Transcript Rituelen en Symbolen - Protestantsekerk.net

door Heimen en Peter
‘Vieren’ kun je overal, in een schuur, in een
vergaderruimte. Toch blijkt in de
geschiedenis dat mensen die voor de eredienst, de ontmoeting met de Heer van de
Kerk, bijeenkomen ‘meer wensen’.
Wat vertelt de ruimte je?
Wat zijn de concentratiepunten?
Zijn de stoelen en banken hulpmiddelen?
Is de ruimte ‘vast’ of ‘dynamisch’? Wat staat
centraal?
 Kleuren
 Kaarsen
 Kinderen
 Bloemen
 Een
symbool is een drager van een betekenis;
het heeft enerzijds een vorm of
representatie (drager), en anderzijds een
betekenis.
 De betekenis van een symbool berust meestal
op afspraken die de gebruikers van het
symbool ooit hebben gemaakt.
Gezicht, staat voor het Alziend oog. Gericht op de plaats
van de priester voor het altaar
Lam Gods met aureool, kruis en overwinningsvaan,
symbool van Jezus
Gods alziend oog
Klaver vier, geluksbrenger
Een klavertjevier (ook wel klavervier) is een zeldzame mutatie van een klaver die uit vier deelblaadjes bestaat. Het vinden of het krijgen van een
klavertjevier wordt sinds de middeleeuwen beschouwd als een geluksbrenger.
Niet enkel de zeldzaamheid, maar ook de vorm die doet denken aan een kruis zorgt ervoor dat het klavertjevier als een geluksbrenger
beschouwd wordt. Volgens de legende stelt elk deelblad iets voor: het eerste de hoop, het tweede vertrouwen, het derde liefde en het vierde
vanzelfsprekend geluk.
Sint Nicolaas, de schutspatroon van deze kerk
Adelaar, symbool van Johannes In de christelijke
iconografie is een arend het symbool van de apostel
Johannes, die de ‘Adelaar van Patmos’ wordt genoemd
St. Nicolaas, beschermheilige van zeevarenden, Sint-Nicolaas is de beschermheilige van kinderen, ongehuwde vrouwen, kooplieden, studenten,
geliefden, slagers, dieven, moordenaars, piraten et cetera en schutspatroon van de zeelieden. Veel havensteden hebben Sint-Nicolaas als
beschermheilige: Aberdeen, Amsterdam, Sint-Niklaas . Sint-Nicolaas wordt in de Oosters-orthodoxe Kerk zeer vereerd en zijn beeltenis is op veel
iconen te vinden. Hij is één van de beschermheiligen van het belangrijkste orthodoxe land, Rusland.
De ondertiteling
Jezus’ doop in de Jordaan door Johannes de Doper
Sint Johannes de doper
Elia met drie broden in de hand. Elias is de latijnse
naam van Elia. Elia is de profeet die de komst van de
Messias aankondigt.
Simon (de Zeloot) herkenbaar aan de zaag, verwijzend naar
zijn marteldood. Er is verder niets van hem bekend.
Judas Thaddeus. Broer van Jezus? Uitgerust met een knots/ en boekrol, die verwijst naar zijn Bijbelboek. . In de Roomskatholieke Kerk is hij de patroon heilige van wanhopige gevallen en verloren oorzaken.
Apostel Thomas. Attribuut is lans.
Fasces
Het bestaat uit een bundel houten roeden die een bijl insluiten, bijeengehouden door roodleren riemen. Fasces werden door ambtenaren
(lictores) voor de magistraten uit gedragen. De roeden, gewoonlijk berk maar soms iep, waren symbolisch voor de ‘Macht om te Straffen’. De bijl
symboliseerde de ‘Macht over leven en dood’ en de riemen de ‘Macht om te arresteren’.
In de iconografie is een fasces een attribuut van de gepersonifieerde rechtvaardigheid.[1] Daarom is dit symbool aangebracht in de Amerikaanse
senaat aan weerszijden van de zetel van de voorzitter. Ook is de fasces het symbool van eendracht, bijvoorbeeld in het huwelijk. Dan wordt het
gedragen door Amor.
Helm, symbool van de adel. In de heraldiek kan een helm naar links kijkend
duiden op een bastaard ( links = sinstre in het latijn i.t.t. dexter = rechts).
Gedenkplaats, regenboog, rots, stenen.
Het symbool in het midden lijkt te duiden op
gehuwden, twee ringen en een kruis
Doodshoofd =
vergankelijkheid.
Momento Mori =
gedenk te
sterven.
Kruis, vijf broden, twee vissen. O.a. Mat. 14 i.t.t. Mat. 15: 32 e.v.
Groen, kleur van de verwachting en hoop.
Kruis en bijbel.
Wit
Alpha en Omega
Beker, brood, korenaren, druiven.
Wit, kleur van hoogtijdagen als Kerst, Pasen en reinheid.
Xp = Chi Rho, de eerste twee letters van Christus = Xpistos, korenaren.
Paars symbool voor soberheid, berouw, inkeer en voorbereiding.
Zie het lam van God, dat de zonden der wereld
wegdraagt (Joh. 1: 29).
Zevenarmige kandelaar
Een menora of menoure (Nederlands-Jiddisch) is een zevenarmige kandelaar. Het was het oude symbool voor het Hebreeuwse volk en een van
de oudste symbolen voor het jodendom in het algemeen. De menora symboliseert het brandende braambos dat Mozes zag op de berg Sinaï. De
traditionele menora heeft zeven armen. Tijdens het chanoeka feest gebruikt men een kandelaar met negen armen, de chanoekia.
Mozes moest van God volgens precieze voorschriften een zevenarmige kandelaar laten maken en plaatsen in de Tabernakel bij de Ark van het
Verbond waarin de stenen platen met de Tien geboden lagen (Exodus 25). In de eerste tempel, gebouwd door koning Salomo, brandden tien
menora's.
Rood kleur van de Heilige Geest, vuur en symbool van het bloed van de martelaren.
Alpha en Omega, Tongen als van vuur (Handelingen 2) ,
cirkel, en hand (3 vingers, drie-eenheid?)
Alpha en omega
(Openbaringen)
Openbaring 1:8 ‘Ik ben de
alfa en de omega’, zegt God,
de Heer, ‘ik ben het die is,
die was en die komt, de
Almachtige.’
Openbaring 21:6 Toen zei hij
tegen mij: ‘Het is voltrokken!
Ik ben de alfa en de omega,
het begin en het einde. Wie
dorst heeft geef ik vrij te
drinken uit de bron met
water dat leven geeft.’
Openbaring 22:13 ‘Ik ben de
alfa en de omega, de eerste
en de laatste, het begin en
het einde.’
Kruis, korenaren (als de
graankorrel niet sterft …,
zonnerad (heidens van
oorsprong, nu zon als
symbool van Christus),
druiven verwijzen naar de
wijn aan het Avondmaal en
naar de dood van Christus.
5 wierookkorrels verwijzen
naar de 5 kruiswonden van
Christus.
Toga, wit, doopkleed,
priesterlijk, onderkleed in
rooms-katholieke traditie is
albe onder kazuifel.
Bijbel als symbool van het ’centrum’ op lezenaar voor
de voorzanger of cantor.
Preekstoel ‘Gods woord’, doopvont en collecteschaal. Wat zegt het als de doopvont
in het midden van de kerk staat en niet bijvoorbeeld bij de ingang (drempel)?
Doopvont, rond, symbool
van oneindigheid
Doopvont en doopkan.
Avondmaalstel
•
•
•
•
•
•
•
Liturgische schikking – als verwijzing naar de
kleur, het thema, de lezingen van deze
zondag
Paaskaars – als verwijzing naar Jezus
Christus, de Levende. Licht is sterker dan
duisternis
Geopende bijbel – als symbool van Gods
Woord dat tot ons komt
Doopvont
Tafel
Toga
Kleuren
 Een
ritueel is een serie handelingen die
gezien worden als een gebruik en bepaald
zijn door achtergrond en cultuur.
 Een ritueel kun je ook zien als een serie
handelingen met of rondom een symbool.
 stilte






