Transcript Prezentacja_3_Lekcja_Edukacji_Prawniczej

3)
LEKCJA EDUKACJI
PRAWNICZEJ
PRAWO CYWILNE
„Prawo – dodaj do znajomych” – 3 Lekcja / PRAWO CYWILNE
Witamy w części e-learningowej projektu „Prawo – dodaj do
znajomych”.
• Zwracaj uwagę na specjalne ikony znajdujące się w prawym - górnym rogu slajdu.
Prezentacja zwiera treści informacyjne, pytania, kwestie ważne oraz przykłady –
czasami dowcipne i niecodzienne:
• To wszystko ma ułatwić Tobie poszerzenie wiedzy o prawie.
„Prawo – dodaj do znajomych” – 3 Lekcja / PRAWO CYWILNE
Witaj w trzeciej części edukacji prawniczej
Dzisiaj rozpoczynamy trzecią lekcję edukacji prawniczej poświęconą prawu
cywilnemu, jednej z najważniejszych gałęzi prawa, z którą masz kontakt na
co dzień idąc do sklepu, dokonując zakupów przez Internet, idąc na mecz
piłkarski, czy wynajmując mieszkanie. Lekcja składa się z trzech części. Po
jej zakończeniu będziesz wiedział, czym charakteryzuje się stosunek
cywilnoprawny, jakie są jego podmioty, w jaki sposób dokonywane są
czynności prawne, a także jakie są warunki nieważności podjętych
czynności.
„Prawo – dodaj do znajomych” – 3 Lekcja / PRAWO CYWILNE
Pamiętasz na czym polega stosunek administracyjno-prawny? Jakie
podmioty biorą w nim udział?
Jak sobie pewnie przypominasz stosunek administracyjno-prawny ma charakter
nierównorzędny. Organy administracji publicznej (np. wójt/burmistrz/prezydent
miasta) mają możliwość stosowania przymusu administracyjnego w ramach
realizowania nałożonych obowiązków.
Pamiętacie przykład obowiązku edukacyjnego?
„Prawo – dodaj do znajomych” – 3 Lekcja / PRAWO CYWILNE
Zupełnie inaczej wygląda prawo cywilne.
Jakie są jego charakterystyczne cechy?
Stosunek cywilnoprawny jest równorzędny. Jak myślisz co to może oznaczać? To
proste, podmioty biorące udział w stosunku cywilnoprawnym mają charakter
autonomiczny, mają pełną swobodę kształtowania ich treści.
Przykład: sprzedaż samochodu. Osoby dokonujące transakcji kupna-sprzedaży
mają w stosunku do siebie równą pozycję. Sprzedający sam decyduje za jaką cenę
chce sprzedać samochód, a kupujący podejmuje decyzję, czy cena ta jest dla niego
odpowiednia. Nikt nie może narzucić stronom ceny samochodu.
Nikt nie może narzucić stronom ceny samochodu, ani zmusić ich do
kupna/sprzedaży auta.
„Prawo – dodaj do znajomych” – 3 Lekcja / PRAWO CYWILNE
Kolejną cechą prawa cywilnego jest to, że reguluje sprawy obrotu
majątkowego, np. sprzedaży, wynajmu, zobowiązań majątkowych.
W związku z tym, że strony mają charakter autonomiczny wynika zasada
konsensusu. Na czym ona polega? Osoby biorące udział w kupnie podejmują
decyzję poprzez uzgodnienie stanowisk (porozumienie). Pamiętasz zasadę pacta
sunt servanda? (umów należy dotrzymywać). Wynika ona właśnie z rzymskiej
tradycji prawa cywilnego.
„Prawo – dodaj do znajomych” – 3 Lekcja / PRAWO CYWILNE
Prawo cywilne ma samoobsługowy charakter. Strony same decydują, czy
skorzystają z przysługujących im uprawnień, czy też nie. Kodeks cywilny służy
jedynie zapewnieniu pewnych gwarancyjnych warunków, na zasadzie których
umowy mają być realizowane. Ma to służyć ochronie interesów podmiotów
słabszych (które nie mają na przykład wiedzy na temat obrotu produktami
finansowymi), niedopuszczenie do zawierania umów w celach niegodziwych, lub
poprzez wykorzystanie błędów drugiej strony.
