Transcript IPIN.Etyka.2914 - Instytut Psychiatrii i Neurologii

Dr med. Jerzy Pobocha
Polskie Towarzystwo Psychiatrii Sądowej
www.pobocha.szczecin.pl
ETYKA PRACY BIEGŁEGO
PSYCHIATRY. KODEKS ETYCZNY
Klinika Psychiatrii Sądowej IP i N
Warszawa, 05.11.2014
Paweł Tuchlin (sprawa o kryptonimie
MO „Skorpion”)
11 zabójstw
9 usiłowanych
Skazany na karę śmierci
Opinia sądowo-psychiatryczna z
1984 roku: psychopatyczne cechy
osobowości.
Badanie psychologiczne: rozpoznanie
jw., z egocentryzmem, nieprzestrzeganiem
Norm życia społecznego, nie wyciąganie
Wniosków z oświadczeń, nie skuteczność
karania, obniżony krytycyzm wobec
własnego postępowania, ubogie życie
uczuciowe.
Seksuologicznie lękowo-agresywna postawa
wobec kobiet, trudności w nawiązywaniu
kontaktów seksualnych społecznie
akceptowanych
Zespół 10 biegłych: dwóch psychiatrów, dwóch
psychologów, dwóch seksuologów, neurolog,
endokrynolog, genetyk, radiolog
Etyka zawodowa
Dostosowanie ogólnych
dyrektyw moralnych i
obyczajowych do konkretnych
sytuacji zawodowych.
1. Appelbaum P.S.: Psychiatric ethics in the courtroom, Bull. Americ. Academy Psychiatr. and Law,
1984, 12, 226-231;
2. Ciccone J.R., Clements C.: Forensic psychiatry and applied clinical ethics: Theory and practice,
Am. J. Psychiatry, 1984, 141, 395-399;
3. Jedynak S. (red): Mały Słownik Etyczny, Oficyna Wydawnicza Branta, Bydgoszcz 1994;
4. . Pobocha J.: Aspekty etyczne psychiatrii sądowej, W: Etyczno – zawodowe problemy biegłego
sądowego psychologa i psychiatry w praktyce sądowej, Stanik J.M., Majchrzyk Z. (red.), Katedra
Psych. Klinicz. Uniw. Śląskiego, Sekcja Psych. Sądowej PTP, Katowice 1995, s. 97-105
Etyka zawodowa
„ zespół zasad i norm
określających jak z
moralnego punktu
widzenia powinni się
zachowywać
przedstawiciele danego
zawodu”.
Etyka zawodowa.2
• Uporządkowany logicznie
zespół norm etycznych,
zgodnym ze specyfiką i
regułami zawodu, podający
hierarchię norm, preferujący
wartości w sytuacjach
konfliktowych zwie się
kodeksem deontologicznym.
•Etyka zawodowa
w tym i
Hipokratesowska
etyka lekarska
jest najstarszą
Kodeksy etyczne
Tworzone są głównie przez zawody,
które mają za zadanie ochronę
wartości najwyższych: zdrowia i
życia człowieka, jego wolności i
praw.
1. Jedynak S. (red): Mały Słownik Etyczny, Oficyna Wydawnicz Branta, Bydgoszcz 1994;
2. Kubiak J.R.: Wokół idei kodeksu etyki zawodowej sędziów, Palestra, 1995, XXXIX, 77-97;
3. Krzemiński Z.: Kodeks Etyki Adwokackiej. Komentarz. Wydawnictowo Kamino, Warszawa 1994;
4. Pobocha J.: Aspekty etyczne psychiatrii sądowej, W: Etyczno – zawodowe problemy biegłego
sądowego psychologa i psychiatry w praktyce sądowej, Stanik J.M., Majchrzyk Z. (red.), Katedra
Psych. Klinicz. Uniw. Śląskiego, Sekcja Psych. Sądowej PTP, Katowiece 1995, s. 97-105
5. Rosner R., Weinstock R. (red.): Ethical practice in psychiatry and the law, Plenum Press, New
York, 1990
Zawodowe kodeksy etyczne
•
•
•
sformułowania ideału koncepcji
dobra, do którego należy zmierzać,
ustalenie hierarchii ważności z norm
etyki ogólnej
konkretyzacji i modyfikacji treści
norm moralnych dla dostosowania ich
do konkretnej sytuacji społecznej
ustalenie reguł postępowania, których
brak jest w etyce ogólnej
Zawodowe kodeksy etyczne, cd.
