Transcript Thị trường dịch vụ hệ sinh thái

Thị trường dịch vụ hệ sinh thái: Một đánh
giá về các cấu trúc lựa chọn chi trả dịch vụ
hệ sinh thái (PES) ở Vườn quốc gia Mũi Cà
Mau
Linus Hasselström
Enveco Ltd.
Câu hỏi chính
• Tại sao chúng ta muốn thị
trường?
• Vai trò của chính sách là gì?
• Điều kiện ban đầu cần thiết là
gì?
• Tiềm năng thị trường ở Mũi Cà
Mau là gì?
• Lựa chọn tiềm năng về PES đất
ngập nước ở Việt Nam là gì?
Báo cáo FORES 2012
• Báo cáo tập trung vào cách thức mở
rộng việc sử dụng thị trường
• Xuất bản vào tháng 6 năm 2012
• Là nền tảng của 90 phút thảo luận bàn
tròn tại Hội nghị UNCSD (Rio+20)
Scott Cole
[email protected]
+46702532883
www.eesweden.com
Linus Hasselström
[email protected]
+46704987820
www.enveco.se
Fanny Engkvist
[email protected]
+46701482835
www.fores.se
Tore Söderqvist
[email protected]
+46704937473
www.enveco.se
DỰ ÁN:
Thí điểm mô hình chi trả
hệ sinh thái đất ngập
nước ven biển ở
VQGMCM trong bối cảnh
biến đổi khí hậu và góp
phần xoá đói giảm nghèo
cho cộng đồng địa
phương
ĐỐI TÁC:
Cục BTĐDSH
ISPONRE
MONRE
FORWET
FORES
EnviroEconomics Sweden
(Enveco subcontracted by EES)
Daxam
Thị trường – thị trường là gì?
Các giao dịch giữa người mua và người bán có lợi cho cả
hai
Hai đặc điểm
quan trọng:
1. tự nguyện
2. gắn với ưu
đãi
Ngân hàng bảo tồn/sinh cảnh ở California (Madsen et al 2010)
• Người mua: Nhà đầu tư xây dựng phải bồi thường cho các thiệt
hại môi trường (vd: đất ngập nước)
• Người bán: Doanh nghiệp đầu tư vào phục hồi vùng đất ngập
nước và bán ’tín dụng bồi thường‘cho các nhà đầu tư xây dựng
và các tổ chức khác
www.fores.se
Thị trường giải quyết vấn đề phú dưỡng ở biển Baltic (Zandersen et al 2009)
• NGƯỜI MUA: nhà máy xử lý nước thải phải giảm lượng phát thải
nitrogen
• NGƯỜI BÁN: Người nuôi sò giúp hấp thụ lượng nitrogen
www.fores.se
Thị trường nước sạch ở Pháp (Perrot-Maitre, 2006)
•NGƯỜI MUA: Nhà sản xuất nước khoáng, đơn vị muốn tránh các nguồn
nước bị ô nhiễm
•NGƯỜI BÁN: Những người nông dân thay đổi phương thức canh tác
của họ
www.fores.se
Thị trường dịch vụ hệ sinh thái rừng
(Tỉnh Lâm Đồng, Việt Nam)
• Người trả tiền: Nhà máy thủy điện, công ty cấp nước,
ngành du lịch
• Người cung cấp dịch vụ: Người dân địa phương
www.fores.se
Tổng quan công cụ chính sách
1. Quy định trực tiếp
2. Thông tin
3. Hỗ trợ nghiên cứu & phát triển
4. Công cụ dựa vào động cơ (”công cụ kinh tế”)
• Thị trường dịch vụ hệ sinh thái thuộc Hạng mục 4
• …là một trong nhiều công cụ chính sách
• …và hỗ trợ hơn là thay thế các công cụ khác
Tại sao lại phải thị trường?
Lý do kinh tế
•Phần thưởng cho những người cải thiện dịch vụ hệ sinh thái
(ví dụ trồng cây)
•Trừng phạt những người phá hoại ES (phá cây)
•Bảo vệ môi trường với chi phí thấp nhất cho xã hội
Lý do chính trị ở Việt Nam
•Luật Đa dạng sinh học 2008
•Nghị định 99 khuyến khích cách tiếp cận dựa vào thị
trường, 2010
•Chiến lược Đa dạng sinh học đến năm 2030 của
Việt Nam
What nhân
creates
andradrives
markets?
Những
tố tạo
và điều
khiển
thị trường?
