Transcript Document 1460279

DARMKLACHTEN
M.J.A. Alleman, MDL-arts en
internist
Rijnland Ziekenhuis Leiderdorp en
Alphen aan den Rijn
Waarom over Darmklachten
en Darmziekten?
• Darmklachten komen zeer veel voor. Ongeveer 15-20% van de bevolking heeft min of
meer regelmatig darmklachten (lang niet altijd
is er sprake van een ernstige ziekte).
• Dikke Darmkanker behoort tot een van de
meest voorkomende gezwellen
• Ook chronische ontstekingsziekten van de
darm zoals de ziekte van Crohn komen
steeds meer voor
Wat gaan we bespreken
• Werking van het Maag-Darmkanaal
• Ziekteverschijnselen, wanneer naar de
dokter?
• Darmziekten en hoe kom je daar achter
• Darmklachten, voeding en wat kan je er
zelf aan doen.
Hoe werkt ons maag-darmkanaal
Ziekteverschijnselen
• Buikpijn
• Veranderd ontlastingspatroon :
verstopping, diarree, loze aandrang,
verandering frequentie, incontinentie
• Bloed bij de ontlasting
• Vermagering
• Koorts
• Borrelingen
• Slijm bij de ontlasting
Wanneer naar de dokter ?
• Bloed bij de ontlasting
• Aanhoudende verandering van de
stoelgang
• Aanhoudende buikpijn
• Veel dikke darmkanker in de familie
• Vermagering en/of verlies van eetlust
Een aantal Darmziekten
•
•
•
•
•
Darmpoliepen en darmkanker
Prikkelbaar Darm Syndroom
Divertikel ziekte
Infecties van de darm
Chronische ontstekingsziekten van de
darm (bijvoorbeeld ziekte van Crohn)
• Glutengevoelige spruw, lactose
(melksuiker) intolerantie, voedselallergie.
Hoe stel je een diagnose van
een darmziekte?
• Wat zijn precies de klachten en is er iets te
vinden bij het lichamelijk onderzoek?
• Onderzoek van bloed, onderzoek van
ontlasting
• Een endoscopie, röntgenonderzoek
• Aanvullend onderzoek
De Dikke Darm
R
L
ENDOSCOPIE : Colonscopie
Colonscopie
• De dikke darm moet goed schoon zijn :
dus intensief laxeren
• Het onderzoek kan pijnlijk zijn : veel
mensen kiezen voor roesje
• Kans op complicaties is klein, maar bij het
verwijderen van poliepen niet uitgesloten.
• Er kunnen weefselstukjes weggenomen
worden.
Normaal dikke darmslijmvlies
CT-scan
DARMKANKER &
DARMPOLIEPEN
• Als we praten over darmkanker, dan hebben we eigenlijk
altijd over dikke darmkanker. Dunne darm kanker is
uiterst zeldzaam.
• Er zijn circa 50 nieuwe gevallen van dikke darmkanker
per 100.000 mensen per jaar.
• Het risico om in het leven darmkanker te krijgen is 5%
• 50% van deze patiënten zal uiteindelijk geheel genezen
van deze ziekte
• In bijna alle gevallen wordt dikke darmkanker vooraf
gegaan door een goedaardige poliep. Het kan soms wel
15 jaar duren voor dat zo’n poliep kwaadaardig wordt
Van Darmpoliep tot Darmkanker
21
DARMKANKER :
ZIEKTEVERSCHIJNSELEN
• Bloedverlies met de ontlasting
• Een veranderd patroon van de stoelgang,
al dan niet met buikkrampen
• Een onverklaarde bloedarmoede door een
gebrek aan ijzer
• Soms : minder eetlust en afvallen
Poliepen : Verschijnselen
• Meestal geen klachten, bij toeval
gevonden
• Bloedverlies bij de stoelgang
• Soms veranderd patroon van de stoelgang
• Soms buikkrampen
• Soms bloedarmoede
Poliepen : behandeling
• Verwijderen : Endoscopisch of desnoods
met een operatie
Dikke Darmkanker :
Behandeling
• Opereren als mogelijk (het gezwel en de
omliggende lympheklieren worden
verwijderd)
• Chemotherapie (eventueel nabehandeling)
• Voorbestraling (soms met chemotherapie)
bij endeldarmkanker
• Bij endeldarmkanker is een stoma soms
onvermijdelijk
Het prikkelbaar
darmsyndroom
•
•
•
•
•
Buikpijn
Verandering stoelgang
Opgeblazen gevoel
Vermindering klachten na stoelgang
Geen andere oorzaak voor de klachten te
vinden
ROME CRITERIA
• De diagnose PDS wordt alleen gesteld als er andere
verklaring voor de verschijnselen zijn te vinden. De
verschijnselen moeten in ieder geval al langer dan 6 maanden
bestaan voordat de diagnose gesteld kan worden en moeten
3 maanden actief aanwezig zijn geweest. Naast buikpijn of
een vervelend gevoel in de buik moet men tenminste twee
van de volgende drie verschijnselen hebben:
• De pijn wordt minder na toiletbezoek.