• określeniu potrzeb, granic i celów
odstępstw od norm moralności
powszechnej
• podanie możliwości i sposobów
rozwiązania konfliktów moralnych
• wskazanie, wymaganych w tym
zawodzie, kwalifikacji moralnych
oraz obowiązków
Kodeksy etyk zawodowych,
inne zalecenia
• kodeks rozstrzyga dylematy np. bioetyczne partykularyzm etyk zawodowych nie powinien mieć
nic wspólnego z relatywizmem aksjologicznym w
moralności;
• kodeks stoi na straży interesów tych, którzy
korzystają z usług tej profesji;
• kodeks może „heroicznie” wzmacniać, preferować
istniejące normy np. prawdomówności, uczciwości
itp.;
• autonomia jednostki musi i będzie ograniczona;
• w kodeksie zawodowym należy przyjąć kilka norm o
dużym stopniu konkretyzacji, obowiązujących
bezwarunkowo, niezależnie od sytuacji.
Rygoryzm kodeksu
• ograniczenie
dowolności,
co powoduje
przewidywalność
profesjonalnych
zachowań
Krytyka kodeksów
• etyki zawodowe są: wersją relatywizmu etycznego,
mają charakter partykularny,
• redukują moralny podmiot do funkcji jaki pełni w
życiu społecznym;
• zawierają elementy prakseologiczne
socjotechniczne, jakby „interesowności”;
• odpowiedzialność moralną sprowadzają do
posłuszeństwa wobec kodeksu, jakby bez refleksji
sumienia;
• są konwencją i umową, której sposób zawierania
może budzić wątpliwości;
• ma usprawiedliwiać to wszystko co jest sprzeczne z
wartościami a nieodzowne w skuteczności
zawodowej ;
• mogą one być koniunkturalne, zależne od panującej
ideologii
Krytyka kodeksów c.d.
• potrzeba opracowania kodeksu
może wynikać z kryzysu
moralności profesji, osłabienia
moralności indywidualnej,
• nie wpływają one na poprawę
moralności profesji
Krytyka polskiego „Kodeksu
etyki lekarskiej”
• przykład „paragrafowego rozstrzygania
sporów”,
• ma wady formalne polegające np. na
nadużywaniu wnioskowań
entynematycznych, czyli wnioskowań
dedukcyjnych z domyślną, np. z powodu jej
oczywistości, przesłanką - w art. 18 KEL
mówiącym o informowaniu pacjenta,
• „utrzymuje on medyczny paternalizm”
Zawodowy kodeks lekarza
musi zawierać standardy:
• kompetencji,
• uczciwości,
• zachowania.
Etyka medyczna, wskazania
• w postępowaniu lekarskim
trzeba przestrzegać:
• autonomii pacjenta,
• czynienia dobra
a nie szkodzenia,
• sprawiedliwego dostępu
i rozdziału usług medycznych
Etyka w psychiatrii sądowej
dialektyczny
konflikt
etyki i prawa
Konflikt etyczny psychiatrii
sądowej ?
• Salus aegroti suprema lex
• Czy ?
• Salus rei publicae suprema lex
AMERICAN ACADEMY OF PSYCHIATRY AND
THE LAW
ETHICS GUIDELINES FOR THE PRACTICE OF
FORENSIC PSYCHIATRY
I. Preamble
II. Confidentiality – zachowanie tajemnicy
III. Consent – uzyskanie zgody
IV.Honesty and Striving for Objectivity – bezstronność
i objektywność
V. Qualifications – kwalifikacje (kompetencje biegłego)
VI.Procedures for Handling Complaints of Unethical
Conduct - Procedury rozpatrywania skarg na nie
etyczne zachowanie
http://www.aapl.org/ethics.htm z dnia 25.10.2011
AMERICAN ACADEMY OF PSYCHIATRY AND
THE LAW
ETHICS GUIDELINES FOR THE PRACTICE OF
FORENSIC PSYCHIATRY
Preamble
Forensic Psychiatry is a subspecialty of psychiatry
in which scientific and clinical expertise is applied
in legal contexts involving civil, criminal,
correctional, regulatory or legislative matters, and
in specialized clinical consultations in areas such
as risk assessment or employment. These
guidelines apply to psychiatrists practicing in a
forensic role.
http://www.aapl.org/ethics.htm z dnia 25.10.2011
Kodeks Amerykańskiej
Akademii Psychiatrii i Prawa
• Wskazówki etyczne do postępowania w
psychiatrii sądowej:
•
•
•
•
1. potrzeba zachowania tajemnicy,
2. uzyskiwania zgody,
3. bezstronności i obiektywności,
4. kwalifikacji biegłego
http://www.aapl.org/ethics.htm z dnia 25.10.2011
Dyskusje etyczne w USA
• niemożności łączenia roli leczącego
lekarza i opiniującego eksperta,
• ryzyko robienia „krzywdy”
opiniowanemu
• bezwiednego przyjmowanie postaw
adwokackich lub oskarżycielskich
• wyjątki od zasady bezwzględnego
przestrzegania tajemnicy lekarskiej.
Paternalizm a kodeks etyczny
biegłego psychiatry
Zasada obiektywizmu
Psychiatrzy sądowi powinni być uczciwi,
obiektywni, opierać opinie na wszystkich
dostępnych danych … przez odróżnianie
i weryfikowanie nie sprawdzonych
informacji klinicznych, „faktów”,
„wniosków” i „impresji”.
American Academy of Psychiatry and the Law; Ethical Guidelines for the Practice of Forensic
Psychiatry, 1987, 1995
Kodeks Etyczno – Zawodowy
Terapeuty Uzależnień
•
•
PREAMBUŁA
Dla terapeuty uzależnień naczelną wartością jest niesienie pomocy
osobom dotkniętym uzależnieniem lub współuzależnieniem w
powrocie do zdrowia rozumianego jako dobrostan fizyczny,
psychiczny i społeczny.
Współpracując z przedstawicielami innych zawodów, terapeuta
uzależnień nie przekracza granic swoich kompetencji i szanuje
kompetencje innych specjalistów. Jednocześnie dba o utrzymanie
własnej tożsamości zawodowej, respektuje cele, wartości, właściwe
własnej profesji i wystrzega się identyfikacji z postawami zawodowymi
innych specjalistów, jeśli te postawy są niezgodne z zasadami
etycznymi zawodu. Zasada ta obowiązuje zawsze, ilekroć występuje
on w swojej roli zawodowej, bez względu na to, jakie są specyficzne
cele i zadania instytucji, w której jest on zatrudniony. W przypadku
rezygnacji z wykonywania zawodu na rzecz innych ról zawodowych
(np. administracyjnych) terapeuta uzależnień nie może świadomie i
celowo wykorzystywać związanej z kierunkiem wykształcenia wiedzy
oraz umiejętności poznawania ludzi i oddziaływania na nich w sposób
niezgodny z etyką zawodową.
Terapeuta uzależnień jest osobą nie uzależnioną lub osobą, która
poradziła sobie konstruktywnie z problemem swego uzależnienia.
Wordl Medical Association
International Code of Medical Ethics
• A PHYSICIAN SHALL
• deal honestly with patients and
colleagues, and strive to exposethose
physicians deficient in character or
competence, or who engage infraud or
deception
Światowa Organizacja Medyczna.
Międzynarodowy Kodeks Etyki
Medycznej
• Lekarz powinien:
zajmować się szczerze z pacjentami i
kolegami i usiłować ujawniać u lekarzy
niedostatki ich charakteru lub
kompetencji, oraz tych, którzy
dokonują oszustwa albo oszukują
Etyka biegłego i orzecznika
• Kodeks etyki lekarskiej art. 52, kontrowersje,
wyrok Trybunału Konstytucyjnego. W wyroku z
23 kwietnia 2008 r. Trybunał Konstytucyjny
orzekł, że art. 52 ust. 2 Kodeksu etyki lekarskiej
w związku z art. 15 pkt 1, art. 41 i art. 42 ust. 1
ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o izbach
lekarskich w zakresie, w jakim zakazuje
zgodnych z prawdą i uzasadnionych ochroną
interesu publicznego wypowiedzi publicznych
na temat działalności zawodowej innego lekarza,
jest niezgodny z art. 54 ust. 1 w związku z art. 31
ust. 3 i art. 17 ust. 1 Konstytucji oraz nie jest
niezgodny z art. 63 Konstytucji.
Kodeks etyczny biegłego psychiatry,
zasady dobrych obyczajów (projekt)
•
Pobocha J.: Kodeks etyczny biegłego
psychiatry - zasady dobrych obyczajów,
W: Opiniowanie sądowo - psychiatryczne
w nowych uwarunkowaniach prawnych i
psychospołecznych, Materiały XII
Krajowej Konferencji Psychiatrii
Sądowej, Bełchatów
24 - 25.11.1994 r., Psychiatria Polska,
PTP, Kraków 1996,s.65-70.
Druga wersja Kodeksu Etycznego Biegłego
Psychiatry przedstawiona w Bydgoszczy na XXXIX
Zjeździe Psychiatrów Polskich w dniu 5 czerwca
1998 roku
• Psychiatria sądowa jest specjalnością w
psychiatrii, gdzie wiedza naukowa z tej
dziedziny - teoretyczna i kliniczna, jak i
częściowo wiedza prawnicza i z innych
nauk sądowych, stosowane są dla
potrzeb procesu: karnego, cywilnego,
opiekuńczego, kanonicznego,
wykonywania kary pozbawienia
wolności, przy konsultowaniu
tworzonych przepisów prawnych i do
innych zadań
Kodeks Etyki Biegłego Psychiatry
• II. Tajemnica zawodowa
• W psychiatrii sądowej powinno być
również przestrzegane prawo człowieka
do prywatności. Psychiatra sądowy
szczególnie, to znaczy w najwyższym
dopuszczalnym przez prawo /ustawy/
stopniu, musi dbać o zachowanie
poufności informacji uzyskanych od
badanych osób.
Kodeks Etyki Biegłego Psychiatry
Tajemnica zawodowa. Komentarz
• Sytuacja badania sądowo - psychiatrycznego
powoduje istotne problemy w przestrzeganiu
zasady tajemnicy lekarskiej, ponieważ dane
uzyskane od opiniowanego udostępniane są
następnie instytucji zlecającej to badania, a
upoważnionej z mocy prawa do zwolnienia biegłego
z tajemnicy.
• Mimo to biegły, respektując prawa człowieka, przed
rozpoczęciem badania musi poinformować
opiniowaną osobę o: instytucji, która zleciła
ekspertyzę, celu badań oraz jak zostaną
wykorzystane tak uzyskane informację. Wyraźne
musi być wskazane, że badana sądowo psychiatrycznie osoba nie jest „pacjentem” tego
lekarza, a jedynie „opiniowanym” dla potrzeb sądu
lub prokuratury
Kodeks Etyki Biegłego Psychiatry
III. Zgoda na badania
• Zgoda na badania psychiatryczne, od
poinformowanego i kompetentnego opiniowanego,
jest potrzebna zarówno wtedy kiedy prawnie nie
może on jej odmówić, jak i gdy odmowa jest
prawnie dopuszczalna (porównaj: Kress J.J. 1995,
Slovenko R. 1986).
• Psychiatra sądowy może też poinformować taką
osobę o skutkach, jakie może spowodować taka
odmowa, w zakresie, sposobie i miejscu
przyszłych badań oraz wskazać - na organ
zlecający takie badanie - jako właściwy do
udzielenie dalszych informacji natury prawnej
Kodeks Etyki Biegłego Psychiatry.
IV. Uczciwość i dążenie do
obiektywizmu
• Psychiatra sądowy funkcjonuje jako
ekspert dla potrzeb prawa. Jego
opinie musi cechować uczciwość
i dążność do obiektywizmu. W opinii
winny znaleźć się wszystkie potrzebne
fakty, badania, dane od innych
ekspertów potrzebne do wydania
pełnej i pewnej opinii.
Kodeks Etyki Biegłego Psychiatry
IV. Uczciwość i dążenie do obiektywizmu. Komentarz
• W opiniowaniu sądowo - psychiatrycznym, dążenie
do uczciwości i obiektywizmu wymaga, aby
uwzględniać wszystkie dostępne i możliwe do
uzyskania fakty, informacje, wyniki badań itp., a
które dotyczą osoby opiniowanej. Należy też
wyraźnie rozróżniać informację, fakt, od zdarzeń
prawdopodobnych, niepewnych, jak i opinii,
wniosków, wrażeń i impresji innych osób, w tym
innych lekarzy i psychiatrów. Dlatego dane od
opiniowanego, z dokumentacji lekarskiej, muszą
być przyjmowane z ograniczonym zaufaniem,
ponieważ mogą one zawierać wiadomości
niepewne, mylne, nieprawdziwe, czy celowo
sfałszowane
Kodeks Etyki Biegłego Psychiatry.
V. Kwalifikacje - kompetencje biegłego
• Wykonywanie opinii sądowo - psychiatrycznych
wymaga od biegłego, poza specjalizacją z
psychiatrii, posiadanie wiedzy z zakresu:
psychiatrii, prawa i innych nauk sądowych jak i
stosownego doświadczenia.
• Komentarz
• Psychiatra sądowy musi sam ocenić czy posiada
stosowne kwalifikacje do wydawania zlecanej mu
opinii, a w szczególności do opiniowania: dzieci,
więźniów, osób z innych kultur itp.
VI. Procedury badania skarg na
nie etyczne zachowanie się
psychiatry sądowego
• Sądy Koleżeńskie np. Polskiego
Towarzystwa Psychiatrii Sądowej
Kodeks etyczny biegłego psychiatry,
zasady dobrych obyczajów
1. Biegły musi znać elementarne zasady i
przepisy prawa, swoje miejsce i rolę w
procesie, ponieważ nieznajomość
istoty procesu sądowego może
powodować niepotrzebne emocje
eksperta, wpływać na jego procesy
decyzyjne.
Pobocha J.: Jaki kodeks etyczny biegłego psychiatry, Postępy Psychiatrii i Neurologii, 1997,
supl., 1(14), 143-148; Psychiatria Polska, 1996,s.65-70
Kodeks etyczny biegłego psychiatry,
zasady dobrych obyczajów
2. Biegły powinien znać swoje uprawnienia i
ograniczenia prawne, konsekwentnie
przestrzegać zasady wydawania opinii stosownie
do swojej wiedzy i umiejętności. Dlatego nie
wolno mu np.: opiniować prawdomówności,
stosować zasady prawnej in dubio pro reo, czy
dokonywać kwalifikacji prawnej czynu, wchodzić
w kompetencje przewodniczącego składu
sądzącego próbując ustalać co ma się znaleźć w
protokole rozprawy, niezgodnie z art.: 129, 313,
314 kpk.
Pobocha J.: Jaki kodeks etyczny biegłego psychiatry, Postępy Psychiatrii i Neurologii, 1997,
supl., 1(14), 143-148; Psychiatria Polska, 1996,s.65-70
Kodeks etyczny biegłego psychiatry,
zasady dobrych obyczajów
3. Biegły musi postrzegać strony procesu
jak aktorów, którzy odgrywają pewne
rolę, a nie jak swoich przeciwników
czy sympatyków.
Pobocha J.: Jaki kodeks etyczny biegłego psychiatry, Postępy Psychiatrii i Neurologii, 1997,
supl., 1(14), 143-148; Psychiatria Polska, 1996,s.65-70
Kodeks etyczny biegłego psychiatry,
zasady dobrych obyczajów
4. Biegły, który uważa, że w opiniowaniu,
ze względów etycznych, nie może się
podporządkować obowiązującym
przepisom prawa, powinien rozważyć
możliwość zrezygnowania z wydania
opinii w takiej sprawie.
Pobocha J.: Jaki kodeks etyczny biegłego psychiatry, Postępy Psychiatrii i Neurologii, 1997,
supl., 1(14), 143-148; Psychiatria Polska, 1996,s.65-70
Kodeks etyczny biegłego psychiatry,
zasady dobrych obyczajów
5. Biegłego, w opiniowaniu, obowiązuje również
prawna zasada dążenia do uzyskania prawdy w
procesie. Jednocześnie w dążeniu do jej uzyskania,
musi on pamiętać o swoistych ograniczeniach
prawnych i etycznych. Inaczej wyraża się w
stwierdzeniu, iż w ekspertyzie sądowo psychiatrycznej powinno zawsze starać się uzyskać
to co można i należy, dla wydania pełnej i pewnej
opinii.
Pobocha J.: Jaki kodeks etyczny biegłego psychiatry, Postępy Psychiatrii i Neurologii, 1997,
supl., 1(14), 143-148; Psychiatria Polska, 1996,s.65-70
Kodeks etyczny biegłego psychiatry,
zasady dobrych obyczajów
6. W procesie opiniowania badaną osobę
trzeba postrzegać w szerszej
perspektywie czasowej, a nie tylko z
punktu widzenia jej doraźnych interesów.
Pamiętać należy o skutkach dla tej osoby
nadwymiarowych diagnoz i opinii, unikać
też pochopnego odbierania mu prawa do
odpowiedzialności.
Pobocha J.: Jaki kodeks etyczny biegłego psychiatry, Postępy Psychiatrii i Neurologii, 1997,
supl., 1(14), 143-148; Psychiatria Polska, 1996,s.65-70
Kodeks etyczny biegłego psychiatry,
zasady dobrych obyczajów
7. Lekarzowi psychiatrze nie wolno wydawać
zaświadczeń o poczytalności, zdolności do
odbywania kary itp., bez znajomości akt
sprawy i zlecenia prawnego na taka opinię.
Podobnie nie wolno mu, bez badania,
opiniować osoby, która w tym czasie
znajduje się w innej placówce
psychiatrycznej.
Pobocha J.: Jaki kodeks etyczny biegłego psychiatry, Postępy Psychiatrii i Neurologii, 1997,
supl., 1(14), 143-148; Psychiatria Polska, 1996,s.65-70
Kodeks etyczny biegłego psychiatry,
zasady dobrych obyczajów
8. Obowiązkiem biegłego jest
poinformowanie opiniowaną osobę, o
celach i skutkach prawnych badania
sądowo - psychiatrycznego, prawnej
odmienności relacji opiniowany ekspert, od zwykłych interakcji lekarz pacjent.
Pobocha J.: Jaki kodeks etyczny biegłego psychiatry, Postępy Psychiatrii i Neurologii, 1997,
supl., 1(14), 143-148; Psychiatria Polska, 1996,s.65-70
Kodeks etyczny biegłego psychiatry,
zasady dobrych obyczajów
9. Biegłego cechować musi maksymalny
obiektywizm, dlatego relacje badana osoba lekarz psychiatra, winny być bardziej
racjonalne niż emocjonalne. W szczególności
biegły musi dostrzegać swoje emocje, w
postaci wrogich nastawień do badanego, jak i
chęci pomocy mu przez opinie, czyli
przyjmowania postaw prokuratorskich lub
adwokackich. W razie niemożności opanowania
takich tendencji, powinien zrezygnować z
opiniowania w tej sprawie.
Pobocha J.: Jaki kodeks etyczny biegłego psychiatry, Postępy Psychiatrii i Neurologii, 1997,
supl., 1(14), 143-148
Kodeks etyczny biegłego psychiatry,
zasady dobrych obyczajów
10.Biegłemu nie wolno oceniać
motywów działania, osobowości
opiniowanego w kategoriach
moralnych.
Pobocha J.: Jaki kodeks etyczny biegłego psychiatry, Postępy Psychiatrii i Neurologii, 1997,
supl., 1(14), 143-148; Psychiatria Polska, 1996,s.65-70
Kodeks etyczny biegłego psychiatry,
zasady dobrych obyczajów
11.Biegły powinien zawsze stosować
zasadę nie ujawniania w opinii danych,
które zostały zastrzeżone przez
badanego do wyłącznej wiadomości
lekarza.
Pobocha J.: Jaki kodeks etyczny biegłego psychiatry, Postępy Psychiatrii i Neurologii, 1997,
supl., 1(14), 143-148; Psychiatria Polska, 1996,s.65-70
Kodeks etyczny biegłego psychiatry,
zasady dobrych obyczajów
12.Biegły psychiatra, w trakcie ekspertyzy
sądowo - psychiatrycznej powinien swoim
zachowaniem, formą badania, zrozumieniem
sytuacji psychologicznej opiniowanego,
szanować prawa człowieka i godność
badanego, nie może wygłaszać mu ocen i
pouczeń.
Pobocha J.: Jaki kodeks etyczny biegłego psychiatry, Postępy Psychiatrii i Neurologii, 1997,
supl., 1(14), 143-148; Psychiatria Polska, 1996,s.65-70
Kodeks etyczny biegłego psychiatry,
zasady dobrych obyczajów
13.Biegłemu, w trakcie procesu
diagnostycznego, nie wolno stosować
wobec badanego jakiejkolwiek formy presji
psychologicznej, działań
paternalistycznych, mających na celu
zmianę postawy opiniowanego, a w
szczególności stosować w tym celu
leczenia farmakologicznego.
Pobocha J.: Jaki kodeks etyczny biegłego psychiatry, Postępy Psychiatrii i Neurologii, 1997,
supl., 1(14), 143-148; Psychiatria Polska, 1996,s.65-70
Kodeks etyczny biegłego psychiatry,
zasady dobrych obyczajów
14.Biegłemu w trakcie badań nie wolno
stosować podstępu, czy udzielać
obietnic co do przyszłej opinii,
zapewniać o chęci „pomocy”
opiniowanemu itp.
Pobocha J.: Jaki kodeks etyczny biegłego psychiatry, Postępy Psychiatrii i Neurologii, 1997,
supl., 1(14), 143-148; Psychiatria Polska, 1996,s.65-70
Kodeks etyczny biegłego psychiatry,
zasady dobrych obyczajów
15.Osoba opiniowana może być leczona
psychiatrycznie po ustaleniu diagnozy i
uzyskaniu jej świadomej zgody opartej o
pełną informacje o wskazaniach i
przeciwwskazaniach medycznych co do
proponowanej kuracji.
Pobocha J.: Jaki kodeks etyczny biegłego psychiatry, Postępy Psychiatrii i Neurologii, 1997,
supl., 1(14), 143-148; Psychiatria Polska, 1996,s.65-70
Kodeks etyczny biegłego psychiatry,
zasady dobrych obyczajów
16.Naruszenie przez biegłego, podczas
procesu opiniowania norm prawnych i
etycznych np.: wnikliwości,
obiektywności, bezstronności, powinno
być dostrzeżone i ocenione przez
środowisko ekspertów w sposób
właściwy i taktowny.
Pobocha J.: Jaki kodeks etyczny biegłego psychiatry, Postępy Psychiatrii i Neurologii, 1997,
supl., 1(14), 143-148; Psychiatria Polska, 1996,s.65-70
Kodeks etyczny biegłego psychiatry,
zasady dobrych obyczajów
17.Obowiązkiem biegłego jest stałe
uzupełnianie swojej wiedzy fachowej
i umiejętności, gdyż z powodu braków
w tym zakresie może naruszać dobro
opiniowanego, a tym samym dobro
sprawiedliwości.
Pobocha J.: Jaki kodeks etyczny biegłego psychiatry, Postępy Psychiatrii i Neurologii, 1997,
supl., 1(14), 143-148; Psychiatria Polska, 1996,s.65-70
Kodeks etyczny biegłego psychiatry,
zasady dobrych obyczajów
18.W postępowaniu diagnostycznym
biegłego zasadą winno być stosowanie
powszechnie przyjmowanych kanonów
opiniowania i międzynarodowych
kategorii diagnostycznych.
Pobocha J.: Jaki kodeks etyczny biegłego psychiatry, Postępy Psychiatrii i Neurologii, 1997,
supl., 1(14), 143-148; Psychiatria Polska, 1996,s.65-70
Kodeks etyczny biegłego psychiatry,
zasady dobrych obyczajów
19.Biegły, otrzymane dokumenty
medyczne musi ocenić pod kątem
ich pewności i zgodności z
współczesną wiedzą psychiatryczną.
Pobocha J.: Jaki kodeks etyczny biegłego psychiatry, Postępy Psychiatrii i Neurologii, 1997,
supl., 1(14), 143-148; Psychiatria Polska, 1996,s.65-70
Kodeks etyczny biegłego psychiatry,
zasady dobrych obyczajów
20.Eksperta powinna cechować postawa
umiaru i pokory, wobec złożoności
problemów opiniowania sądowo psychiatrycznego, a nie zbytniej
pewności siebie, przekonania o swojej
wiedzy i omnipotencji.
Pobocha J.: Jaki kodeks etyczny biegłego psychiatry, Postępy Psychiatrii i Neurologii, 1997,
supl., 1(14), 143-148; Psychiatria Polska, 1996,s.65-70
Schemat badania i opiniowania lekarskiego
opiniowany
biegły - orzecznik
dane od badanego
dokumentacja
medyczna
dane obiektywne
(dokumenty, świadkowie,
pismo ręczne)
analiza
wnioski
weryfikacja
diagnostyczne
stan somatyczny
(objawy zaburzeń)
stan psychiczny
(objawy
psychopatologiczne)
wyniki badań
laboratoryjnych
obrazowych: CT, MRI
badanie psychologiczne
(neuropsychologiczne)
dane z akt sprawy:
rodzaj, okoliczności,
wypadek,
powstanie
schorzenia itd.
o
p
i
n
i
a
Typologia biegłych
•Biegły, które wie
wszystko
•Biegły, który wie, że
może nie wiedzieć
DSM - IV
• Każde z zaburzeń psychicznych
definiowane jest jako występujący u kogoś
klinicznie znaczący zespół behawioralny
bądź psychologiczny lub model
[zachowania], związany z aktualnymi
dolegliwościami (np. z bolesnymi
objawami) lub niesprawnością (tj. z
upośledzeniem jednej lub wielu istotnych
funkcji) bądź ze znacznie zwiększonym
ryzykiem doznania śmierci, bólu,
niesprawności lub istotnej utraty wolności.
Gert B., Culver C.M., Clouser K. D.: Bioetyka. Ujęcie systematyczne, wyd.
Terytoria, str. 228
• Zachowania odbiegające od normy (np.
polityczne, religijne lub seksualne), ani
konflikty pierwotnie zachodzące
pomiędzy jednostką a społeczeństwem
nie są zaburzeniami psychicznymi, jeśli
to odchylenie od normy lub konflikt nie
jest objawem jednostkowym dysfunkcji
w wymienionym wyżej sensie.
Gert B., Culver C.M., Clouser K. D.: Bioetyka. Ujęcie systematyczne, wyd.
Terytoria, str. 228
Etyka biegłego i orzecznika
• Kodeks etyki lekarskiej art. 52, kontrowersje,
wyrok Trybunału Konstytucyjnego. W wyroku z 23
kwietnia 2008 r. Trybunał Konstytucyjny orzekł, że
art. 52 ust. 2 Kodeksu etyki lekarskiej w związku z
art. 15 pkt 1, art. 41 i art. 42 ust. 1 ustawy z dnia 17
maja 1989 r. o izbach lekarskich w zakresie, w
jakim zakazuje zgodnych z prawdą i
uzasadnionych ochroną interesu publicznego
wypowiedzi publicznych na temat działalności
zawodowej innego lekarza, jest niezgodny z art.
54 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 i art. 17 ust. 1
Konstytucji oraz nie jest niezgodny z art. 63
Konstytucji.
Kompetencje
Kompetencje jako zdolność do podejmowania
racjonalnych decyzji.
Brak kompetencji:
• niezdolność do rozumienia informacji, istotnych
przy podejmowaniu decyzji,
• niezdolność do wykorzystania i oceny
informacji,
• niezdolność do oceny sytuacji, swojego stanu,
• niezdolność do racjonalnej zgody.
G. Begerdt, H.M. Culver, K.D. Clouser: Bioetyka, 2009, 310-311
Uzasadnione naruszenie
zasad moralnych
• Racjonalne, w określonych
okolicznościach np. chory psychicznie
chce zadawać ból innym i sam go
doświadcza.
Naruszanie zasad moralnych
• Jakie zasady moralne zostaną naruszone?
• Jakich szkód uda się (a) uniknąć (nie spowodować
ich), jakim szkodom uda się (b) zapobiec oraz jakie
szkody (c) spowodowane?
• Jakie są istotne w danej sytuacji przekonania i
pragnienia ludzi, wobec których naruszono daną
zasadę?
• Czy ktoś, wobec kogo narusza się daną zasadę,
związany jest z pewnymi osobami w sposób, który
nakłada niekiedy na te osoby obowiązek naruszania
wobec niego zasad moralnych bez jego zgody?
G. Begerdt, H.M. Culver, K.D. Clouser: Bioetyka, 2009, 59
Naruszanie zasad moralnych c.d.
• Jakie osiągnie się korzyści?
• Czy zapobiega się nieuzasadnionemu bądź słabo
uzasadnionemu naruszeniu danej zasady moralnej?
• Czy nieuzasadnione bądź słabo uzasadnione
naruszenie danej zasady moralnej podlega karze?
• Czy istnieją jakieś alternatywne działania, które
można by preferować?
• Czy dana zasada naruszana jest celowo, czy też
jedynie świadomie?
• Czy chodzi o sytuację wyjątkową, w której dana
osoba raczej nie planowała się znaleźć?
G. Begerdt, H.M. Culver, K.D. Clouser: Bioetyka, 2009, 60
Etyka w psychiatrii sądowej a
etyka medyczna
„psychiatrzy sądowi muszą działać poza
ramami medycznymi, a zasady etyczne,
których zachowanie jest uzasadnione…
nie są takie same. Zasady czynienia
dobra i nie szkodzenia tracą
pierwszeństwo przed zasadą prawdy i
obiektywizmu”.
Paul S. Appelbaum – Prezes Amerykańskiej Akademii
195-200
Psychiatrii Sądowej i Prawa
Appelbaum P.S. : Ethics and Forensic Psychiatry: Transalting Principles Into Practice. J Am Acad Psychiatry Law, 2008, 36,
Appelbaum
Etyka leczenia psychiatrii
sądowej. 1
Podejrzany o zabójstwo kobiety, leczony
przez 15 lat z rozpoznaniem zaburzeń
depresyjnych i osobowości paranoicznej,
natychmiast po aresztowaniu, przed ob.
Sądowo-psychiatryczną, zdiagnozowany
jako paranoja, leczony neuroleptykami,
które wywołały ciężki zespół
parkinsonowski z upadkiem i złamaniem
szyjki kości udowej.
Etyka leczenia psychiatrii
sądowej. 2
Wniosek kolejnych biegłych o konieczności
odstawienia neuroleptyków w celu możliwości
precyzyjnej oceny stanu psychicznego, zostało
ocenione jako postępowanie nieetyczne,
ponieważ brak leków stanowi zagrożenie dla
zdrowia i życia opiniowanego. Po odstawieniu
neuroleptyków oskarżony o zabójstwo, od 10
miesięcy przebywa w AŚ, zespół
parkinsonowski cofnął się, nie miał i nie ma
tendencji samobójczych.
Zasada: primum non nocere