Transcript szwajcaria

Dr Małgorzata Wenclik
KONFEDERACJA SZWAJCARSKA
• Ustrój polityczny: republika federalna; demokracja
bezpośrednia
• Stolica: Berno
• Głowa państwa: Szwajcarska Rada Związkowa –
Micheline Calmy-Rey
• Powierzchnia: 41 290 km²
Organizacja samorządu
terytorialnego w Szwajcarii
• Gmina - 2890 gmin, które posiadają
bardzo szeroką autonomię
• Kanton – 26 kantonów (z czego 6 to
półkantony)
• Federacja
Gmina- fundament systemu
• Istniały jeszcze przed powstaniem państwa i
zachowały swoje prawa do dzisiaj
• Pierwszymi członkami konfederacji szwajcarskiej
były gminy (zarówno wiejskie np. Schwyz jak i
miejskie np. Lucerna)
• Samorządność gmin została zagwarantowana
konstytucyjnie (a nie administracyjnie jak w
innych państwach)
Strukturę gmin szwajcarskich tworzy
organ uchwałodawczy (Zgromadzenie
Gmin) oraz władze wykonawcze :
(Rada Gminy)
Zgromadzenie Gminy
• organ najważniejszy ( uchwałodawczy )
• w skład wchodzą wszyscy uprawnieni do głosowania obywatele
gminy
•
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
kompetencje:
uchwalenie budżetu i zatwierdzanie jego wykonania,
uchwalanie podatków,
uchwalanie projektów zarządzeń o charakterze ogólnym,
przyjmowanie sprawozdań z działalności organów gminy,
wybieranie władz gminy,
udzielanie zezwoleń na zaciąganie pożyczek,
prowadzenie procesu,
decydowanie o przyznawaniu obywatelstwa cudzoziemcom
• Zgromadzenie Gmin to organ działający
sesyjnie, obraduje na sesjach:
1. zwyczajnych- zwoływane w terminach określonych w
ustawie
2. nadzwyczajnych- zwoływane w zależności od potrzeb
Uchwały na sesji podejmowane są zazwyczaj
zwykłą większością głosów
Obrady zgromadzenia prowadzi
przewodniczący gminy (zwany niekiedy
merem lub syndykiem), dba o prawidłowy i
zgodny z prawem przebieg obrad oraz
posiada kompetencje orzekania o
zgodności z prawem zgłaszanych
wniosków
W „małych gminach”
np. w kantonie Waadt- 800
mieszkańców
Ten typ organizacji
gminy nazywany jest
„modelem
zwyczajnym”, w
którym Zgromadzenie
to jedyny organ
uchwałodawczy o tak
szerokich
kompetencjach
merytorycznych
W dużych gminach
np.kanton Neuchatel- 10 tyś.
mieszkańców
Model
„nadzwyczajnej
organizacji gminy”, w
którym zastąpiono
zgromadzenia ogółu
obywateli
przedstawicielskim
organem
uchwałodawczymParlamentem Gminy
Parlament Gminy
• wybierany jest przez zgromadzenie na okres
kadencji wynoszący 2-4 lat
• parlamentowi przewodniczy prezydent gminy
• kompetencje:
1. kontrola rady gminy i innych organów,
2. przygotowywanie projektów uchwał zgromadzenia
dotyczących np. organizacji gminy, planowania
przestrzennego, szkolnictwa,
3. kompetencje finansowe( np. prawo do ustalania stopy
podatkowej, preliminarza wydatków, zatwierdzania
rachunków)
Rada Gminy
• organ wykonawczy
• kadencja (w zależności od miejscowych
uregulowań prawnych) wynosi 2 lub 4 lata
• pracom Rady przewodniczy prezydent gminy,
który jednocześnie jest przewodniczącym
zgromadzenia ogółu obywateli gminy
Rada Gminy
• wewnętrzna struktura rady ma charakter resortowy
• dzieli się na departamenty, którymi kierują członkowie
rady
• kompetencje:
1. reprezentuje gminę na zewnątrz,
2. wykonuje uchwały zgromadzenia,
3. administruje bieżącymi sprawami gminy,
4. zarządza finansami, a nawet policją miejscową;
Szczegółowy zakres kompetencji rady określony jest przez
przepisy ustaw gminnych oraz prawa materialnego
Zadania gminy
• Do typowych zadań realizowanych przez gminy w
ramach tej funkcji należy:
• Prowadzenie rejestry stanu cywilnego
• Prowadzenie księgi gruntowej
• Kontrola zameldowań mieszkańców
• Rejestr wyborczy
Finanse gmin
• Środki wewnętrzne
• Źródła własne
Nadzór nad gminami
Nadzór nad gminami lub organami samorządowymi
sprawują różne organy. Przede wszystkim są to rząd
kantonu i sąd administracyjny. Organy nadzoru mogą
dokonywać wizytacji, inspekcji maja prawo wglądu we
wszystkie dokumenty wytworzone przez gminę. Gminy
mają obowiązek przekładania organowi nadzoru na jego
żądanie uchwał lub innych aktów.
