Transcript ALTERASYON

KAYAÇLARIN MİNERALOJİK VE
KİMYASAL BİLEŞİMİNE ETKİ EDEN
1
KAYAÇLARIN MİNERALOJİK VE KİMYASAL BİLEŞİMİNE ETKİ
EDEN BOZUNMALAR
Magmatik kayaçların incelenmesinde; bozunma geçirmemiş,
taze kayaç örneklerinin alınması gerekir. Ancak, bazı durumlarda bu
oldukça zor olmaktadır. Alterasyon süreçlerinin yoğun olarak yaşandığı
bölgelerde, taze kayaç örneği bulmak mümkün olmayabilir.
Bazı kayaçların kimyasal bileşimlerinde, dolayısıyla mineralojik
bileşimlerinde, magmatik kökenli çözelti ve gazların ya da yüzeyden
türeyen çözeltilerin etkisi ile değişiklikler olur. Bu şekilde ortaya çıkan
değişikliklerin
tümünü
kapsayan
sürece
“bozunma”
veya
“alterasyon” denir.
2
Atmosferik koşullar altında gelişen bozunma sonucu, kayaçlarda
düşük sıcaklık ve basınç altında duraylı olan sulu silikatlar, metalhidroksit ve
oksitleri ve ince taneli kuvars, karbonat, ender olarak sülfat mineralleri gibi
mineraller ortaya çıkar; kayaç taze görünümünü kaybeder; mat renkler
kazanır.
Alkali feldispatlar > serisit, kil mineralleri, karbonat ve
kuvarsa dönüşür;
Anortitçe zengin plajiyoklaslar > serisitleşir, kil
minerallerine, karbonat ve kuvarsa;
Feldispatoyidler > kil minerallerine, karbonat ve ender
olarak zeolitlere;
Ferromagnezyen mineraller > kil minerallerine, hidroksit,
karbonat minerallerine dönüşür.
Kuvars ve diğer bazı tali bileşenler her hangi bir değişim
göstermez.
3
Derinden türeyen çözelti ve gazların etkisi ile gelişen
ve
“anşimetamorfizma”
veya
“hidrotermal
alterasyon” da denilen bozunma ise, daha karmaşık bir
durum gösterir. Bu tip bozunmanın en önemli türleri
şunlardır;
1. Albitleşme: Na bakımından zengin çözeltilerin, daha
önce oluşmuş minerallere, özellikle K-feldispat ve
plajiyoklazlara etkisi sonucu ortaya çıkan önemli ve
yaygın bir bozunma türüdür. Alkali feldispatlarda görülen
bir kısım pertitlerin oluşumu ve bazaltik bileşimde bir
volkanik kayaç türü olan spilitlerin oluşumu bu süreç ile
açıklanmaktadır.
4
Albitleşme
5
Albitleşme
6
Albitleşme
7
Albitleşme
8
2. Alünitleşme: Epitermal damarlar çevresinde bulunan
ince taneli magmatik kayaçlarda gelişen ve Kfeldispatın sülfatlı çözeltiler etkisi ile alünit mineraline
dönüşümünü sağlayan bir süreçtir.
9
Alünitleşme
10
3. Arjilitleşme: Bazı damarların çevre kayaçlarda
bulunan feldispatların çözeltiler etkisi ile nakrit, dickit
gibi kil minerallerine dönüşmesini sağlayan ve yüzey
koşulları altında gelişen “kaolinleşme” sürecinden ayrı
tutulması gereken bir süreçtir.
11
Arjilitleşme
12
4. Karbonatlaşma: Karbonat minerallerinin oluşumu
ile sonuçlanan bir süreçtir.
13
Karbonatlaşma
14
5. Kloritleşme: Kayaçlarda bulunan genellikle alüminyumlu
ferromagnezyen silikatlarının klorite dönüşmesine veya
kayaçta klorit oluşumuna neden olan, genellikle ortaç-bazik
bileşimdeki afanitik kayaçlarda gelişen bir bozunma türüdür.