„Prawo – dodaj do znajomych” – 3 Lekcja / PRAWO CYWILNE
Na koniec jeszcze jedna różnica prawa cywilnego w stosunku do norm
administracyjnych.
Wynika ona z sankcji, które mogą zostać nałożone w przypadku nieprzestrzegania
przepisów prawa. Jak pamiętacie w przypadku prawa administracyjnego takimi
sankcjami było przymusowe wykonanie decyzji (np. egzekucja majątku) lub kara
grzywny. W przypadku prawa cywilnego sankcje są zupełnie inne.
Różnice sankcji
Prawo Administracyjne
Prawo Cywilne
przymusowe wykonanie decyzji
sankcja stwierdzenia nieważności
umowy
kara grzywny
sankcja naprawy szkody
przymusowe wykonanie
zobowiązania przez jedną ze stron
„Prawo – dodaj do znajomych” – 3 Lekcja / PRAWO CYWILNE
Czy pamiętasz z poprzedniej lekcji, kto jest podmiotem stosunków w prawie
administracyjnym? Przypomnijmy, że są to obywatele oraz organy administracji
publicznej. W prawie cywilnym jest nieco inaczej.
Stosunek
administracyjnoprawny
Stosunek cywilnoprawny
Nierównorzędny
charakter stron
Równorzędny
charakter stron
Charakter
przymusowy
Charakter
obsługowy
Podmiotami
stosunku jest organ
administracji
publicznej i osoba
fizyczna lub prawna
Podmiotami
stosunku są osoby
fizyczne i prawne
„Prawo – dodaj do znajomych” – 3 Lekcja / PRAWO CYWILNE
Na podstawie powyższych cech od starożytności istnieje podział na
prawo prywatne i publiczne. Czy jesteś w stanie wskazać, którym
prawem będą regulacje administracyjne, a którym cywilne?
Warto wiedzieć, że kluczową regulacją prawną prawa cywilnego jest kodeks
cywilny z 1964 roku. Jest to część materialna, która reguluje prawa i obowiązki
stron. Część procesową stanowi kodeks postępowania cywilnego, który określa
sposób postępowania przed sądem, w przypadku wystąpienie konfliktu między
stronami.
„Prawo – dodaj do znajomych” – 3 Lekcja / PRAWO CYWILNE
„Prawo – dodaj do znajomych” – 3 Lekcja / PRAWO CYWILNE
Kto jest podmiotem stosunków cywilnych?
W prawie administracyjnym jak pamiętasz byli to obywatele oraz organy
administracji publicznej. W prawie cywilnym jest nieco inaczej. Zgodnie z art. 1
kodeksu cywilnego podmiotami stosunków cywilnoprawnych są osoby fizyczne i
osoby prawne. Jak można je scharakteryzować?
Osobą fizyczną jest człowiek posiadający szereg cech osobistych, które określają
jego tożsamość i wyznaczają sytuację prawną.
Jakie to są cechy: imię i nazwisko (czy wiesz, że kwestia zmiany imienia i
nazwiska jest uregulowana w ustawie o zmianie imion i nazwisk?).
„Prawo – dodaj do znajomych” – 3 Lekcja / PRAWO CYWILNE
Pewną funkcję indywidualizującą mają również
pseudonimy w związku z działalnością artystyczną,
czy literacką. Dla osób niepiśmiennych cechą
indywidualizującą może być kształt linii papilarnych.
Dodatkowymi danymi osobistymi są:
• data i miejsce urodzenia,
• imiona rodziców,
• stan cywilny,
• wiek, płeć.
Ważną rolę odgrywa też dowód osobisty.
Czy pamiętasz z lekcji prawa administracyjnego kto wydaje ten dokument?
Jaka ustawa reguluje sposób wydawania tego dokumentu?
„Prawo – dodaj do znajomych” – 3 Lekcja / PRAWO CYWILNE
Ważną rolę odgrywa też dowód osobisty.
• Czy pamiętasz z lekcji prawa administracyjnego
kto wydaje ten dokument?
• Jaka ustawa reguluje sposób wydawania
tego dokumentu?
„Prawo – dodaj do znajomych” – 3 Lekcja / PRAWO CYWILNE
Czy słyszałeś kiedyś o pozycji prawnej nasciturusa?