• Een verandering van de frequentie van de stoelgang, meer
dan drie keer per dag: diarree, of minder dan drie keer in de
week: obstipatie.
• De vorm van de stoelgang is veranderd: te hard of te waterig.
Vormen van PDS
• Bij een deel van de mensen pijn staat op
de voorgrond
• Bij een ander deel diarree staat op de
voorgrond
• Bij sommigen staat verstopping op de
voorgrond
Hoe kom je aan een
Prikkelbaar Darm Syndroom?
• De klachten berusten op een stoornis in de functie van het
maagdarmkanaal met betrekking tot de bewegingen van de
darm. Mensen die geen PDS hebben kunnen dezelfde klachten
hebben, maar bij PDS zijn de verschijnselen chronisch. Men kan
vele jaren last hebben, soms in meerdere, soms in mindere
mate. Dé oorzaak van PDS is nog niet bekend. De factoren die
kunnen samenhangen met oorzaken van PDS zijn:
• Bewegingsstoornissen in het maagdarmkanaal;
• Voedingsfactoren;
• Verlaagde pijndrempel in het maagdarmkanaal;
• Psychosociale factoren;
• Afwijkingen in de darmflora;
• Mogelijke ontstekingscellen in de darmen.
Behandeling PDS
• Er is nog geen afdoende behandeling gevonden voor PDS.
Veel nadruk wordt gelegd op voeding en leefregels. In de
reguliere geneeskunde wordt veel gebruik gemaakt van
medicijnen, die worden onderscheiden als:
• Bulkvormende stoffen (vezels!)
• Krampwerende middelen
• Laxeermiddelen
• Middelen tegen diarree
• Pijnstillers
• Kalmerende middelen
• Antidepressiva
• SOMS : Hypnotherapie : Hypnotherapie kan bij PDS de
problemen verminderen en helpen beter met de aandoening
om te gaan.
Darmklachten : Wat kunt u er
zelf aan doen
• Voorkomen is beter dan genezen
• Gezonde voeding
• Eenvoudige middelen tegen verstopping
en diarrhee
Relatie Voeding en
Darmziekten
• Slechts bij enkele darmziekten is het
directe verband tussen voeding en de
ziekte ondubbelzinnig aangetoond
• Google voeding en darmziekten en je krijgt
51000 verwijzingen
• Google dieet en darmziekten en je krijgt
40000 verwijzingen
Trouw, 28 januari 2011
Prof Martijn Katan
VOEDING en DARMZIEKTEN
• Slechts bij een klein aantal darmziekten is een
ingewikkeld dieet als behandeling noodzakelijk :
melksuikerverteringsstoornis of glutengevoelige
spruw
• Voor het prikkelbare darm syndroom en dikke darm
divertikels gelden de richtlijnen gezonde voeding
met daarbij extra voedingsvezels. Daarnaast geldt
het vermijden van voeding die de klachten doen
verergeren. Soms kan een eliminatiedieet
geprobeerd worden.
• Het eten van veel rood vlees lijkt een iets verhoogd
risico voor dikke darmkanker te geven
OVER VOEDINGSVEZELS
• Voedingsvezels zitten vooral in (volkoren)brood, aardappelen
en groente en fruit. Ze zijn belangrijk voor:
• Een goede darmwerking. Een tekort aan voedingsvezels
veroorzaakt darmproblemen, zoals een te trage stoelgang,
obstipatie en aambeien of uitstulpingen van de
dikkedarmwand.
