Transcript H4 wateroverlast(1)

Hoofdstuk 4
Wateroverlast is van alle tijden
http://nos.nl/video/239308-mississippi-op-hoogste-stand-bij-memphis.html
Ramp in Pakistan (2010) in de Indusvallei
http://nos.nl/video/179238-overstromingen-pakistan-ramp-zonder-vergelijk.html
Introductie
 Ramp in Pakistan: ernstige overstroming van de rivier
de Indus
 Ongeveer 20 miljoen mensen getroffen
 Ongeveer 2000 doden
 Weinig internationale steun, waarom?
 Lage ‘aaibaarheidsfactor’ ramp Pakistan
 Groter kan de discrepantie niet zijn. De
watersnoodramp in Pakistan is wat betreft het
dodental weliswaar veel kleiner dan de tsunami van 26
december 2004, wat betreft het totale aantal
getroffenen zijn ze vergelijkbaar. Voor de
tsunamislachtoffers werd het recordbedrag van 208
miljoen euro opgehaald via giro 555.
 Extreem lage kijkcijfers voor tv-actie ramp
Pakistan
 vrijdag 27 augustus 2010 10:50
 De nationale inzamelingsactie voor het door een
watersnoodramp getroffen Pakistan heeft tot nu toe
16,1 miljoen euro opgeleverd. Naar de ‘sobere’ tv-actie
op Nederland 2 keken donderdagavond slechts 381.000
mensen.
Overstromingen
Hoogwater in Nederland
Hoog water in Europa
Toename aantal overstromingen in Europa
De Moldau bedreigt het historische centrum van Praag
Wat is er aan de hand?
december 1993
Steeds vaker treden Europese
rivieren buiten hun oevers
Om dit te verklaren moet je
meer weten over de werking
van een rivier
Oorzaak nummer 1: Klimaatverandering
 Doordat het warmer wordt neemt de kans op
overstromingen toe (in NL van twee kanten).
 IJs smelt, zowel op land als op water
- Thermale expansie
- Smelten van landijs
 Meer (of juist minder) neerslag
Paragraaf 2
Piekafvoer
 Overtollig water wordt
afgevoerd
 Wanneer de waterafvoer het grootst is heet de piekafvoer
 De piekafvoer is groter
geworden door verstening,
grond  stoepen en wegen
 De vertragingstijd (de tijd die
het water nodig heeft om in een
rivier te komen) is afgenomen
Debiet en regiem
 Debiet: afvoer van een rivier in m3/sec
 Regiem: schommeling in de waterafvoer over het jaar
Typen rivieren
Regiem
A.Gletsjerrivier
B.Gemengde rivier
C.Regenrivier
Welk regiem hoort bij welk type en waarom?
Waarom bestaan echte pure gletsjerrivieren niet?
 A Glomma,
gletsjerrivier
Afvoermaximum in het voorjaar
door afsmelting van gletsjers
 B Shannon,
regenrivier
Veel neerslag in de winter, de
zomerneerslag verdampt
grotendeels
 C Rijn, gemengde
rivier
heeft kenmerken van A en B
Rivieren
 Indeling van de loop van een rivier
1. De bovenloop: groot verhang, verticale erosie (dieper)
2. De middenloop: matig verhang, horizontale erosie (breder) en
sedimentatie
3. De benedenloop: klein verhang, sedimentatie
De indeling van de rivier
Benoem de onderdelen van de rivier
Middenloop
Bovenloop
?
?
Benedenloop
?
?
?
Bijrivier
Hoofdrivier
?
Zijrivier
Wat is de volgorde van oorsprong tot monding?
A
B
C
D
Antwoord
C
A
D
B
Verval en verhang
Verval: het hoogteverschil tussen twee punten langs een rivier
Verhang: het gemiddelde verval per kilometer
1.
2.
3.
4.
Bereken het verval en verhang tussen bron en Rivierzicht.
Bereken het verval en verhang tussen Rivierzicht en monding.
Waar ga je het liefst wildwaterkanoën? Leg uit met het juiste
begrip.
Bereken nu met behulp van de atlas of de wandkaarten het
verval en verhang van de Rijn, van bron tot monding.
Kenmerken van de rivier
Vul legenda aan en verdeel de rivier
DELTA
Groot verval
Vooral verticale
erosie
Stroomstelsel
Stroomgebied
Minder verval
Erosie en
sedimentatie
Gering verval
Sedimentatie
Paragraaf 3
Als de natuur zijn gang mag gaan
Opbouw van een rivierlandschap in de delta
Verklaar het ontstaan van de verschillende elementen.
Vlechtende rivieren
Waarom ontstaan vlechtende rivieren vooral in laagland?
Het resultaat van duizenden jaren sedimentatie
uiterwaard
stroomrug
kom(kleiig)
kom(venig)
veengebied
Wat is wat? Kleed de legenda aan!
Rivieren
Stroomdraad