Wiesz co to jest?
Nasciturus to instytucja dziecka poczętego, ale jeszcze nienarodzonego. Jego status
prawny jest wyraźnie określony w przepisach prawnych. Szczegóły znajdziesz w
ustawie o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego.
Czy zatem jest osoba prawna?
Są to samodzielne podmioty mające własne wyodrębnione interesy i cele, własne
prawa i obowiązki, własny majątek, własne organy. Czy potrafisz na podstawie tych
cech wskazać jakieś osoby prawne?
………………………………………….
………………………………………….
…………………………………….......
„Prawo – dodaj do znajomych” – 3 Lekcja / PRAWO CYWILNE
Przykładowymi osobami prawnymi mogą być:
• spółki z ograniczoną odpowiedzialnością,
• spółki akcyjne,
• fundacje,
• stowarzyszenia.
Osobą prawną będą zatem podmioty, które powstają na podstawie
prawa np. cywilnego lub administracyjnego i posiadają określone
prawa i obowiązki. Podobnie jak w przypadku osób fizycznych, także
osoby prawne posiadają pewne indywidualizujące je cechy, tj.
• nazwę,
• siedzibę,
• organy je reprezentujące.
Dotyczy to zarówno państwowych osób prawnych, ale także komunalnych (czyli
założonych przez jednostki samorządu terytorialnego).
„Prawo – dodaj do znajomych” – 3
CYWILNE
1 Lekcja / PRAWO
WSTĘP DO
PRAWOZNAWSTWA
Do tej pory poznałeś podstawowe pojęcia dotyczące prawa cywilnego, tj. na czym
polega stosunek cywilno prawny, czym różni się on od stosunku administracyjno
prawnego, jakie są podmioty prawa cywilnego i jakie są cechy je
indywidualizujące.
Jesteś w stanie wskazać różnice pomiędzy gałęziami prawa?
„Prawo – dodaj do znajomych” – 3
CYWILNE
1 Lekcja / PRAWO
WSTĘP DO
PRAWOZNAWSTWA
Teraz czas na wprowadzenie kolejnego zagadnienia z prawa cywilnego:
zdolności do czynności prawnej oraz zdolności prawnej.
1) Zdolność prawna jest to zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków
wynikających z prawa. Zgodnie z kodeksem cywilnym każdy człowiek od chwili
urodzenia ma zdolność prawną. Jakie to ma praktyczne znaczenie? W związku z
tym, czy ludzie od urodzenia mają zdolność prawną – od pierwszych dni swojego
życia mogą dziedziczyć majątek, nie mogą jednak nim zarządzać.
„Prawo – dodaj do znajomych” – 3
CYWILNE
1 Lekcja / PRAWO
WSTĘP DO
PRAWOZNAWSTWA
Od zdolności prawnej należy odróżnić
2) zdolność do czynności prawnej, czyli zdolność do dokonywania
określonych czynności prawnych (np. sprzedaży odziedziczonego majątku, zakupu
samochodu) poprzez składanie własnych oświadczeń woli. Jak się z pewnością
domyślanie kluczowe znaczenie ma fakt, od którego roku życia osoby fizyczne
nabywają zdolność do dokonywania czynności prawnych. Czy zastanawialiście się
kiedyś od jakiego momentu ludzie mogą zmieniać stan cywilny, założyć spółkę?
„Prawo – dodaj do znajomych” – 3
CYWILNE
1 Lekcja / PRAWO
WSTĘP DO
PRAWOZNAWSTWA
Kodeks cywilny wskazuje dwie przesłanki na podstawie których człowiek nabywa
zdolność do czynności prawnych. Pewnie domyśleliście się już, że chodzi o
osiągnięcie określonego wieku oraz odpowiedniej sprawności umysłowej.
Ze względu na fakt, że możliwe są różne sytuacje związane z powyższymi
przesłankami w polskim prawie wyróżnia się:
• brak zdolności do czynności prawnych,
• ograniczoną zdolność do czynności prawnych
• pełną zdolność do czynności prawnych.