• Om overgewicht te voorkomen. Want hoewel voedingsvezels
nauwelijks calorieën leveren, geven ze wel een verzadigd
gevoel.
• Als richtlijn geldt voor volwassenen zo’n 30-40 gram
voedingsvezels per dag. Daarbij heeft het de voorkeur
voedingsvezels via het eten binnen te krijgen. Het is aan te
raden voorzichtig te zijn met voedingsvezelpreparaten:
gebruik deze alleen in overleg met arts of diëtist.
Verstopping : Oorzaken
•
•
•
•
•
Vernauwing in de darm
Trage Dikke darm
PDS
Spastische bekkenbodem
Zomaar
Verstopping
• Vezels en veel (minstens 2 Liter) drinken.
– Yoghurt met twee flinke eetlepels Muesli of Cruesli
– Gewelde pruimen
– Verse pruimen, fruit
• Lichaamsbeweging
• Laxeermiddelen :
– PAS OP : Bij chronisch gebruik kunnen sommige
laxeermiddelen schadelijk zijn! Ook sennapreparaten!
– Oplosbare vezels : psyllium
– Transipeg® (macrogol)
– Lactulose
– bisacodyl (Dulcolax®)
Plotselinge Diarrhee
• Acute diarrhee : meestal infectie met virus of bacterie, gaat
meestal vanzelf over.
– Goed drinken ook zorgen voor zout (bv ontvette bouillon
met zout)
– ORS (zit in zakjes, bevat suiker en zout, moet worden
opgelost met water)
– BRAT : bananas, rice, applesauce, and toast = ouderwets,
nooit bewezen dat het echt helpt, maar..........
– Zelden : antidiarrheemiddel zoals loperamide
(Immodium®)
• Nooit indien ook koorts
• Nooit als er ook bloed in de ontlasting zit
Tot Slot
• Darmklachten komen veel voor
• Vaak berusten ze op een onschuldige
aandoening
• Soms is er sprake van een ernstige aandoening
• Raadpleeg de dokter bij :
–
–
–
–
–
Bloed bij de ontlasting
Aanhoudende verandering van de stoelgang
Aanhoudende buikpijn
Veel dikke darmkanker in de familie
Vermagering en/of verlies van eetlust
Divertikels (uitstulpsels) van
de Dikke Darm
• Eigenlijk zwakke plekjes van de spierlaag. Een
soort slijtage.
• Op 70 jarige leeftijd heeft 50 % van de
autochtone Nederlanders divertikels
• Voeding speelt een belangrijke rol (VEZELS)
• Erfelijke factoren spelen misschien ook een rol
• Meeste mensen hebben er geen last van maar :
DIVERTIKELS van de dikke darm
Verschijnselen Divertikels van
de dikke darm
• Soms verschijnselen als van prikkelbaar
darm syndroom
• Ontsteking van de divertikels : Diverticulitis
• Bloeding van de divertikels
• Doorbraak van een divertikel naar de vrije
buikholte (Perforatie)
Verschijnselen Diverticulitis
• (Plotselinge) pijn, meestal links onder in
de buik
• Koorts
• Ziek zijn
• Pijn bij bewegen
• Verandering stoelgang
Diagnose
• Lichamelijk Onderzoek van de buik
• Bloedonderzoek
• Echo buik of CT-scan
Behandeling
• Darmrust (vloeibaar dieet), voorzichtig
laxeren
• Indien ernstig : Opname ziekenhuis :
infuus, darmrust, antibiotica, eventueel
pus verwijderen, indien aanwezig bij
ontsteking
• Zelden acute operatie
• Ook later is meestal geen operatie nodig,
wel veel vezels eten en goed drinken.
De Ziekte van Crohn en
Colitis Ulcerosa
Wat zijn dat voor ziekten?
•
•
•
Chronische ontstekingsziekten van
het maag-darmkanaal
Oorzaak onbekend, het lichaam lijkt
de ziekte zelf op te wekken
Genezing niet mogelijk, tenzij ......