Kanton- kolumna systemu
• W XVI wieku Konfederacja Szwajcarska składała się z
13 niezależnych państewek, protoplastów obecnych
kantonów. Formalnie stanowiły one część Rzeszy
Niemieckiej i były nazywane przez administrację Rzeszy
kantonami.
• Uzyskały one praktyczną niezależność po wspólnym
pokonaniu cesarza Niemiec Maksymiliana w 1499 r.
• Aż do połowy XIX wieku kantony były samodzielnymi
minipaństwami, które posiadały własne armie, same
strzegły granic i biły własną monetę
Kanton
• Każdy z kantonów ma własną konstytucję,
parlament i rząd
• Kantony stanowią własne prawa odnośnie do
wszystkich spraw, które nie są uregulowane na
szczeblu federalnym
• Jeżeli prawo kantonalne stoi w sprzeczności z
federalnym to moc prawną ma to ostatnie
Ustawodastwo kantonalne
Z ustawodawstwa kantonalnego
wyłączone są sprawy ogólnopaństwowe:
sprawy zagraniczne, obrony, koordynacji
gospodarczej, waluty, legislacji cywilnej i
karnej, kolei, poczty
Władza uchwałodawcza w kantonie
• należy do zgromadzeń kantonalnych (nazywanych
Wielką Radą, Radą Kantonalną, Radą Państwa,
Parlamentem)
• kadencja trwa 4 lata
• pochodzi z wyborów powszechnych, z głosowania na
listy partyjne
• kompetencje:
1. sprawy kantonalne (np. sprawy związane z nauczaniem)
2. sprawy finansowe (ustalają własne podatki)
3. sprawy specjalne ( amnestia, prawo łaski, ratyfikacja traktatów )
4. kontrola rządu kantonalnego oraz rządu
5. wybór władz sądowniczych
Władza wykonawcza w kantonach
• należy do kolegium (nazywane Rada Państwa,
Rada Wykonawcza, Komisja Państwowa)
• kadencja trwa 1-4 lat
• na czele kolegium stoi prezydent
• kolegium liczy od 5 do 9 osób
• kompetencje:
1. kieruje pracą aparatu urzędniczego kantonu
2. doradza gminom
3. wykonuje ogólnopaństwowe decyzje swojej rady
4. przygotowuje referenda i wybory
Federacja- sklepienie systemu
Państwo związkowe jest najnowszą
szwajcarską instytucją, gdyż liczy zaledwie
162 lata, niezbyt wiele w porównaniu z
700 letnią historią Szwajcarii. Federacja
opiera się jednak na mocnych korzeniach i
jej znaczenie rośnie.
Władza ustawodawcza w federacji
•
Zgromadzenie Związkowe jest najwyższą władzą
federacji i nie ma przewidzianych hamulców
ograniczających ją
•
Zgromadzenie składa się z 2 izb:
1. Rada Narodowa (reprezentuje społeczeństwo, wybierana w
wyborach powszechnych, liczy 200 posłów, kadencja trwa 4
lata, Mandaty są rozdzielane proporcjonalnie do liczby ludności
w kantonach i każdy kanton, musi być reprezentowany np..
