Transcript Communiceren met afasie

Communiceren met afasie
26-11-2013
Susan de Wit
Inhoud
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Taalmodel
Definitie afasie
Oorzaken afasie
Afasiesyndromen
Algemene communicatie-adviezen
Adviezen taalbegrip
Adviezen taalproductie
Communicatiehulpmiddelen
Rechterhemisfeer communicatieproblemen
Cognitie en communicatie
Taalmodel
luisteren
lezen
lezen,
analyseren
luisteren,
analyseren
begrijpen
idee
juiste woord
vinden
klanken selecteren
en ordenen
Spreken
juiste woord
vinden
letters selecteren
en ordenen
Schrijven
Afasie
Een verworven taalstoornis, veroorzaakt door
hersenletsel, waarbij het begrijpen en het uiten
van gesproken en geschreven taal gestoord is.
Oorzaken afasie
• Trombose = afsluiting bloedvat door veranderingen in de
vaatwand
• Embolie = afsluiting bloedvat door bloedstolsel
• Hersenbloeding = scheuring van de vaatwand
• Hersentumor = oedeem kan op bloedvat drukken
• Trauma = bijvoorbeeld klap op de schedel
• Infectie = bijvoorbeeld meningitis
• Progressieve afasie = taalstoornissen worden steeds
erger
Stoornissen worden niet bepaald door de aard van de
lesie, maar door de plaats van de lesie.
Afasiesyndromen
Classificatie van Boston
•
•
•
•
•
•
Broca-afasie
Wernicke-afasie
Conductie-afasie
Globale afasie
Transcorticaal-motorische afasie
Transcorticaal-sensorische afasie
Broca-afasie
• Fonemische fouten
• Spraak is niet-vloeiend, kenmerkt zich door
agrammatisme (telegramstijl)
• Perseveraties
• Automatische taal
• Bewust  frustratie
• Naspreken en hardop lezen is gestoord
• Schrijven = spreken
• Begrip lijkt goed, maar is wel gestoord
• 90% heeft buccofaciale apraxie
Wernicke-afasie
•
•
•
•
Spreken is vloeiend, veel parafasieen
Spraakdrang
Normale zinsmelodie
Aanvankelijk niet bewust  legt schuld bij
ander
• Begrip is slecht
• Gezien beperkt inzicht vaak verwarring
met dementie.
Globale afasie
• Stoornis op alle gebieden.
• Spreken met enkele woorden
• Auditief begrip en begrijpend lezen zijn ernstig
gestoord.
• Aanwijzen lukt niet, waardoor moeilijk te testen.
• Schriftelijk benoemen goed; dan soms begrip
beter.
• Globale afasie evalueert vaak in Broca-afasie.
Conductie-afasie
• Spreken is vloeiend
• Naspreken en hardop lezen zijn relatief
ernstig gestoord
• Soms perseveraties
• Zelfkritisch
• Auditief begrip en begrijpend lezen bij
complexe taken gestoord.
Algemene adviezen voor de
communicatie
• Neem de tijd
• Aandacht en
oogcontact
• Rustige omgeving
• Hulpmiddelen bij de
hand





Bril?
Hoortoestel?
Communicatieschrift
Agenda/Rooster
Pen en papier
Als degene met afasie moeite heeft
met begrijpen:
• Spreek rustig
• Spreek in korte, complete zinnen (geen ‘kindertaal’)
• Benadruk de belangrijke woorden en schrijf deze zonodig
op. Maak eventueel een eenvoudige tekening
• Vraag één ding tegelijk
• Ondersteun het gesprek ook non-verbaal
(gebaren/aanwijzen/schrijven/tekenen)
• Houd pen en papier bij de hand
• Controleer altijd of de boodschap begrepen is en herhaal
eventueel het besprokene aan de hand van datgene wat u
opgeschreven heeft
Als degene met afasie er niet
‘uitkomt’:
•
Luister en kijk goed!!
•
Neem tijd voor het gesprek
•
Geef aan wat u begrepen heeft; verifieer!! Controleer dus of het klopt
wat u begrepen heeft, zo worden zoveel mogelijk misverstanden
voorkomen
•
Stimuleer iemand met afasie 'te praten met handen en voeten‘; vraag
of hij het kan aanwijzen, voordoen, tekenen, opschrijven of de
grootte kan aangeven
•
Schrijf keuzemogelijkheden op
Vervolg
• Stel eenvoudige vragen en breng structuur aan in het gesprek.
Vraag eerst over wie het gaat, daarna wat er gebeurd is en
eventueel waar of wanneer.
• Vraag één ding tegelijk
• Stel ja / nee vragen
• Schrijf in het communicatieschrift voor de betrokkenen
Communicatiehulpmiddelen
•
•
•
•
Pen en papier
Taalzakboek
Gespreksboek
Dynamische
systemen
• Tekstsystemen
Waarom geen
Communicatiehulpmiddelen
• Patiënten willen vaak
geen hulpmiddel
• Te veel cognitieve
problemen voor een
hulpmiddel
• Nog niet het juiste
moment
Communicatiestoornissen bij letsel in
de rechter hersenhelft
•
•
•
•
•
•
•
•
Breedsprakig: praten als Brugman
Slecht inzicht
Monotoon spreken
Het overzicht missen
Ongepast dingen zeggen
Verkeerde verbanden leggen
Gebrek aan initiatief, of juist impulsief
Grapjes of figuurlijke taal letterlijk opvatten
Communicatie-adviezen
•
•
•
•
Wees zelf duidelijk
Bespreek één onderwerp tegelijk
Rem de persoon af in het spreken
Wijs de persoon op:
- beurtgedrag
- oogcontact maken
- verkeerd opvatten grapjes of figuurlijke taal
- afdwalen van gespreksonderwerp
- midden in een verhaal beginnen
Cognitieve problemen die
communicatie kunnen beïnvloeden
• Bewust zijn, tempo en
aandacht
• Onthouden
• Gedrag
Bewustzijn, tempo en aandacht
•
•
•
•
•
•
Bewustzijn
Tempo van informatieverwerking
Gerichte aandacht
Verdeelde aandacht
Volgehouden aandacht
Automatische aandacht
Onthouden
• Opnemen en inprenten van informatie
• Vasthouden van informatie
• Terugvinden van informatie
Gedrag
•
•
•
•
•
•
•
•
Inzicht
Doelen stellen
Plannen en organiseren
Initiatiefname
Zelf-inhibitie
Flexibiliteit
Zelfbeoordeling
Strategisch gedrag
Filmpjes + casuïstiek bespreking
• Welke fatische
symptomen zie je?
• Welke cognitieve
vaardigheden naast
de taal beïnvloeden
de communicatie?
• Waar moet je op
letten?
• Hoe kun je het beste
sturen?
Vragen of opmerkingen?