Transcript 1305317124
Meme Kanserli Hastalarda Bireysel Danışmanlığın Hasta Bakım Sonuçlarına Etkisinin İncelenmesi Proje Ekibi Doç. Dr. Özgül KARAYURT, Yard. Doç. Dr. Özlem Uğur, Yard. Doç. Dr. Arzu Tuna Malak, Yard. Doç. Dr. Neslihan Günüşen, Yard. Doç. Dr. Ebru Akgün DEÜ Hemşirelik Yüksek Okulu Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği Projenin Amacı • • • • Meme kanserli hastalarda ameliyat öncesi dönemden itibaren verilen bireysel danışmanlık hizmetinin; Anksiyete, Depresyon, Yaşam kalitesi ve Hasta memnuniyetine etkisini uzunlamasına incelemektir. Projenin Hipotezleri Hipotez 1: Bireysel danışmanlık hizmeti alan deney grubundaki hastalarda; • ameliyat sonrası, • radyoterapi öncesi- sonrası, • kemoterapi öncesi- sonrası, • altı ay ve • bir yıl sonra “anksiyete puan” ortalamaları kontrol grubuna göre farklıdır. Projenin Hipotezleri Hipotez 2: Bireysel danışmanlık hizmeti alan deney grubundaki hastalarda; • ameliyat sonrası, • radyoterapi öncesi- sonrası, • kemoterapi öncesi- sonrası, • altı ay ve • bir yıl sonra “depresyon puan” ortalamaları kontrol grubuna göre farklıdır. Projenin Hipotezleri Hipotez 3: Bireysel danışmanlık hizmeti alan deney grubundaki hastalarda; • ameliyat sonrası, • radyoterapi öncesi- sonrası, • kemoterapi öncesi- sonrası, • altı ay ve • bir yıl sonra “yaşam kalitesi puan” ortalamaları kontrol grubuna göre farklıdır. Projenin Hipotezleri Hipotez 4: Bireysel danışmanlık hizmeti alan deney grubundaki hastalarda “hasta memnuniyeti” yüksektir Araştırmanın Tipi YARI DENEYSEL UZUNLAMASINA Araştırmanın Yeri • Dokuz Eylül Üniversite Hastanesi genel cerrahi kliniği ve polikliniğinde yürütülmüştür. • Ameliyat öncesi ve sonrası dönemde hastalarla DEÜ hastanesinin genel cerrahi kliniğinde görüşülmüştür. Araştırmanın Yeri • Taburculuk sonrası danışmanlık hizmeti, genel cerrahi polikliniği içinde aydınlık, görüşmeler için uygun bir odada yürütülmüştür. Örneklem 32 DENEY 32 KONTROL Örnekleme Dahil Edilme Ölçütleri • Araştırmaya katılmaya gönüllü olan, • 18 -70 yaş arasında olan, • Primer Meme kanseri (evre I ve II) tanısı konulan, • En az okur yazar olan, • Yaşam beklentisi bir yıldan fazla olan, • Türkçe konuşan, • İşitme ve görme problemi olmayan, • Gerçeği değerlendirme yeteneğinde bozukluk olmayan, kadın hastalardır. • Kontrol grubundaki hastalar araştırmanın yapıldığı hastanede yürütülen rutin hemşirelik hizmetini almışlardır. • Bu hastanede rutin hizmeti; ameliyat sonrası genel cerrahi kliniğinde klinik hemşireleri tarafından verilen taburculuk eğitimi, kemoterapi ve radyoterapi ünitelerinde verilen eğitimler oluşturmaktadır. • Genel cerrahi kliniği, radyoterapi ve kemoterapi ünitelerinde çalışan hemşireler tüm kanser hastalarına hizmet verdiğinden; • Hasta yoğunluğu nedeniyle eğitimler sınırlı zamanda yapılmakta, • Her zaman hastalara gereksinimi olan zaman ayrılamamaktadır. Araştırma Planı Danışmanlık; DEÜ HYO’da görevli; • Cerrahi hastalıkları hemşireliğinde doktorası olan bir yardımcı doçent, • İç hastalıkları hemşireliğinde doktorası olan bir öğretim görevlisi, Danışmanlık; • Cerrahi hastalıkları hemşireliğinde master sahibi bir araştırma görevlisi ve • Psikiyatri hemşireliğinde master sahibi iki araştırma görevlisi olmak üzere toplam beş öğretim elemanı tarafından yürütülmüştür. Danışmanlıkta Stantardizasyon Danışmanlık hizmetindeki bireysel farklılıkları azaltmak ve standardizasyonu sağlamak amacıyla; *Danışmanlar hizmet içi eğitim programına katılmıştır, *Bireysel danışmanlığın içeriğine ilişkin “yazılı rehberler” (cilt bakımı, ağız bakımı v.b) hazırlanmıştır. *Danışmanlar haftada bir kez süreci değerlendirmek