Những nhân tố tạo ra và
điều khiển thị trường ?
Nguyên tắc tuân thủ
•ví dụ: Ngân hàng bảo
tồn môi trường sống ở
California, thị trường
dịch vụ hệ sinh thái rừng
ở Việt Nam
•Dựa vào các quy định
của chính phủ
•Phụ thuộc rất nhiều vào
mức độ của các mục tiêu
môi trường do chính phủ
đề ra
Những nhân tố tạo ra và
định hướng thị trường ?
Nguyên tắc tuân thủ
•ví dụ: Ngân hàng bảo
tồn môi trường sống ở
California, thị trường
dịch vụ hệ sinh thái rừng
ở Việt Nam
•Dựa vào các quy định
của chính phủ
•Phụ thuộc rất nhiều vào
mức độ đặt ra các mục
tiêu môi trường của
chính phủ
Kinh phí từ thuế
người dân đóng
•ví dụ: Trợ cấp cho
người nuôi sò
•Phụ thuộc rất nhiều vào
nguồn thu thuế
Những nhân tố tạo ra và
điều khiển thị trường ?
Nguyên tắc tuân thủ
•ví dụ: Ngân hàng bảo
tồn môi trường sống ở
California, thị trường
dịch vụ hệ sinh thái rừng
ở Việt Nam
•Dựa vào các quy định
của chính phủ
•Phụ thuộc rất nhiều vào
mức độ đặt ra các mục
tiêu môi trường của
chính phủ
Kinh phí từ thuế
người dân đóng
•ví dụ: Trợ cấp cho
người nuôi sò
•Phụ thuộc rất nhiều vào
nguồn thu thuế
Tình nguyện
•ví dụ: nước uống ở
Pháp
•Phụ thuộc vào việc nếu
dịch vụ hệ sinh thái cung
ứng lợi ích cá nhân
•hoặc tấm lòng từ thiện
và bác ái
Kết luận - điều kiện tiền đề cho thị trường
Báo cáo đưa ra nhiều kết luận nhấn mạnh tầm quan
trọng của:
Sự đo lường được (measurability)
Các quy định rõ ràng cho thị trường (”sự chấp nhận
của xã hội”)
Năng lực thể chế
Quyền sở hữu
Khuyến nghị chính sách
 Các chính phủ phải xác định rất rõ cấu trúc thị trường-cả mục
tiêu thị trường và 'quy tắc của cuộc chơi' nhưng không nên
can thiệp quá nhiều vào hoạt động của thị trường
 Nghiên cứu xác định mười khuyến nghị cho các chính phủ. Ví
dụ:
 Thúc đẩy nhu cầu/cung ứng
 Giảm chi phí giao dịch
 Duy trì các chính sách quy định khác
 Thông tin tới các thành phần thị trường (về dịch vụ hệ sinh thái và cơ
chế thị trường)
 Thực hiện các nghiên cứu điển hình/thị trường thí điểm và đánh giá kết
quả thí điểm trước khi nhân rộng
www.fores.se
Mô tả dự án
Xây dựng mô hình sinh kế
(20 hộ dân)
II. Xây dựng cơ chế chi trả
dịch vụ môi trường.
III. Tăng cường năng lực và
nâng cao nhận thức
IV. Tạo dựng mối quan hệ đối
tác lâu dài
I.
1
Đóng góp của đối tác
FORWET (Viet Nam)
•Xây dựng mô hình sinh kế & mô hình chi trả cho dịch
vụ môi trường (PES)
FORES (Thụy Điển)
• Đánh giá mô hình PES & kiến nghị giải pháp thay thế
PES
– Xác định các dịch vụ hệ sinh thái & các giá trị của chúng
– Xác định các lợi ích của thị trường
– Tập trung vào Vườn Quốc gia Mũi Cà Mau, nhưng bổ
sung kinh nghiệm của quốc tế về PES
Đầu ra dự án của FORES
1. Đánh giá năng lực (Hoạt động 3.1)
2. Sử dụng đất (Điều 2.8)
3. Nghiên cứu tại chỗ về tác động của biến đổi khí hậu
(Điều 2.1)
4. Đánh giá dịch vụ hệ sinh thái (Điều 2.6)
5. Xác định giá trị đất ngập nước ven biển (Điều 2.7)
6. Nghiên cứu điển hình quốc tế về PES (Điều 2.3)
7. Báo cáo đề xuất các lựa chọn cấu trúc PES (Điều 2.12)
Dự thảo  Cuối tháng 10
Cuối cùngl  Tháng 11
Báo cáo lựa chọn cấu trúc PES
Mục tiêu
1.Đề xuất lựa chọn cấu trúc PES ở VQGMCM
2.Xác định tiêu chí kinh tế để đánh giá PES
3.Đánh giá các lựa chọn PES bằng các tiêu chí
4.Kiến nghị hoạt động tiếp theo ở VQGMCM
www.fores.se
Làm thế nào để xác định các cấu trúc PES?