Zurych- 35, Uri- 1)
2. Rada Kantonów ( powołana została dla ochrony i
reprezentacji interesów kantonów, każdy kanton ma do
dyspozycji dwa mandaty a „półkontony” jeden, zatem radę
tworzy 46 osób, kadencji trwa od roku do 6 lat, członkowie rady
mają obowiązek kierować się interesami swoich kantonów)
Kompetencje Zgromadzenia
Związkowego








cła i ochrona handlowa
sprawy miar i wag
ustalanie budżetu i finansów
emisja pieniądza i polityka monetarna
polityka obronna
polityka zagraniczna
sprawy poczty, kolei, i telekomunikacji
wybór członków rządu
Obie izby Zgromadzenia Związkowego mają równe prawa,
co oznacza, że każda ustawa musi być przyjęta przez
jedną i drugą.
Władza wykonawcza w federacji
• Należy do Rady Związkowej wybieranej przez
obie izby Zgromadzenia Związkowego
• Składa się z 7 radców federalnych, wybieranych
na 4 letnią kadencję, a każdy z nich jest szefem
jednego ministerstwa (departamentu)
• Radcy federalni dzielą pomiędzy siebie różne
departamenty, a jednego z nich wybiera się na
prezydenta federacji
• Podczas posiedzenia każdy radca federalny
przedstawia swoje propozycje, ale wszyscy
ministrowie decydują wspólnie (tzw. rządzenie
kolektywne)
Kompetencje










celne
kolejowe
ochrony środowiska
monetarne
pocztowe
zagraniczne
wojskowe
opracowywanie realizacji postanowień konstytucji
zarządzanie wyborów, referendum
przygotowanie budżetu
Szczególna rola instytucji
demokracji bezpośredniej
 Instytucja referendum
 Inicjatywa ludowa
Referendum
• daje mieszkańcom gminy możliwość decydowania o
sprawach publicznych
• jest wiążącą dla władz gminy wypowiedzią członków
społeczności gminnej w najważniejszych sprawach
gminy( np. finansowo-podatkowych)
• wyróżniamy referendum obligatoryjne i fakultatywne(
tzn. jego przedmiotem mogą być sprawy o charakterze
wykonawczym, jak np. decyzja o pożyczce,
zatwierdzenie preliminarza wydatków)
Prawo inicjatywy ludowej
• polega na możliwości występowania przez obywateli z
wnioskiem o podjęcie rozstrzygnięć dotyczących spraw
mieszczących się w ramach właściwości gminy
• podjęcie takiej inicjatywy następuje na żądanie
określonej liczby obywateli (liczba ta zależy od wielkości
kantonu)
Źródła finansowania władz
lokalnych
• Gminy i kantony czerpią dochody z:
• dotacji
• podatków dochodowych, gruntowych, od
nieruchomości i od wzbogacenia, oraz z udziału w
podatkach ustalanych przez rząd federalny
• własnych gruntów np. lasów
• przedsiębiorstw komunalnych
• czynsz i odsetek z własnych kapitałów
• własnych banków oraz pożyczek
• składek
• Główne wydatki kantonów to:
• drogi
• oświata i wychowanie
• opieka lekarska i wydatki socjalne
• Głównymi wydatkami gmin są:
• oświata i wychowanie
• drogi
• administracja i wydatki socjalne
• W budżetach gmin następujące dziedziny są
finansowane z własnych środków:
•
•
•
•
opieka socjalna 98%
policja 97%
kościół 97%
drogi 95%
• Dotacje kantonów i federacji na wydatki związane z
obrona narodową, gospodarką, ochroną zdrowia i
administracją stanowią od 40% do 100%. Ciekawe jest
to, iż rząd centralny ma do dyspozycji jedynie 30%
dochodów, tyle co gmina a o 10% mniej niż kanton.
• Dodatkowo kantony i gminy korzystają z dotacji,
pożyczek, składek na specjalne cele, itp