Ziekte van Crohn
• Kan in het gehele maag-darmkanaal
voorkomen
• Voorkeur voor dikke darm en dunne darm
• De ziekte gaat gepaard met zweren in de
darm met veel ontsteking daar om heen,
vernauwingen en zogenaamde fistels
(zweren die doorvreten naar andere
organen, andere delen van de darm, of
naar buiten)
Ziekte van Crohn :
ziekteverschijnselen
•
•
•
•
•
•
Buikpijn
Diarree, soms met bloed
Koorts
Afvallen
Fistels (met name rond de anus)
Soms verschijnselen buiten het maagdarmkanaal : oogontsteking,
gewrichtsontsteking, huidontsteking
Endoscopie M. Crohn
Oorzaak
• Aangeboren risicofactoren (genetisch)
• Omgevingsfactoren (roken, hygiëne)
• De balans in de afweer in de darm is
verstoord
Behandeling ziekte van Crohn
• Medicijnen die de afweercellen
onderdrukken :
– Prednison
– Thiopurines en Methotrexaat
– Anti-TNF : Remicade en Humira
Colitis Ulcerosa
• Lijkt op ziekte van Crohn, maar zit alleen
in de dikke darm
• Diarree met bloed en slijm staan meer op
de voorgrond
• Meestal geen koorts, vermagering. Geen
fistels
• Is genezen als gehele dikke darm
verwijderd is.
• Roken lijkt eerder te beschermen!
Dicke WK. Simple dietary treatment for the
syndrome of Gee-Herter. Ned
Tijdschr Geneeskd 1941; 85: 17154
Coeliakie
Glutengevoelige
Spruw
59
Coeliakie
• Coeliakie is een ziekte waarbij er in de
dunne darm een ontsteking ontstaat als
het slijmvlies daar in aanraking komt met
gluten. Die ontsteking leidt tot afvlakken
van de darmvlokjes, waardoor we ons
voedsel niet meer goed kunnen verteren
en opnemen. Het lichaam wekt die
ontsteking zelf op en verdraagt gluten dus
niet. Waarschijnlijk heeft 0,5-1% van de
autochtone Nederlandse bevolking
coeliakie
Coeliakie : ziekteverschijnselen
• In het begin vrij vaag, lijkt op PDS
• Later (vettige) diarree, afvallen, moe,
tekorten.
• Soms andere afwijkingen zoals een
huidziekte genaamd dermatitis
herpetiformis
Verschijnselen/aandoeningen
die samen met coeliakie
voorkomen
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Darmklachten: diarree, verstopping buikpijn,
vermagering, opgezette buik
Groeiachterstand
Dermatitis herpetiformis
Bloedarmoede, ijzergebrek, foliumzuur gebrek, vitamine
B12 gebrek
Botontkalking, Vit D tekort
Glazuurdefect tanden, veel aphten in de mond
Neuropsych.-klachten: depressie, angst, migraine,
epilepsie
Andere Auto-immuunziekten : Suikerziekte,
schildklierziekten
Psoriasis
Syndroom van Down
Menstruatie stoornissen
Overgewicht sluit coeliakie niet uit!
Diagnose Coeliakie
• Antistoffen in het bloed
• Weefselstukjes uit de dunne darm
Behandeling Coeliakie
• Glutenvrij dieet
• Soms middelen die de afweer
onderdrukken, zoals prednison
Coeliakie: Hoe ziet dat eruit?
65
Is coeliakie erfelijk?
• 30% van de bevolking heeft
de aanleg voor coeliakie,
erfelijkijdsmodus onbekend.
Wel associatie HLA DQ2 en
DQ8
(weefselbloedgroepen)
• Eerstegraads prevalentie 317%
• op 1 kind met coeliakie zijn
er 7 die niet
gediagnostiseerd zijn
• Op 1 volwassen patiënt zijn
er 22 niet herkend
Melksuikerverteringsstoornis
• Heet ook wel lactoseintolerantie
• Gedurende het leven verliest een deel van
de mensen het vermogen om melksuiker
(lactose) te splitsen. Ze missen het enzym
lactase in de dunne-darmwand.
• De ziekteverschijnselen zijn een
opgeblazen gevoel en diarree