Dịch vụ hệ
sinh thái
1. Cung cấp
Hàng hóa kinh tế
Đồ ăn, gỗ, cá
2. Hấp thụ carbon
Điều hòa khí hậu
3. Giảm thiểu bão
Bảo vệ nhà, công
trình
4. Phòng chống xâm
Bảo vệ nước uống,
nhậm mặn vào các
nước cho tưới tiêu
tầng nước ngầm
5.Đa dạng sinh học
Khả năng phục hồi hệ
sinh thái cho du lịch
6. Chất lượng thẩm Du lịch và giá trị văn
mỹ/phong cảnh
hóa
04 cấu trúc PES lựa chọn:
PES #1a – Sinh kế nuôi trồng thuỷ sản &
Nông nghiệp
PES #1b – Sinh kế du lịch sinh thái/ở cùng
với người dân
PES #2 – Truyền thống khi Nhà nước là
người mua
PES #3 – Thị trường Cacbon
PES #4 – Nhãn sinh thái
Tại sao 4 lựa chọn thay thế PES
này?
•
Thể hiện khả năng thực hiện PES
•
Thể hiện khả năng của người mua & người bán
•
Bao gồm nhiều dịch vụ hệ sinh thái ở VQGMCM
•
Thực hiện ở nhiều phạm vi địa lý khác nhau
 Địa phương
 Quốc gia
 Toàn cầul
•
Thể hiện khả năng kết hợp các cấu trúc PES
PES #1a – Nuôi trồng thuỷ sản & Nông nghiệp
Một mô hình sinh kế đề xuất tại VQGMCM
Dịch vụ hệ sinh thái
Thức ăn, nơi cư trú
Người mua
Các hộ dân địa phương
Người bán
Vườn Quốc gia
Phạm vi địa lý
Địa phương
Sự can thiệp của người bán
Đóng góp tiền/vật tư để phục hồi rừng ngập mặn
Chi trả bởi người mua
Dưới dạng hiện vật “giờ lao động” để bảo vệ rừng
PES #1b – Du lịch sinh thái/ở tại nhà
dân
Một mô hình sinh kế đề xuất ở VQGMCM
Dịch vụ hệ sinh thái
Sự nghỉ ngơi, giả trí
Người mua
Du khách & các doanh nghiệp du lịch
Người bán
Các hộ dân
Phạm vi địa lý
VQGMCM
Sự can thiệp của người bán
Chi trả
Xây dựng nhà ở, cải thiện cảnh quan
Tiền mặt cho các hộ gia đình
PES #2 – Truyền thống: Nhà nước là người mua
Một mô hình PES đề xuất bảo vệ vùng ven biển ở VQGMCM
Dịch vụ hệ sinh thái
Bảo vệ chống lại bão ven biển
Người mua
Chính quyền nhà nước (hoặc tổ chức phi chính phủ
về môi trường)
Người bán
Người sử dụng đất tại địa phương
Phạm vi địa lý
Quốc gia (ảnh hưởng tất cả công dân)
Sự can thiệp bởi người bán
Bảo vệ, tăng cường, hoặc trồng rừng ngập mặn
Chi trả
Chi trả tiền mặt dựa vào đầu vào (dựa trên các biện
pháp tiến hành)
PES #3 – Thị trường Cacbon
Một mô hình PES đề xuất cho tín dụng cacbon ở VQGMCM
Dịch vụ hệ sinh thái
Quy định về khí hậu
Người mua
Các công ty tư nhân, các tổ chức môi trường phi chính
phủ, v.v…
Người bán
Hộ gia đình địa phương
Phạm vi địa lý
Quốc tế hoặc quốc gia
Sự can thiệp bởi người bán
Chi trả
Bảo vệ, khuyến khích hay trồng rừng ngập mặn
Thanh toán tiền mặt dựa trên cacbon được lưu trữ
thực tế (dựa trên đầu ra) hoặc hành động được thực
hiện (dựa trên đầu vào)
PES #4 – Nhãn sinh thái
Một mô hình PES đề xuất về chứng nhận thủy sản hữu cơ ở VQGMCM
Dịch vụ hệ sinh thái
Cung cấp thực phẩm (ví dụ tôm)
Người mua
Khách hàng tại các nước phát triển
Người bán
Hộ gia đình địa phương
Phạm vi địa lý
Quốc tế (cả trong nước?)