in de eredienst:
bij de aanvang van de dienst;
voor het gebed van de zondag;
na de lezingen;
na de prediking;
tijdens de voorbede (voor persoonlijk gebed);
na het ontvangen van brood en wijn.
 knielen
bij schuldbelijdenis, gebed en
(persoonlijke) zegen – als teken van ootmoed
en concentratie;
 gebedshoudingen (vouwen van de handen,
opheffen van de handen) – als teken van
toewijding en ontvankelijkheid;
 handoplegging - als teken van zegen (bij
doop, ambtsdragers en gemeenteleden aan
wie een ambt of taak wordt toevertrouwd,
mensen in specifieke persoonlijke situaties);
 zich bekruisen – als teken van belijdenis en
gedachtenis van de eigen doop.
 lopen
bij avondmaal, kruismeditatie – als
teken van opstaan, in beweging komen,
onderweg zijn, pelgrimeren …….
(‘Gaandeweg Hem tegemoet
 staan bij het gebed, de lezing(en), de
geloofsbelijdenis, het avondmaalsgebed – als
teken van eerbied.
 kring bij Avondmaal, doop – als teken van
gelijkwaardigheid voor God
 groeten bij Groet, vredegroet (opgestoken
hand, hand, kus, omhelzing) – als teken van
open staan voor God en elkaar
 Zegen
(als handoplegging) – als teken van de
nabijheid van God
 Binnenbrengen van het Licht, voorbedeboek,
doopwater, ….. – als teken van het niet
vanzelfsprekende, het geschenkkarakter
 Het uitschenken van het water bij de doop –
als teken van het levende (niet stilstaande)
water, d.w.z. Jezus
 Aansteken van kaarsen – als teken van donker
naar licht, van verbondenheid met het Licht