„Prawo – dodaj do znajomych” – 3
CYWILNE
1 Lekcja / PRAWO
WSTĘP DO
PRAWOZNAWSTWA
Próbując sprzedać jakikolwiek towar, warto znać przepisy prawne, aby nie narazić
się na zbędne „nieprzyjemności”. W niektórych krajach przepisy te są wyjątkowo
zaskakujące:
• W mieście Lelczyce (Białoruś) obowiązuje zakaz sprzedaży jajek. Jajka można
nabyć wyłącznie w aptece, na receptę lekarską. W ten sposób władze obwodu
homelskiego radzą sobie z brakiem jajek. Prawo do zakupu jajek mają tylko
rodziny z małoletnimi dziećmi. Liczba jaj, na które dostaje się recepty w
przychodni dziecięcej, zależy od wieku dziecka - im starsze, tym więcej jajek.
• Każdy Brytyjczyk usiłujący sprzedać np. odkurzacz w miejscu publicznym
naraża się na karę ograniczenia wolności (3 miesiące) i 180 funtów grzywny.
„Prawo – dodaj do znajomych” – 3
CYWILNE
1 Lekcja / PRAWO
WSTĘP DO
PRAWOZNAWSTWA
W czasie lekcji wielokrotnie padało określenie „oświadczenie woli
stron”. Jak myślisz, co może się kryć pod tym określeniem?
Jakie konkretne zachowania może oznaczać oświadczenie woli?
Najkrócej rzecz ujmując oświadczeniem woli jest każde zachowanie
osoby fizycznej lub prawnej, które wyraża wolę danego podmiotu w
dostateczny sposób, np. chęć zakupu gazety w kiosku. Oświadczeniem
woli w tym przypadku będzie prośba kupującego w kierunku do
sprzedawcy. Jednak jak się domyślasz oświadczenia woli wcale nie
muszą być wyrażane w formie ustnej.
„Prawo – dodaj do znajomych” – 3
CYWILNE
1 Lekcja / PRAWO
WSTĘP DO
PRAWOZNAWSTWA
Kojarzysz z pewnością z telewizji obrazki, w których maklerzy na
giełdzie za pomocą kciuka dają znak, aby kupić określone akcje. To
także jest dostateczny przejaw woli, czyli w języku prawniczym
oświadczenie woli.
Pojęcie oświadczenia woli jest kluczowe w zrozumieniu pojęcia czynności prawnej.
Czym będzie czynność prawna?
Będzie to nic innego jak czynność osoby fizycznej lub prawnej, która zmierza do
ustanowienia, zmiany lub zniesienia stosunku prawnego.
Fotografia, źródło http://blog.silive.com
„Prawo – dodaj do znajomych” – 3 Lekcja / PRAWO CYWILNE
Podane wyżej informacje sprawiają wrażenie, że stosunki cywilne pomiędzy
osobami fizycznymi lub prawnymi są bardzo skomplikowane. W rzeczywistości
dokonując codziennych czynności prawnych nad wieloma z nich się nie
zastanawiamy. Czy miałeś świadomość prawną czynności, jakie dokonujesz
podczas porannych zakupów w sklepie. Pewnie przez myśl Tobie nie przeszło, że
dochodziło w ich trakcie do czynności prawnych określanych poprzez
oświadczenia woli 
W rzeczywistości wiele czynności dokonywanych w sposób bardzo prosty, w
zwyczajowo przyjęty sposób. Kupienie gazety często przebiega bez słów pomiędzy
osobami, które znają się od dawna.
„Prawo – dodaj do znajomych” – 3
CYWILNE
1 Lekcja / PRAWO
WSTĘP DO
PRAWOZNAWSTWA
Teraz poświęćmy chwilę formom dokonywanych czynności prawnych. Jak się
pewnie domyślasz czynności prawne mogą być dokonywane w formie pisemne,
ustnej, czy też w sposób dorozumiany (jak miało to miejsce w powyższym
przykładzie kupna gazety).
Warto, abyś pamiętał, że kodeks cywilny co do zasady pozostawia swobodę w jakiej
formie podmioty będą zawierały umowę.