 Buitenbocht: erosie
 Binnenbocht: sedimentatie
 Afsnijding: Hoefijzermeer
rsg enkhuizen/ a3 water/2008/ zwaan
Rivier in actie
A
B
Proces?
Meanderhalsafsnijding
I
II
Proces?
Stroomgordelverlegging
Strijd tegen een oude vijand…
 Nederland is gewend te
vechten tegen het water.
Oud gezegde:
‘God schiep de aarde wereld,
de Hollanders schiepen
Holland’
…met een nieuw gezicht
Het versterkte broeikaseffect
A. Vaker een piekafvoer
B. Absolute zeespiegelstijging
C. Relatieve zeespiegelstijging >
geringer verval
D. Verstening
E. Kanaliseren rivieren
Samen  Grotere kans op
overstromingen
Overstromingsgevaar stijgt ook door inrichting.
Hoe bevordert elk element de piekafvoer?
Verstening stroomgebied
kribbe
Bebouwing in
uiterwaard
winterdijk
zomerdijk
Omgeving Arnhem
Arnhem
IJssel
Nederrijn
Pannerdens kanaal
2000
1830
Vergelijk de kaartjes. Noem twee ontwikkelingen die het
overstromingsgevaar hebben bevorderd?
Antwoord: verstening en rivier wordt ingesnoerd >
ontstaan flessenhals
Paragraaf 5
Maatregelen tot 1995
Stuw
Dijken op deltahoogte brengen
Verdeling water
Kanaliseren
De boerderij van Johan moet verplaatst worden.
Waarom?
Oeverwal
Bandijk
Uiterwaard
Een rivier in de zomer / winter
Veilig achter de dijk?
Waarom kun je een dijk niet blijven verhogen?
Noodoverloopgebieden / retentiegebieden
 Als de hoeveelheid water te groot is om opgevangen te
worden door de uiterwaarden, dan wordt het water
afgevoerd naar een ander omdijkt gebied
Nieuw beleid
 Ruimte voor de rivier: de rivier moet buiten zijn oevers
kunnen treden
- Drietrapsstrategie (vasthouden · bergen · afvoeren)
- Vasthouden: zorgen dat het water niet te snel afgevoerd
wordt door de rivier
- Bergen: aanleggen van noodoverloopgebieden om
belangrijke gebieden te sparen
- Afvoeren: zorgen dat het water snel kan worden afgevoerd
naar zee
Nieuw beleid
 Wat heeft het vasthouden uit de drietrapsstrategie met
verstening te maken?
 Waarom is het ruimte voor de rivier plan niet altijd
makkelijk uit te voeren?
Ruimte voor de Rivier
 Wie produceerde dit filmpje?
 Waarom?

http://www.youtube.com/watch?v=GswxXkguHbM
Aanleg nevengeulen
Hoe verminderen nevengeulen het overstromingsgevaar?
Nevengeulen in de Duursche Waarden
Nevengeulen
Welk ander positief gevolg heeft de aanleg van nevengeulen?
Paragraaf 6
Drietrapsstrategie
 Welke drie onderdelen horen bij het Ruimte voor de
Rivier project?
 Waarom heeft afvoeren meer zin in de benedenloop
van de rivier en vasthouden juist meer in de
bovenloop?
Aanpak na 1995: ruimte voor de rivier op nationaal
niveau
A. Ga na welke maatregelen bijdragen aan ‘ruimte voor de rivier’.
B. Wat hoort bij ’vasthouden’, wat bij ‘bergen’ en wat bij ‘afvoeren’?
Waterbeheer op lokaal niveau
Mag dat?
Wonen aan het water
Watertoets
als eis!
“Wat gebeurt er op het fluviale
schaalniveau, Peter?”
Stelling A: Nederland is een deel van een groter geheel. Licht
dat toe
Stelling B: Is de strip meer van toepassing op de Rijn of op
de Maas? Licht je keuze toe
Ruimte voor de rivier: fluviale schaalniveau
Regiem
Waterscheiding
Nu
Toekomst?
Vaker
piekafvoer in
Nederland!
Regel:
klimaatverandering
beïnvloedt regiem!
Versterkte
broeikaseffect
bedreigt de
bevaarbaarheid
van onze rivieren.
Hoezo?
Door zware
neerslag en lange
droge periodes zal
waterstand sterk
variëren
Internationale afspraken
Rijnconferentie
Actieplan Hoogwater
- drietrapsstrategie
- meer ruimte voor rivier
- waarschuwingssysteem hoogwater
Ruimte voor de rivier
Ruimte voor de Rivier
 Nog meer hulp van Rijkswaterstaat
 Maatregelen worden 1 voor 1 besproken
 (Oude) Hollandse Waterlinie  verdedigingswerken
 Weerd of waard  stuk, binnendijks vlak land,
gevormd door een rivier

http://www.youtube.com/watch?v=LFrPpfW1ShE