Kerstkring
Advent
 Kerst
 Epifanie


Paaskring
Veertigdagentijd of lijdenstijd
 Stille week
 Drie dagen van Pasen (Witte Donderdag, Goede Vrijdag, Stille Zaterdag)


Paastijd (van Pasen tot en met Pinksteren)
Trinitatis (Zondag na Pasen: kerst, Pasen en Pinksteren)
 Zomertijd (vanaf 21 juni)


Herfsttijd (vanaf 21 september)

Allerheiligen en ‘Christus Koning’
Kleur
Periode
Verklaring
Paars
Advent
Soberheid, inkeer, wanhoop. De
dofheid van de kleur is een teken
van rouw en boete. Eerst werd
paars alleen gebruikt in de
veertigdagentijd, later ook in de
Adventstijd.
Rose
3e zondag van Advent
Het paars licht op deze vreugdezondag op tot roze.
Wit
Kerstfeest tot en met de zondag
na Epifanie (6 januari)
Zuiverheid. Gebruikt op de feesten
die te maken hebben met
nieuwheid en verlossing; Pasen en
Kerst.
Groen
Zondagen na kersttijd tot
aswoensdag
Groei en aarde. Groen drukt de
verwachting uit : Eens komt de
grote zomer.
Paars
Veertigdagentijd
Wit
Pasen tot en met de zondag na
Hemelvaart.
Rood
Pinksteren
Groen
Zondagen na Pinksteren tot Advent
Rood wordt verbonden met het
vuur van de geest. Het is de kleur
van Pinksteren en sommige
heiligenfeesten.
 Palm-
en Passiezondag
 Witte Donderdag
 Goede Vrijdag
 Stille Zaterdag
 Deze laatste drie zijn de drie dagen van
Pasen en worden als één doorgaande viering
gevierd
 Kleur
Wit (verwijst naar Pasen: Ik heb macht
het leven af te legen en macht het weer op
te nemen ‘ (Joh. 10:18)
 Witte Donderdag is een samenvatting van de
drie dagen van Pasen
 Inzetting van het Avondmaal
 Voetwassing
 Thema’s: Uittocht, bevrijding,
dienstbaarheid, maaltijd, verraad
 Kringviering
 Afruiming van de Tafel, de nacht begint
 Kleur
Paars of Rood (martelaarschap)
 De Schriften spreken
 Gebeden
 Kruismeditatie
 Thema’s: Mensen doen elkaar het lijden aan.
‘’t en zijn de joden niet, Heer Jesu, die u
kruisten’ Jacob Revius
‘Jezus is in doodsnood tot nu toe’
Blaise Pascal
 Kleur
Paars of Rood
 Voorafgaand aan de Paaswake
 Thema’s: Graflegging, ‘nedergedaald ter
helle’, godverlatenheid
 Kleur
Wit
 Thema’s: lijden, sterven, opstanding,
uittocht, doortocht, intocht, doop,
doopgedachtenis
 Wake, wachten op het Licht
 Het licht




Wakend bij het vuur (vuurkolom in Exodus)
Aansteken van de nieuwe Paaskaars
Intocht van het Licht(door diaken)
Paasjubel
 Lezingen
rondom ‘doortocht’ als wake
 Doop en doopgedachtenis



Doortocht
Doop en doopgedachtenis op basis van belijdenis
Openbare belijdenis (eventueel) en verzaking d.i.
afwenden van het kwaad en toewenden naar de
Levende
 Proclamatie
 De
Maaltijd
Paasevangelie (klokgelui)
 Kleur
Wit
 Vijftig-dagen tijd
 Trinitatis (Drieëenheid)
 Hemelvaart
 Pinksteren (Rood)
 Allerheiligen
 Allerzielen
 Christus
Koning (gedachtenis overledenen)