenia społecznego, majątku, migracji, służby wojskowej, wykształcenia oraz innych danych o członkach rodziny.

Drzewo genealogiczne –

drzewo rodowe, drzewo filogenetyczne - plastyczne przedstawienie pokrewieństwa pomiędzy protoplastami rodu i ich potomkami (rozwój rodowy) w formie rozgałęzionego drzewa z imionami i datami życia lub wizerunkami członków rodziny. Starannie przechowywane z pokolenia na pokolenie.

Drzewo genealogiczne to najpopularniejsza forma przedstawiania powiązań pomiędzy przodkiem a jego potomkami lub pomiędzy daną osobą i jej przodkami.

Zwykle przodków danej osoby przedstawiamy w postaci drzewa prostego, w którym dana osoba stanowi pień a jej przodkowie w kolejnych pokoleniach stanowią coraz to wyższe poziomy gałęzi.

Danego przodka najczęściej przedstawia sie ze współmałżonkiem. Pomijane jest zwykle rodzeństwo przodków i całkowicie pomijane są powiązania współmałżonków. Często przedstawia się wyłącznie samych męskich przodków/potomków, zwłaszcza gdy chodzi o przekazywanie np. tytułu książęcego, który jest dziedziczny wyłącznie w linii męskiej. Podobnie jest ze szlachectwem przekazywanym wyłącznie w linii męskiej.

Koicja i filiacja.

Znak = oznacza koicję, a znak ▌filiację. M to krewni mężczyzny i jego potomstwa (powinowaci kobiety), K to krewni kobiety i jej potomstwa (powinowaci mężczyzny), a K + M to krewni potomków kobiety i mężczyzny.

Filiacja – relacja genealogiczna między osobami z dwóch pokoleń, które występują w stosunku rodzic-dziecko; relacja ta może także obejmować więcej pokoleń, na przykładzie relacja dziadek wnuczka.

Koicja – relacja genealogiczna pomiędzy dwoma osobami płci odmiennej, w której wyniku przyszli na świat potomkowie; najczęstszą formą koicji jest małżeństwo, lecz w świetle genealogii nie jest ono wymagane.

formularz Karta rodziny – podstawowy współczesnej genealogii, w którym zapisuje się dane genealogiczne rodziny monogamicznej (imiona rodziców oraz dzieci, nazwisko panieńskie matki, daty urodzin, ślubów oraz śmierci, imiona i nazwiska współmałżonków dzieci oraz dziadków); karty rodziny sporządza się dla wszystkich rodzin monogamicznych w rodzie.

Po kądzieli

– relacja genealogiczna oznaczająca krewnych i powinowatych ze strony matki; określenie to może się zmieniać z pokolenia na pokolenie, ponieważ każda osoba w rodzinie ma przodków po kądzieli i po mieczu.

Po mieczu

– relacja genealogiczna oznaczająca krewnych i powinowatych ze strony ojca; określenie to może się zmieniać z pokolenia na pokolenie, ponieważ każda osoba w rodzinie ma przodków po kądzieli i po mieczu.

Probant – osoba będąca ostatnim ogniwem jest sporządzany.

w wywodzie przodków, osoba, dla której ten wywód

Stopnie pokrewieństwa

Rodzina monogamiczna – para rodziców i ich dzieci, podstawowa cząstka rodu.

Ród – osoby związane więzami krwi pochodzące od jednego przodka zarówno w linii prostej, jak i w liniach bocznych.

Ascendenci – rodzice i ich przodkowie, zwani także wstępnymi.

Descendenci – dzieci i ich potomkowie, zwani także zstępnymi.

Krewni – członkowie rodziny, między którymi można odtworzyć więzy krwi.

Pokrewieństwo

– stosunek genealogiczny wynikający z pochodzenia od wspólnego przodka.

Powinowaci

– członkowie rodziny, między którymi jednym z ogniw łączących jest koicja; powinowactwo określa stosunek jednego z małżonków do krewnych drugiego.