Sự can thiệp bởi người bán
Thực hành sản xuất nông nghiệp bền vững (e.g., trồng
rừng, v.v…)
Chi trả
Giá tôm cao hơn (chia sẻ giữa công ty xuất khẩu và hộ
gia đình địa phương)
PES#1a đầy đủ ?
Người bán
Sự chi trả:
Bảo vệ rừng
• Quyền sử dụng đất
cho nông dân
• Hỗ trợ kỹ thuật
• Cây trồng
• Hỗ trợ lương
DVHST
Người mua
PES#1a đầy đủ ?
Người bán
Sự chi trả:
Bảo vệ rừng
Người mua
• Quyền sử dụng đất
cho nông dân
• Hỗ trợ kỹ thuật
• Cây trồng
• Hỗ trợ lương
Một mô hình sinh kế tốt… nhưng:
1. Còn nhiều người hưởng lợi khác …
2. Cần người mua có thể/sẽ chi trả
3. Động cơ/thu nhập đáng kể cho hộ gia đình để bảo vệ rừng?
Tìm kiếm người mua mới …
Người bán
Người mua
Người mua/bán
PES
Đầu vào #2:
Kiến thức từ các
mô hình sinh kế
Dịch vụ hệ
sinh thái
Nhãn sinh
thái
Đầu vào #1:
Dịch vụ hệ
sinh thái
Bây giờ  hộ có động lực kinh tế tốt hơn để bảo vệ rừng
Kết luận và kiến ​nghị (1)
• Vườn Quốc gia Mũi Cà Mau là một ứng cử viên
mạnh mẽ cho PES
• Tất cả các cấu trúc PES nên "kiểm tra - đánh
giá - cải thiện" nhiều lần
• Một số cấu trúc PES nhiều khả năng thành
công hơn những cấu trúc khác. Tiêu chí quan
trọng để được đáp ứng:
•
•
•
Giao dịch tự nguyện
Bổ sung
Bao gồm số lượng tối đa của người hưởng lợi
Kết luận và kiến ​nghị (2)
PES #1b Du lịch sinh thái
•Cần được mở rộng thêm nhiều hộ
•Tập trung mạnh vào chiến lược tiếp thị sáng tạo
•Tác động tiềm năng lên ES cần được thảo luận và
đánh giá thêm
PES#2 (bảo vệ bờ biển) và PES #3 (carbon)
• Kiến nghị một cấu trúc PES bao gồm “chồng lớp" để
cải thiện khả năng thu nhập cho hộ gia đình...
Kết luận và kiến ​nghị (3)
Kết hợp PES #1a và PES#4
•PES # 1a là một bước khởi đầu tốt nhưng tốn kém,
•PES # 4 Nhãn sinh thái là bước logic tiếp theo, do xác
định được nhiều người mua tiềm năng hơn và tạo động
cơ cho hộ gia đình bảo vệ rừng
• Nhãn sinh thái hứa hẹn bởi vì:
•
Sản xuất tôm hiện nay đã đáp ứng được “ tiêu
chuẩn sinh thái" - rất quan trọng (!)
•
Có thể dựa vào hợp đồng hiện tại giữa các hộ gia
đình và vườn Quốc gia
•
Cơ hội tốt cho thí điểm PES # 4 vào năm 2014 khi
khí lại hợp đồng
•
Tự lực tài chính (sau khi đầu tư ban đầu)
Đề nghị các bước tiếp theo
• Căn cứ vào các sự lựa chọn thay thế PES, nên
xem xét các ưu tiên chính sách hàng đầu:
– Nâng cao nguồn thu cho chính phủ ?
– Xóa đói giảm nghèo?
– Cải thiện các dịch vụ hệ sinh thái?
• Đánh giá thí điểm PES # 1a và #1b trước khi tiến
hành giai đoạn tiếp theo
• Xem xét thí điểm PES # 4
• Cần điều tra thêm cho PES # 2 và PES # 3
Xin cảm ơn!
Linus Hasselström
Enveco Ltd. Sweden
[email protected]
+46 70 498 78 20