Transcript Sudsko-psihijatrijsk..

SUDSKO-PSIHIJATRIJSKI
ASPEKT MENTALNIH
POREMEĆAJA I
POREMEĆAJA PONAŠANJA
USLED UPOTREBE DROGA
Dr Verica Arsenijević, neuropsihijatar
Paraćin, 17.03.2012.
 Priroda bolesti zavisnosti često korisnike
droga dovodi pred lice pravde
 Karakteristike bolesti grubo menjaju sistem
vrednosti i psihičko stanje zavisnika
 Ponašanje je uglavnom determinisano
psihopatološkim fenomenima
 Sudski psihijatar se angažuje sa zadatkom
procene da li ima bolesnog stanja i procene
uračunljivosti ili druge sposobnosti pravnog
značaja
PSIHIJATRIJSKI ASPEKT
URAČUNLJIVOSTI
 a) Utvrđivanje duševnog zdravlja izvršioca u
vreme izvršenja krivičnog dela
- biološka osnova (ne) uračunljivosti, tj.
postojanje ili odsustvo duševnih oboljenja,
poremećaja ili zaostalosti u vreme vršenja delikta
 b) Procena psihičkih sposobnosti u odnosu na
krivično delo, posebno sposobnosti shvatanja
značaja dela i upravljanja svojim postupcima
NEURAČUNLJIVOST
 Nije uračunljiv učinilac koji u vreme izvršenja
krivičnog dela nije mogao shvatiti značaj svog
dela ili nije mogao upravljati svojim
postupcima usled trajne ili privremene
duševne bolesti, privremene duševne
poremećenosti ili zaostalog duševnog razvoja
BITNO SMANJENA URAČUNLJIVOST
 Učinilac krivičnog dela čija je sposobnost da
shvati značaj svog dela ili sposobnost da
upravlja svojim postupcima bila bitno
smanjena usled nekog stanja iz stava 1. ovog
člana može se blaže kazniti
ACTIONES LIBERAE IN CAUSA
 Krivično je odgovoran učinilac krivičnog dela koji
upotrebom alkohola, droga ili na drugi način dovede
sebe u stanje u kome nije mogao shvatiti značaj svog
dela ili upravljati svojim postupcima, ako je pre nego
što se doveo u to stanje delo bilo obuhvaćeno
njegovim umišljajem ili je u odnosu na krivično delo
kod njega postojao nehat, a zakon za takvo delo
predviđa krivičnu odgovornost i za nehat.
 Obično pijanstvo, sporadična upotreba droga ili
druge okolnosti
 Kod zavisnika uzimanje alkohola ili droge je fenomen
poremećaja i ne treba biti osnov za primenu ovog
principa
URAČUNLJIVOST
 Pravni pojam
 Takvo stanje učinioca krivičnog dela da u
vreme delikta nije postojao neki od
navedenih mentalnih poremećaja i da je bio
sposoban da shvati značaj svog dela
( sposobnost rasuđivanja ) i da upravlja svojim
postupcima ( sposobnost odlučivanja )
NEUSKLAĐENOST PRAVNE I
PSIHIJATRIJSKE KLASIFIKACIJE
 Pravno određenje mentalnih poremećaja: Trajno ili
privremeno duševno oboljenje, privremena duševna
pormećenost ili zaostalost u duševnom razvoju
 Anahrono, otežava poziciju veštaka psihijatra
 Da li je zavisnost od droga trajno ili privremeno
duševno oboljenje?
 Trajnost, odnosno privremenost određuje uspeh
terapije i uspostavljanje i trajanje apstinencije
 Razmisliti o dopuni i preformulaciji pravnih odrednica
mentalnih pormećaja i izdvajanju bolesti zavisnosti
kao posebne kategorije
KRIVIČNO-PRAVNI ASPEKT
 Najčešće procena uračunljivosti
 Neodoljiva potreba za ponovljenim
uzimanjem droge
 Žudnja, tj. prinuda da se droga nabavi i
ponovo uzme po svaku cenu
 Promena vrednosnog sistema i ponašanja,
celokupna aktivnost se usmerava ka
nalaženju načina da se do supstance dođe
 Izmenjene etične i socijalne norme
PRIRODA I VRSTA KRIVIČNIH
DELA
 Pravi zavisnici – imovinski delikti ( krađa ili
teška krađa ), prevare, falsifikovanja,
nasilničko ponašanje, ređe delikti protiv
života i dela
 Druga grupa – proizvodnja i stavljanje u
promet droga ( mreža lica uključenih u ovaj
posao koji nekada jesu, ali češće nisu
zavisnici)
SAGLEDAVANJE URAČUNLJIVOSTI
 Detaljna procena ličnosti i njenih
premorbidnih karakteristika
 Sagledavanje porodičnih i socijalnih
momenata
 Da li se radi o zavisniku, koju vrstu
psihoaktivne supstance je koristio i kakva je
evolucija bolesti u konkretnom slučaju
 U kojoj fazi bolesti se izvršilac nalazio u vreme
izvršenja krivičnog dela, kao i način i
okolnosti njegovog izvršenja
NAJČEŠĆE OKOLNOSTI
 Pod dejstvom psihoaktivne supstance – vrsta
supstance, uzeta doza, vreme uzimanja u
odnosu na vreme izvršenja dela, psihička i
telesna konstitucija izvršioca – uračunljivost
umanjena, nekada do neuračunljivosti
( kompromitovani i intelektualni i voljnomotivacioni procesi )
 Individualna obrada i procena
NAJČEŠĆE OKOLNOSTI
