Transcript Prezentacja O Problemach fizjologicznych Człowieka

Psychofizjologiczne
problemy
człowieka
ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY
Zagadnienia
1. Pojęcie biomechaniki
2. Ogólna struktura i funkcje układu ruchowego człowieka
3. Metody badania układu ruchu (miografia, dynamometria,
ergografia, tremometria):



Badanie siły rąk za pomocą dynamometru
Badanie pracy i mocy mięśni rąk oraz zmęczenia mięśniowego
za pomocą ergografu
Badanie precyzji ruchów na termometrach
4. Zmęczenie
5. Zmiany czynności różnych układów i narządów wewn.
Podczas wysiłku fizycznego
6. Wydolność fizyczna człowieka
7. Fizjologiczne kryteria dopuszczalności obciążeń
wysiłkowych w pracy zawodowej
ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY
Bio...
człon wyrazów złożonych wskazujący na
związek znaczeniowy z życiem, żywym
organizmem, procesem życiowym
ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY
...mechanika
dział fizyki zajmujący się
badaniem
ruchu, równowagi,
wzajemnego oddziaływania ciał
ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY
Biomechanika to...
...nauka zajmująca się badaniem
mechanicznych właściwości tkanek i
narządów oraz ruchem żywych
organizmów, jego przyczynami i
skutkami z punktu widzenia praw
mechaniki.
ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY
Układ ruchowy człowieka
Układ ruchowy
człowieka
Układ nerwowy
Układ kostny
ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY
Układ mięśniowy
Układ nerwowy - struktura
Ośrodkowy (mózgowie):
Kora mózgowa
Móżdżek
Rdzeń kręgowy
Obwodowy:
Nerwy
Receptory
(zakończenia
nerwów)
Narządy zmysłów
ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY
Układ nerwowy - funkcje
Administrowanie pozostałymi układami
Zapewnienie komunikacji ze światem
zewnętrznym za pomocą nerwów
Odbiór i przetwarzanie bodźców
(sygnałów i informacji)
Zapamiętywanie niektórych informacji
ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY
Układ kostny - struktura
Kości (długie, płaskie, krótkie, różnokształtne)
Stawy (ruchome połączenia) i wiązadła
(nieruchome połączenia)
Układ składa się z:
Tkanki kostne i tkanki chrzęstnej
Składników mineralnych (65%) i składników
organicznych (35%)
206 kości ważących średnio 10 kg u kobiet i 12
kg u mężczyzn
ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY
Układ kostny - funkcje
Wzrostowa (przyrost kości decyduje o
wzroście organizmu)
Ochronna dla narządów
Krwiotwórcza ( szpik kostny wypełniający
kości tworzy ciałka krwi)
Magazynująca (w kościach gromadzą się
sole mineralne)
ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY
Układ mięśniowy - struktura
Pod względem topograficznym:
mięśnie głowy i szyi
mięśnie tułowia
mięśnie kończyn
Pod względem czynności:
Zginacze i prostowniki (albo przywodziciele i
odwodziciele)
Mięśnie synergistyczne (współdziałają w
wykonywaniu tego samego rodzaju ruchu)
Mięśnie antagonistyczne (np. mięsień
dwugłowy ramienia i mięsień trójgłowy
ramienia)
ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY
Układ mięśniowy - funkcje
Odpowiada za wykonywanie czynności i
pracę fizyczną
ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY
Metody badania układu
ruchu
ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY
metody badania układu ruchu
miografia
dynamometria
ergografia
tremometria
ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY
MIOGRAFIA
• metoda diagnostyczna mięśni
• badanie reakcji na podrażnienie bodźcami
mechanicznymi obwodowego nerwu
ruchowego w pracujących mięśniach.
ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY
DYNAMOMETRIA
(gr. dýnamis ‘siła’ + metreín ‘mierzyć’) med.
metoda pomiaru siły mięśni za pomocą
odpowiednich urządzeń; stosowana gł. w
badaniach fizjologicznych i w sporcie.