Art. 60 kodeksu cywilnego stanowi, że wola osoby dokonującej
czynności prawnej może być wyrażona przez każde zachowanie się tej
osoby, które ujawnia tę wolę w sposób dostateczny. Nie ma zatem
przeszkód, abyś zakupy w sklepie dokonywał w formie pisemnej 
„Prawo – dodaj do znajomych” – 3
CYWILNE
1 Lekcja / PRAWO
WSTĘP DO
PRAWOZNAWSTWA
Jednakże istnieją pewne czynności prawne, których forma jest określona w
kodeksie cywilnym. Zastrzeżenie to ma na celu zapewnienie gwarancji
skutecznego dokonania czynności prawnej.
Czy spotkałeś się już może z takimi czynnościami? Jak myślisz, o jakie
czynności może chodzić?
Kupno mieszkania, samochodu, wycieczki na wczasy?
Postaraj się odnaleźć właściwą odpowiedź.
„Prawo – dodaj do znajomych” – 3
CYWILNE
1 Lekcja / PRAWO
WSTĘP DO
PRAWOZNAWSTWA
Słyszałeś z pewnością o takim dokumencie jak akt notarialny. Jak się domyślasz
sporządzany jest on przez notariusza.
Akty notarialne to właśnie przykład szczególnej formy pisemnej dokonywanej
czynności prawnej. Najczęściej z notariuszem mamy kontakt w przypadku zakupu,
bądź sprzedaży mieszkania. Wprowadzenie szczególnej formy czynności prawnych
w przypadku niektórych czynności ma na celu zachowanie pewności obrotu
gospodarczego (każda z osób dokonująca kupna mieszkania, chciałaby mieć
pewność, że osoba, od której kupuje jest rzeczywistym właścicielem lokalu),
zabezpieczenie dowodów tego obrotu, ochrona osób dokonujących obrotu przed
nieprzemyślanymi decyzjami.
„Prawo – dodaj do znajomych” – 3
CYWILNE
1 Lekcja / PRAWO
WSTĘP DO
PRAWOZNAWSTWA
W przypadku nie dochowania szczególnej formy czynności prawnej kodeks cywilny
przewiduje 3 rodzaje sankcji, tj.
• nieważność podjętej czynności,
• brak dowodów dokonanej czynności,
• brak skutków prawnych dokonanej czynności.
„Prawo – dodaj do znajomych” – 3
CYWILNE
1 Lekcja / PRAWO
WSTĘP DO
PRAWOZNAWSTWA
Podsumujmy kolejną część prawa cywilnego. W drugiej części lekcji dowiedziałeś
się, że:
• podmioty prawa cywilnego mają zdolność prawną (czyli możliwość posiadania
praw i obowiązków),
• a także zdolność do czynności prawnej (czyli możliwość nabywania praw i
obowiązków).
• ponadto wiesz już co to oświadczenie woli i jakie ma ono znaczenie w
podejmowanych czynnościach prawnych.
• Na koniec przedstawiliśmy formy dokonywania czynności prawnych oraz sankcje
ich nieprzestrzegania.
„Prawo – dodaj do znajomych” – 3
CYWILNE
1 Lekcja / PRAWO
WSTĘP DO
PRAWOZNAWSTWA
Czas na ostatnią część edukacji prawnej – wady oświadczenia woli. Jeśli
masz wątpliwości czy mają one jakiekolwiek znaczenie – to w żadnym wypadku
nie kończ jeszcze lekcji.
To z pewnością najważniejsza część .
„Prawo – dodaj do znajomych” – 3
CYWILNE
1 Lekcja / PRAWO
WSTĘP DO
PRAWOZNAWSTWA
Czy byłeś kiedyś świadkiem sytuacji, w której jedna osoba chciała
zrezygnować z zawartej umowy? Pamiętasz może jakie padały
wówczas argumenty ze strony osoby, która zobowiązała się do
zakupu jakiejś rzeczy lub usługi?
„Pan mnie oszukał; ja tego nie wiedziałem; to był podstęp; to co Pan robi jest
nieuczciwe”.
Nie zdawałeś sobie wówczas sprawy, ale wszystkie powyższe argumenty to typowe
wady oświadczenia woli, które są uregulowane w kodeksie cywilnym.
„Prawo – dodaj do znajomych” – 3
CYWILNE
1 Lekcja / PRAWO
WSTĘP DO
PRAWOZNAWSTWA
Może pokusisz się na podstawie powyższych przykładów o definicje
wad oświadczenia woli?