 U vreme razvoja simptoma apstinencijalnog
sindroma – dominira poremećaj u sferi voljnih
procesa, žudnja za narkotikom i prekidom
teških simptoma apstinencijalnog sindroma
nameće oblike ponašanja koji to
omogućavaju ( kvalitet biloške potrebe );
procesi rasuđivanja, tj. shvatanja onoga što se
čini su u manjoj meri narušeni - bitno
smanjena uračunljivost ili neuračunljivost
NAJČEŠĆE OKOLNOSTI
 Faza postojanja psihičke zavisnosti u dužem
vremenskom periodu nakon uspostavljene
apstinencije ( produženi apstinencijalni
sindrom ) – uračunljivost očuvana ili
smanjena, ali ne u bitnom stepenu
TEŠKOĆE I DILEME
 Povremeno korišćenje droga, količina za
sopstvenu upotrebu
 Ako nema elemenata zavisnosti, mogućnost
povremenog uzimanja droge se ne može sa
sigurnošću ni isključiti ni potvrditi
 Protok vremena između krrivičnog dela ili
lišavanja slobode i vremena obavljanja
veštačenja, uspostavljena apstinencija,
nedostatak odgovarajuće medicinske
dokumentacije
 Preporuka da se veštačenja obavljaju u što
kraćem periodu nakon pokretanja krivičnog
postupka
GRAĐANSKO-PRAVNI ASPEKT
 Postupci u kojima se osporavaju pravni poslovi
zavisnika, kao i neka njihova prava
 Poslovna sposobnost - kompromitovana
 Otuđivanje delova svoje ili porodične imovine
 Detaljna individualna procena zavisnika, kao i
sagledavanje socioekonomskih okolnosti od značaja za
predmet veštačenja
 Zaštita prava i interesa pacijenata, ali i njihove
neposredne okoline
 Postupci razvoda brakova i povere dece – timski rad i
procena brojnih specifičnih individualnih okolnosti
MERE BEZBEDNOSTI MEDICINSKOG
KARAKTERA -1
 Posebna vrsta krivičnih sankcija ( kaznenih mera )
koje se primenjuju prema duševno obolelim
izvršiocima krivičnih dela
 Osnovna funkcija – zaštita društva od opasnog
ponašanja izvršilaca krivičnih dela kod kojih postoji
trajno ili privremeno duševno oboljenje, duševna
zaostalost ili zavisnost od alkohola ili droga
 Postiže se psihijatrijskim lečenjem – otklanjanje ili
umanjenje opasnog stanja proisteklog iz poremećaja
psihičkog stanja
MERE BEZBEDNOSTI MEDICINSKOG
KARAKTERA - 2
 Preventivni karakter – predupređuje se
ponavljanje delinkvetnog ponašanja zbog
postojanja mentalnih poremećaja
 Ostvaruje se humani odnos prema duševno
obolelim izvršiocima krivičnih dela – umesto
penalnih primenjuju se mere psihijatrijskog
lečenja, rehabilitacije i resocijalizacije
MERE BEZBEDNOSTI MEDICINSKOG
KARAKTERA -3
 Uslovi za primenu:
 Izvršeno krivično delo od strane lica
 Veštačenjem utvrđeno postojanje mentalnih
poremećaja
 Postojanje neuračunljivosti ili bitno smanjene
uračunljivosti
 Usled psihičkog stanja postoji opasnost po
okolinu, tj. mogućnost da se ponovi
društveno opasno ponašanje
MERE BEZBEDNOSTI MEDICINSKOG
KARAKTERA - vrste
 Mera bezbednosti obaveznog psihijatrijskog
lečenja i čuvanja u zdravstvenoj ustanovi
 Mera bezbednosti obaveznog psihijatrijskog
lečenja na slobodi
 Mera bezbednosti obaveznog psihijatrijskog
lečenja alkoholičara i narkomana
MERE BEZBEDNOSTI obaveznog
psihijatrijskog lečenja
alkoholičara i narkomana
 Zavisnici od PAS izdvojeni od ostalih kategorija
mentalno abnormalnih delinkvenata – specifična
sociopatološka pojava
 U hospitalnim uslovima – u zdravstvenoj ili
penalnoj ustanovi, ako penalna ustanova ima
uslove za ostvarivanje hospitalnog tretmana
 Na slobodi – u psihijatrijskim ustanovama,
posebno onim koje imaju timove i službe za
lečenje bolesti zavisnosti
USLOVI ZA IZRICANJE MERE
BEZBEDNOSTI
 Da je izvršeno krivično delo
 Da je utvrđeno postojanje bolesti zavisnosti
( alkoholizam ili narkomanija ) i da je delikt
posledica ovih stanja
 Neuračunljivost ili bitno smanjena uračunljivost
za izvršeno krivično delo
 Postojanje opasnosti da se delinkventno
ponašanje ponovi, kao i da se ista može otkloniti
nekim od oblika psihijatrijskog tretmana
REALIZACIJA mera bezbednosti
 Kada se izvršiocu dela odredi kazna, mera
bezbednosti se realizuje u zdravstvenoj ustanovi,
a nakon prestanka razloga za lečenjem izvršilac
dela može biti upućen na njeno izdržavanje u
penalnu ustanovu
 Može biti predložena i mera lečenja na slobodi
 Mera bezbednosti se može izreći i kada je
izrečena uslovna osuda
 Moguće je preinačenje mera ( iz ustanove na
slobodu i obrnuto) u zavisnosti od toka lečenja i
psihičkog stanja delinkventa.