DYNAMICZNA
STATYCZNA
ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY
Dynamometr
ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY
Pomiar
Badany ściska dynamometr dłoniowy ręką
silniejszą. Nadgarstek powinien znajdować
się w przedłużeniu linii przedramienia.
W czasie wykonania próby ręka testowana
nie może dotykać żadnej części ciała.
Pomiarowi musi towarzyszyć
koncentracja i spokój.
Siła dłoni mierzona jest w kilogramach
ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY
ERGOGRAFIA
•(gr. érgon ‘praca, dzieło’ + gráphein ‘pisać’)
metoda polegająca na zapisie graficznym
pracy mięśni i ukazaniu zmiany pracy w
wyniku ich zmęczenia lub osłabienia
• siła, praca i moc mięśni, procesy
trenowania i zmęczenia
ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY
Ergograf
używany do badań nad wpływem różnych
czynników na zmęczenie mięśni
rejestruje graficznie pracę mięśni
ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY
TREMOMETRIA
badanie precyzji ruchów docelowych,
zmniejszających się pod wpływem drżenia
mięśniowego (tremor) występującego pod
wpływem poprzedzającego obciążenia,
zwłaszcza obciążenia statycznego
ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY
Tremometr bada...
drżenie mimowolne rąk występujące
przy ruchach docelowych,
precyzję ruchów docelowych,
koordynację wzrokowo-ruchową
oraz sprawność centralnego układu
nerwowego
ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY
Budowa
prowadnica ze zwężającymi się
krawędziami
tarcza obrotowa z wzorem "ślimaka"
pisak z przewodem
ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY
DYSKUSJA - w jakich zawodach
wymagana jest wysoka precyzja
ruchów?
ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY
ZMĘCZENIE
ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY
Rodzaje zmęczenia
Zmęczenie miejscowe (mięśniowe) –
związane jest z zakłóceniami w
dostarczaniu do nich przez krew
elementów energetycznych i niepełną
eliminacją produktów spalania; jeżeli
dopływ krwi do mięśnia jest
niewystarczający, powstaje uczucie bólu i
zmniejsza się wydolność mięśnia.
ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY
Rodzaje zmęczenia
Zmęczenie ogólne – stan, który cechuje
poczucie obniżonej gotowości do pracy.
Spełnia ono funkcje ochronne, podobnie
jak pragnienie lub głód, ma chronić
człowieka przed przemęczeniem.
ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY
Rodzaje zmęczenia
Zmęczenie pracą fizyczną może być
usytuowane bądź to w mięśniu, który w skutek
intensywnej pracy traci zdolność skurczową,
bądź też w systemie nerwowym
Praca o dużej intensywności wywołuje głównie
zmęczenie mięśniowe, natomiast praca o małej
intensywności, ale absorbująca ustrój przez czas
dłuższy – zmęczenie ogólne
Skutki zmęczenia miejscowego związanego z
nagromadzeniem się w mięśniu kwasu
mlekowego dają się usunąć przez
doprowadzenie większej ilości tlenu, np. przez
masaż powodujący zwiększenie dopływu krwi do
mięśnia
ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY
Formy zmęczenia
Zmęczenie ostre w wyniku bardzo intensywnego
wysiłku mięśniowego, znajdujące wyraz w stanie
zupełnego wyczerpania organizmu
Zmęczenie umiarkowane występujące przy
pracy o średnim natężeniu, trwającej przez
dłuższy czas; jest to zjawisko normalne
Przemęczenie (zmęczenie chroniczne),
powstaje przy nakładaniu się stanów zmęczenia
w warunkach niedostatecznego wypoczynku;
powoduje złe samopoczucie, przygnębienie, zły
wygląd, łatwość zmęczenia, zaburzenia snu, itp.
ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY
Formy zmęczenia
Znużenie, czyli forma zmęczenia
charakterystyczna dla stanu wyczerpania
potencjału roboczego, powstaje w wyniku
monotonii
Zmęczenie psychiczne, znajdujące wyraz w
zahamowaniu działalności ośrodków korowych,
którego efektem jest rozluźnienie uwagi,
zwolnienie i zahamowanie zdolności obserwacji,
zmniejszenie dynamizmu człowieka oraz jego
sprawności fizycznej i intelektualnej.
ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY
Obiektywne objawy zmęczenia
Spadek wydajności pracy w wyniku
narastania zmęczenia
Wzrost liczby braków produkcyjnych
Wzrost liczby uszkodzeń narzędzi
Wzrost liczby wypadków przy pracy
Itp.
ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY
Subiektywne objawy zmęczenia
Doznania bólowe w intensywnie
pracujących mięśniach
Uczucie ogólnego osłabienia i
rozdrażnienia
Przygnębienie
Stany znużenia występujące zwłaszcza
przy pracy monotonnej
Itp.
ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY
Pytania dyskusyjne
Czy w obecnych czasach dochodzi do
powstawania ostrego zmęczenia u
pracowników?
Pracoholicy – czy silne zaangażowanie
może wyeliminować skutki zmęczenia?
Czy zmniejszanie czasu pracy (40 godz. w
tyg.) powoduje zmniejszenie zmęczenia?
Jak jako menadżerowie możemy walczyć
z monotonią w pracy?
ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY
Zmiany czynności różnych
narządów wewnętrznych
podczas wysiłku fizycznego
ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY
Układ oddechowy
Zwiększa się częstość oddechu i objętość
powietrza wdychanego w czasie wdechu
(objętość oddechowa)
Rośnie ilość powietrza przepływającego przez
płuca w jednostce czasu (wentylacja minutowa)
Wentylacja osiągana podczas wysiłku
przekracza 100 l/min, u sportowców 200 l/min
Hiperwentylacja (nadmierna wentylacja) wywołuje duszności i zwiększa odczucie
ciężkości wysiłku
Po upływie 2/3 minut układ się stabilizuje
ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY
Układ krążenia
Wzrasta przepływ krwii przez mięśnie z
30-40 ml/min/kg do ok. 1000 ml/min/kg
Wzrasta objętość minutowa serca z 5 l/min
do 20-25 l/min
Wzrasta tętno do max 200 sk./min
Rozszerzają się naczynia krwionośne
(lepsze wydalanie ciepła)
Zwiększa się skurczowe ciśnienie krwi
nawet do 200/250 mmHg
ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY
Układ trawienny
Podczas ciężkiego wysiłku, zwłaszcza
połączonego z odwodnieniem organizmu,
mogą wystąpić zaburzenia funkcji układu
trawiennego bolesne skurcze żołądka i
jelit, nudności, wymioty lub biegunki.
Przyczyną tych zaburzeń jest skurcz
naczyń krwionośnych i zmniejszenie
przepływu krwi przez narządy jamy
brzusznej.
ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY
Układ moczowy
Podczas wysiłku fizycznego, a zwłaszcza
podczas pracy w mikroklimacie gorącym,
zmniejsza się wydzielanie moczu przez
nerki. Główną przyczyną tego zjawiska
jest zmniejszenie przepływu krwi przez
nerki. Po ciężkim i długotrwałym wysiłku
stwierdza się w moczu obecność
niewielkich ilości białka i mioglobiny
(czerwonego barwnika), pochodzącej z
uszkodzonych komórek mięśniowych.
ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY
Wydolność fizyczna
człowieka
ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY
Wydolność człowieka zależy od rytmu
biologicznego.
Rytmy biologiczne dotyczą:
potencjałów bioelektrycznych
sprawności sensomotorycznej
temperatury ciała
składu krwi
metabolizmu
funkcji układu oddechowego
funkcji układu krążenia
funkcji układu pokarmowego
wydolności nerek
wydolności wątroby
produkcji i wydalania hormonów
produkcji i wydalania enzymów
produkcji i wydalania innych składników organizmów
ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY
Większość rytmów biologicznych ma
charakter sinusoidalny.