Linia boczna – linia pochodząca od wspólnego przodka, lecz bez relacji filiacji (brat, bratanek, wnuk brata).

Linia młodsza – linia pochodząca od młodszego syna lub młodszego dziecka.

Linia prosta – linia, w której członkowie z różnych pokoleń występują w relacji wnuczka).

filiacji (dziadek, pradziadek, Linia starsza – linia pochodząca od najstarszego syna lub najstarszego dziecka.

Źródła informacji



Źródła domowe –

czyli tak zwane informacje „szufladowe”, które obejmują wszelkie przekazy zbiorowej pamięci rodzinnej, zarówno te ustne, jak i pisemne.



Źródła metrykalne -

są to księgi metrykalne i księgi aktów stanu cywilnego.

Możemy je znaleźć w urzędach stanu cywilnego, parafiach oraz archiwach państwowych i kościelnych.



Źródła niemetrykalne –

są to jednostki archiwalne niebędące metrykami, ale jak one dostarczają pierwszorzędnych i wiarygodnych informacji osobowych (na przykład: akta sądowe, spisy ludności, księgi cechowe, pomnikach, inskrypcje dawna na biograficzne czy kroniki miast).

nagrobkach prasa, słowniki i

Informacje w Internecie

Błyskawiczny rozwój sieci internetowej wywarł wpływ na prowadzenie poszukiwań genealogicznych.

Dostęp do informacji ułatwia pracę, ale trzeba zachować ostrożność i weryfikować zebrane informacje. Najlepiej polegać na znanych i internetowych.

sprawdzonych witrynach Informacje dostępne w Internecie możemy podzielić na:

Informacje historyczne –

chodzi o zasoby tych witryn, z których możemy zaczerpnąć informacje historyczne i geograficzne związane z regionem, miastami, wsiami, a także wydarzeniami historycznymi i ludźmi biorącymi w nich udział.

są to

Informacje topograficzne -

witryny internetowe, gdzie wystarczy wpisać w okno dialogowe nazwę miejscowości, by na monitorze komputera pokazała się mapa z zaznaczoną lokalizacją.

Informacje genealogiczne –

obejmują witryny, które są zorientowane na poszukiwania genealogiczne oraz witryny, których informacje pomagają nam dotrzeć bezpośrednio do źródeł genealogicznych.

Są to strony z informacjami teleadresowymi, z charakterystyką zasobów archiwalnych oraz poradnikami genealogicznymi.

Informacje źródłowe – są to witryny, na których znajdują się z digitalizowane zbiory danych instytucji.

Programy komputerowe

Komputer stwarza nieograniczone możliwości budowania baz danych własnym domu.

genealogicznych we A najlepiej do tego nadają się programy specjalnie do tego stworzone, takie jak : GEDCOM Zip Family Tree Program Dia Możemy też wykorzystać : MC Excel OpenOffice

Tworząc rodzinne drzewo genealogiczne możemy się dowiedzieć jakie imiona były popularne u naszych przodków, czy były dziedziczone.

Śledzimy ewolucję naszego nazwiska, a po zgromadzeniu danych dotyczących wielu generacji rodziny, możemy je porównywać. Zaczynamy się utożsamiać ze swoimi przodkami, dumni jesteśmy, odnajdując wśród nich przedsiębiorczych mieszczan czy bohatera, który brał udział w jakimś powstaniu.

Bibliografia

• • • • • • Laskowicz Paweł: Księga genealogiczna twojej rodziny. Praktyczny poradnik. Warszawa 2005.

Nowaczyk Małgorzata: Poszukiwanie przodków – genealogia dla każdego. Warszawa 2005.

Prinke Rafał: Poradnik genealoga amatora. Warszawa 1992.

Rymut Kazimierz: Słownik nazwisk współcześnie w Polsce używanych. Kraków 1995.

Znamierowski Alfred: Herbarz rodowy. Warszawa 2004.

Zawadzki Jarosław Maciej: 1000 najpopularniejszych nazwisk w Polsce. Warszawa 2002.