Wady oświadczenia woli to towarzyszące składaniu oświadczeń pewne stany
wiedzy lub psychiki osób towarzyszą podejmowaniu czynności prawnych. W
skrócie można powiedzieć, że chodzi o to, w jakim stopniu osoba podejmująca
czynność prawną posiada wiedzę na temat możliwych skutków.
„Prawo – dodaj do znajomych” – 3 Lekcja / PRAWO CYWILNE
Wady oświadczenia woli znajdujące się w kodeksie cywilnym:
• stan wyłączający świadome albo swobodne powzięcie decyzji i
wyrażenie woli – chodzi w tym przypadku o takie sytuacje, w których osoba
podejmującą czynność prawną nie była w odpowiednim stanie psychicznym lub
fizycznym do jej podjęcia, np. pod wpływem alkoholu, działała pod groźbą siły, lub
wręcz została zmuszona do podpisania umowy;
• pozorność – mamy z nią do czynienia wówczas, gdy oświadczenie woli złożone
drugiej stronie podejmowane jest za jej zgodą dla pozoru. Przepis ten ma na
względzie taką sytuację, w której strony umawiają się co do wykonania jakiejś
czynności (np. przekazania majątku) w celu uniknięcia jakichś konsekwencji (np.
egzekucji z majątku);
„Prawo – dodaj do znajomych” – 3
CYWILNE
1 Lekcja / PRAWO
WSTĘP DO
PRAWOZNAWSTWA
• błąd – polega on na występującej podczas dokonywania czynności prawnej
niezgodności między obiektywną rzeczywistością, a jej odbiciem. Z błędem mamy
do czynienia wówczas, gdy osoba z którą dokonywali czynności prawnej
legitymowała się fałszywym dokumentem, lub dowodem rejestracyjnym;
• podstęp – polega na świadomym wprowadzeniu jakiejś osoby w błąd lub na
umocnieniu jej błędnego mniemania w celu złożenia określonego oświadczenia
woli. Przykład sam się narzuca – świadome przemilczenie jakiejś informacji lub
przekazanie zmyślonych informacji na temat jakiejś nieruchomości;
• groźba – ta wada oświadczenia woli wydaje się być najprostsza do zrozumienia.
W groźbą mamy do czynienia wówczas, gdy osoba zagrożona znajduje się w
sytuacji przymusowej i musi wybierać, że albo dokona żądanej czynności prawnej,
albo narazi się na realizację określonej groźby.
„Prawo – dodaj do znajomych” – 3
CYWILNE
1 Lekcja / PRAWO
WSTĘP DO
PRAWOZNAWSTWA
Czy potrafisz powtórzyć wszystkie wady oświadczenia woli?
Pamiętaj, że jest ich pięć, oto podpowiedź:
S…
P…
B…
P…
G…
Spróbuj zapamiętać pierwsze litery każdej wady, wtedy łatwiej będzie Ci
przypomnieć sobie całą resztę 
Masz jakieś pytania, wątpliwości, przemyślenia? Wejdź na stronę
„Prawo – dodaj do znajomych” podziel się nimi:
http://www.facebook.com/pages/Prawo-dodaj-do-znajomych/196234157082909
„Prawo – dodaj do znajomych” – 3
CYWILNE
1 Lekcja / PRAWO
WSTĘP DO
PRAWOZNAWSTWA
To już koniec lekcji w ramach edukacji prawnej. Zawierała ona sporo informacji,
ale sam chyba przyznasz, że były to niezwykle praktyczne informacje, z którymi
masz i z pewnością będziesz jesz miał do czynienia w przyszłości.
Za tydzień lekcja z prawa karnego
„Prawo – dodaj do znajomych” – 3
CYWILNE
1 Lekcja / PRAWO
WSTĘP DO
PRAWOZNAWSTWA
Z okazji zbliżających się
Świąt Wielkanocnych,
pragniemy złożyć Państwu
serdeczne życzenia:
zdrowia, radości, smacznego
jajka, mnóstwo wiosennego
optymizmu
oraz samych sukcesów.
- Poseł Grzegorz Karpiński
- Tadeusz Zwiefka Poseł do Parlamentu
Europejskiego