15
Kloritleşme
16
6. Epidotlaşma: Kökeni epitermal olan ve epidot (veya zoisit)
oluşumu ile veya kayaçlarda bulunan alüminyumlu
ferromagnezyen silikatlarının epidota dönüşümü ile
sonuçlanan bir süreçtir. Çoğunlukla kloritleşme ile birlikte
gelişir.
17
Epidotlaşma
18
7. Grayzenleşme: Granitik masiflerin kenar bölgelerinde,
ayrıca kırık ve çatlaklardan itibaren veya granitik kütlede
apofizler şeklinde gelişen bir alterasyon türüdür. Kayaçta
feldispatların tamamen muskovit (veya lepidolit)
minerallerine dönüştüğü, kayacın florit, topaz, turmalin,
rutil, kassiterit, bazen volframit ve bol miktarda kuvars
içerdiği gözlenir.
19
Grayzenleşme
20
8. Propilitleşme: Genellikle dasit ve andezitlerde
gelişen hidrotermal kökenli bir değişimi ifade eder.
Bu süreç sonucunda, klorit, karbonat, epidot ve zoisit,
serisit ve sülfür mineralleri (pirit) oluşur ve kayaç
yeşil bir renk alır.
21
9. Sosuritleşme: Genellikle gabro ve bazalt gibi
kayaçlarda bulunan anortitçe zengin plajiyoklasların ,
albit veya oligoklaz, zoisit veya epidot, kalsit, serisit
ve zeolit minerallerinden ibaret çok küçük taneli bir
agregaya dönüşüm sürecidir.
22
10. Serisitleşme: Bu süreç sonucu kayaçtaki
feldispatların kısmen veya tamamen serisit minerallerine
dönüştüğü gözlenir.
23
Serisitleşme
24
11. Uralitleşme: Piroksen minerallerinin kenarlarından
veya dilinim yüzeylerinden itibaren kısmen veya tamamen
tremolit/aktinolit türü, çok ince taneli, prizmatik, iğnemsilifsi minerallere dönüşümü sürecidir.
25
Uralitleşme
26
12.
Serpantinleşme:
Alüminyum
içermeyen
ferromagnezyen minerallerin (olivin, piroksen gibi)
serpantin minerallerinden ibaret bir agregata dönmesini
sağlayan süreçtir. Bu arada talk mineralleride oluşabilir.
Serpantinleşme ile mineraller bir ağ gibi kuşatılır. Kırık
ve çatlak düzeylerinden itibaren gelişen serpantinleşme
kayaca elek dokusu ya da ağsı doku kazandırır.
27
Serpantinleşme
28
Serpantinleşme
29
Serpantinleşme
30
13. Silisleşme: Kayaçların hidrotermal kökenli veya artık
magmatik çözeltilerle silis getirimi ile gerçekleşen bir
süreçtir. Bazı volkanik kayaçların boşlukları ve kırık –
çatlakları ikincil kuvars, kalsedon veya opal gibi silis
mineralleri ile dolduğu yaygın olarak gözlenir.
31
Silisleşme
32
Silisleşme
33
14. Zeolitleşme: Kayaçta bulunan başlıca feldispatoyid ve
anortitçe zengin plajiyoklasların zeolit minerallerinden
ibaret bir agregata dönüşmesini veya boşluklarda zeolit
minerallerinin oluşumunu sağlayan bir süreçtir.
34
Zeolitleşme
35
15. Killeşme Kayaçta bulunan alkali feldispat ve plajiyoklaz
minerallerinden itibaren kil minerallerinin oluşumu sürecidir.
36
Killeşme
37
16. Opasitleşme Kayaçta bulunan olivin, piroksen, amfibol
ve mika grubu mafik minerallerin içerdikleri FeO türü
oluşumları, ortam koşullarının değişmesi ile dışarı atması
şeklinde gelişir. Bu şekilde mineral içerisinde opak özellikli
oluşumlar gözlenir; sürecin devam etmesi ile mineral
tamamen opak minerale dönüşür.
38
Opasitleşme
39