Ogólnie uznanym wskaźnikiem aktywności
biologicznej człowieka jest krzywa dobowa
temperatury ciała
Temperatura ciała wykazuje
charakterystyczny wzrost w godzinach
nocnych
ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY
Dobowy rytm temperatury ciała jest
związany z:
Różnicami dobowej aktywności mięśniowej
Cyklem sen-czuwanie
Ciśnieniem tętniczym
Wentylacją płuc
Zużyciem tlenu
Wydatkowaniem energii
Zmniejszeniem się wydzielniczej czynności żołądka i
jelit w nocy
Nocnym zmniejszeniem wahań wydzielania moczu
Nocnym spadkiem wydzielania hormonów
nadnerczy
ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY
Poszukiwanie optymalnego czasu
pracy
Dyspozycja do pracy jest najkorzystniejsza
w godzinach przedpołudniowych i po
południu, podczas zmiany popołudniowej,
jest już gorsza
W pierwszych godzinach zmiany nocnej
dyspozycja jest najkorzystniejsza
Około godziny 3 rano występuje ogólne
osłabienie
Dotyczy to zmiany pracy fizycznej, jak i
wysiłku umysłowego
ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY
Poszukiwanie optymalnego czasu
pracy
W wielu krajach uznaje się 40-sto godzinowy tydzień
pracy jako optimum wydajności
Taki wymiar godzin musi być odpowiednio dostosowany
dla kobiet w ciąży, młodocianych oraz pracujących w
szkodliwych lub szczególnie uciążliwych warunkach
Ponadto obserwuje się, iż:
Skrócenie dnia pracy wiąże się ze wzrostem wydajności,
która pociągana jest przez wzrost szybkości pracy.
Wydłużenie dnia pracy wiąże się z obniżeniem
wydajności
Zwiększenie godzin nadliczbowych, powoduje zwyżkę
absencji chorobowej
ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY
Fizjologiczne kryteria dopuszczalności
obciążeń wysiłkowych w pracy zawodowej
Prosty pomiar wydolności fizycznej zestawiony z
danymi dotyczącymi zapotrzebowania na tlen
podczas określonej pracy można przyjąć za
właściwy sposób kwalifikowania ludzi zdrowych
do pracy fizycznej
W wypadku ludzi z przewlekłymi chorobami
należy jednak dążyć do zbadania indywidualnej
tolerancji wysiłkowej układu krążenia, oceny
można dokonać przy wykorzystaniu urządzeń
takich jak elektrokardiogram lub rejestrując
ciśnienie tętnicze
ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY
Fizjologiczne kryteria dopuszczalności
obciążeń wysiłkowych w pracy zawodowej
Przy kwalifikowaniu ludzi do pracy o
charakterze dynamicznym warto badać
proporcję między zapotrzebowaniem na
tlen, a zdolnością pobierania tlenu przez
organizm
W pracy o charakterze statycznym należy
dokonać pomiaru siły maksymalnej
odpowiednich grup mięśniowych i ustalić,
jaki procent siły maksymalnej stanowi
określone obciążenie
ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY
Fizjologiczne kryteria dopuszczalności
obciążeń wysiłkowych w pracy zawodowej
Wysiłek fizyczny, nawet pozornie lekki, lecz
wykonywany przez kilka godzin przez ludzi o
małej wydolności fizycznej może powodować:
znaczny stopień zmęczenia, głębokie
niekorzystne zmiany w środowisku
wewnętrznym organów i zakłócenia czynności
różnych organów
Ze względu na duży wzrost ciśnienia tętniczego
w czasie wysiłku statycznego, ludzie z
przewlekłymi chorobami układu krążenia nie
powinni być kwalifikowani do prac, których
stałym elementem są obciążenia statyczne
ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY
Dziękujemy za uwagę
(trzymajcie się prosto!)
Katarzyna Laddach
Robert Zejdler
ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY