Bakım Modelleri Alzheimer Hastalığı ve Gündüz Yaşam Evi

Prof. Dr. Işın Baral Kulaksızoğlu Geropsikiyatri Programı İ.Ü. İstanbul Tıp Fakültesi Psikiyatri ABD

Demans;

“

De-ment-ia

”

kişinin aklını yitirmesi kognitif, davranışsal, işlevsel alanlarda bozulma ile giden sendrom

ülkemizde durum?

Türkiye nüfusunun %7 ’ si 65 ve üzeri yaş grubundadır. kentsel alanlarda %6 kırsal alanlarda %9 1990 Genel Nüfus Sayımına göre %4.3 olan yaşlı nüfus oranı, 2009 yılı Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırmasına göre %7.0 (5083414/ 72561312) olarak belirlenmiştir.

-

2050

’

de Türkiye en çok Alzheimer hastası olan 4 ülkeden biri olacak!

-

Türkiye

’

de 400.000 hasta ve 25.000 tedavi alıyor

ARTIK NADİR BİR HASTALIK DEĞİL!

Alzheimer Hastalığı;

-

65 yaş üzeri nüfusta %5, - 80 yaş üzerinde en az %20-50 - kanser ve kalp hastalığından sonra en pahalı hastalık -Tüm demanslar içindeki oranı %51-73

Normal Beyin Alzheimer ’ li beyin

Saat Çizme Testi

Kognisyon ve GYA Kötüleştikçe Davranış da Kötüleşir Bakımevine yatırılma

%100 Kognitif yetiler Günlük yaşam aktiviteleri Davranışsal sorunlar Hasta yakınının ayırdığı zaman Hastalık progresyonuyla değişme 0 1 2 3 4 5 Tanıdan sonra geçen zaman (yıl) 6 7 8 9 %0

Bakımevinde bakılmalı mı?

Bakımevi kültürümüze uygun mu?

Demanslı bir hastaya kim bakmalı?

• %74,6 hemşireler ve eğitimli yaşlı bakıcılar • %28 aile bireyleri Demanslı hastanız olsa nerede bakım almasını istersiniz?

• %45.8 bakımevinde, iyi bakılsın ama • %43.2 evde. Tekin N, Dişçigil G, Altunbaş E. TJG-2011 (baskıda)

Aile ve Toplumsal Yaşam Değişiklikleri

• Nerede yaşamak istersiniz?* Kendi evimde %63 (Yalnız başıma, kırsal alanda % 5, kentsel alanda %70 ) Çocuklarımla birlikte %36, ama yük olmasam..

Kurumda yaşamak istiyorum %1 *Turkish Family Structure. State Planing Organization 1993

Aile ve Toplumsal Yaşam Değişiklikleri

• Yaşlılıkta nerede yaşamak istersiniz ( erişkinlere)?** %55 çocuklarımla %17,8 kendi evimde

%9,3 kurumlarda

**Turkish Family Structure. Turkish Statistical Institute 2006. http://www.aile.gov.tr/dosya/?Id=123

• Birçok yaşlı kendi evlerinde kalmayı tercih ederler; çünkü • Böylece sosyal ağlarını devam ettirir.

• Çevre dokusunu korur.

• Yaşam kalitesi devam eder. • Oysa kuruma yatma (devlet/özel) pahalıdır.

• Mortalite daha yüksektir.

• Bakım kalitesi sorgulanabilir. Bu nedenle kuruma yatış ertelenebildiği kadar ertelenmelidir. Age and Ageing 2010; 39: 31–38 2009, Prediction of institutionalization in the elderly.

LUPPA, LUCK, WEYERER

Sorular

• • • • •

Kim

? En sık kızı ,eşi, gelini, tutulan kişi.... Gelişmekte olan ülkelerde demanslı birey çoğunlukla birey genç aileye dahildir.

Nerede

? Başka evde, kendi evinde,....

Nasıl

? Bildiği kadar, konu komşunun önerdiği gibi, doktordan duyduğu kadar...

Ne olur

? Yorulur, bıkar, çöker, kızar...

Ne yapılır

? ........

Neye ihtiyaçları var?

• Toplumsal bilinçlenme ve sorunlarının görülmesi • İyi bilgilendirilme • İyi eğitim – Doğrudan beceri geliştirme kursları • İyi destek • İmkanların ulaşabilir kılınmasına • Danışmanlık hizmetleri verilmesine

Ama bu ihtiyaçlar karşılanamıyor: Bakım veren tükenmesi

Bakım zor, teknik bilgi gerek

Bakım verenlerin sorunları

• Tükenme • Depresyon • Uyku ve iştah bozuklukları • Alkol madde kullanımı • Sinirlilik • Kötü bakım verme • Fiziksel hastalanma ( İmmün sistemde çökme) • Kişisel hayatının bozulması evlilik...

• Maddi kayıplar; para kariyer…..

Sorular ve feryatlar

• Nasıl beslesem, hep tükürüyor • 2 yıldır geceleri uyumuyor ben de • Evde tek kalamıyor, yanımda gelse durmuyor • Tuvalete bile gitsem kapıda bekliyor • Sürekli etrafı karıştırıyor bittim • Kendim doktora gidemiyorum • Yoruldum hergün ağlıyorum.

• Kocam beni boşayacak...

Çözüm; Gündüz Yaşam Evi

• 5 gün acık • Tüm gün • Az personel yeterli • Servis var • Tamamen ücretsiz • Gün tercihli • Herkese acık

• Yemek odası • Uyku odası • Müzik odası • Faaliyet odası • Bahçe • Yönetim birimleri • Herşey AD hastasına göre imar edilmiş..

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

Her sabah Türk kahvesi ikramı Saat yapma Nesneleri büyükten küçüğe sıralama Hangi nesne, ne işe yarar Puzzle çalışması Öğretmen eşliğinde Ebru Çalışması Boyama Çizgi tamamlama Resim yapma Hayvan isimleri –ürünleri bulma Bulmaca çözme Mikado oynama Düğme dikme Şiir Okuma Şarkı söyleme Mevsimler, aylar Özel gün kutlamaları Denge çalışması Bahçe İşleri Anıları konuşturma Tavla oynama

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

Egzersiz Nefes çalışması Müzik ile birlikte ritim tutma Gazete okuma Kesme, yapıştırma çalışmaları İpe boncuk dizme Kuka devirme Ayakkabı bağlama Prinç, nohut ayıklama Çorap eşleştirme Tahta bloklarla kule yapma Zıt kavramlar, kelime türGezi programı ( Maslak Kasrı Etkinliği) Yürüyüş (Park Gezisi) Dans etme Basket atma Sayı sayma Top oynama Hamur yoğurma ve kek, kurabiye yapma.

Kumaş boyama etme Takvim yapma

Gündüz Yaşam Evi

• Fayda – Evinde mutlu hasta – Yaşam kalitesi artar – Nefes alan hasta yakını – Aile sorunları azalır – Eğitim imkanı olur – Hastalık yavaşlar – Ölüm riski azalır – İlaç ihtiyacı azalır – Tedavi masrafı azalır – Aileler arası destek sistemi – .......

• Zarar – Maliyet

Türkiye

’

de kurumsal bakım

• Türkiyede populasyon özellikleri hızla değişiyor.

• Fakat kurumsal bakım hizmetleri aynı hızda değişememektedir.

• Yeterli sayıda ve yeterli koşullarda kuruma ulaşılması gerekmektedir.

• Kalitenin arttırılması ve yeterli çalışanın bulunması önemlidir.

• Ekonomik ve sosyal problemlerin çözümü • İyi örnekler de mevcut.