amacıyla toplantı yapmıştır. Danışmanlar İçin Hizmet içi Eğitim Programının İçeriği • Danışmanlık ilkeleri ve onkolojide hemşirenin danışmanlık rolü, • Meme kanserli hastada perioperatif süreç, • Meme kanserinde kullanılan tedavi yöntemleri, • Semptom yönetimi, Eğitim Kitabı • Ayrıca araştırma grubu ve bir diyetisyen tarafından hazırlanan “Meme kanserli hasta ve yakınları için bir rehber: her zaman bir çıkış yolu vardır” başlıklı eğitim kitabı hastalara verilmiştir. Danışmanlık Sıklığı • Preoperatif dönemde bir kez • Postoperatif dönemde bir kez • Taburculuk döneminde bir kez Danışmanlık Sıklığı • Radyoterapi başlamadan önce bir kez • Radyoterapi tedavisi tamamlandıktan sonra bir kez • Radyoterapi süresince telefonla danışmanlık olmak üzere • Deney grubundaki her hasta ile toplam yedi kez bire- bir görüşülmüştür. • Hastaların gereksinimleri doğrultusunda görüşme sayısı artmıştır. Danışmanlık Sıklığı • Her kemoterapi kürüne başlamadan önce bir kez • Her kemoterapi kürü sonrası kemoterapiye bağlı yan etkilerin en fazla görüldüğü 3.-5.10. günlerde telefonla danışmanlık • Kemoterapi tedavisi tamamlandıktan sonra bir kez Danışmanlık Sıklığı • Tüm tedaviler tamamlandıktan sonra, telefonla danışmanlık bir yıl devam etmiştir. • Deney grubundaki hastalara tüm danışmanlık sürecinde yaklaşık 100 kez telefonla danışmanlık yapılmıştır. Veri Toplama Araçları • • • • Hasta tanıtıcı özellikler formu, Hastane anksiyete ve depresyon ölçeği, Çok boyutlu yaşam kalitesi ölçeği II, Hasta memnuniyet formu kullanılmıştır. Hasta Tanıtıcı Özellikler Formu • Örneklemde yer alan kadınların sosyodemografik özellikleri ile hastalığa ilişkin özellikleri yer almaktadır. Hastane Anksiyete ve Depresyon Ölçeği • Zigmond ve Snaith (1983) tarafından bedensel hastalığı olanlarda anksiyete ve depresyonu taramak üzere geliştirilip geçerlilik ve güvenilirliği yapılmıştır. • HADÖ’nin Türkiye için uyarlaması Aydemir (1997) tarafından yapılmıştır Hastane Anksiyete ve Depresyon Ölçeği Ölçek • yedisi depresyon, • yedisi anksiyete belirtilerini araştıran toplam 14 maddeden oluşmaktadır. Hastane Anksiyete ve Depresyon Ölçeği Ölçeğin amacı; tanı koymak değil, bedensel hastalığı olanlarda anksiyete ve depresyonu kısa sürede tarayarak risk grubunu belirlemektir Hastane Anksiyete ve Depresyon Ölçeği • Yanıtlar 4’lü likert biçiminde değerlendirilmekte ve • 0-3 arasında puanlanmaktadır. Çok Boyutlu Yaşam Kalitesi Ölçeği II (MQOLS_CA 2) • Kanser hastaları için Padilla (1992) tarafından geliştirilmiştir. • Ölçeğin Türkiye için geçerlik ve güvenirliği Pınar (2000) tarafından yapılmıştır. • Ölçek 33 maddeden oluşmakta ve beş yaşam kalitesi boyutunu değerlendirmektedir Çok Boyutlu Yaşam Kalitesi Ölçeği II (MQOLS_CA 2) • Ölçekte bir ucunda 0 diğer ucunda 10 cm bulunan linear analog skala kullanılır. • Ölçekten hem total hem de alt boyut puanları elde edilir. • Ölçeğin kesme noktası yoktur. • Ölçekten ve alt ölçeklerden yüksek puan daha iyi yaşam kalitesini göstermektedir (Pınar 2004). Hasta Memnuniyet Formu • Danışmanlık sürecini değerlendirmek için hazırlanan bir formdur. Verilerin Toplanması • Ameliyat sonrası • Radyoterapi Öncesi • Radyoterapi Sonrası • Kemoterapi Öncesi • Kemoterapi sonrası • 6 ay sonra • Bir yıl sonra yüz yüze görüşme yöntemi ile toplanmıştır Araştırmanın Etiği • Araştırmanın yapılabilmesi için DEÜHYO Etik Kurulu’ndan, • DEÜ Hastanesi Başhekimliğinden izin alınmıştır. • Hastalardan sözel onam alınmıştır. Verilerin Değerlendirilmesi • Elde edilen Veriler “SPSS for Windows 15.00” yazılım paketinde değerlendirilmiştir. • Verilerin değerlendirilmesinde t testi, kikare, Man-witney-U testleri kullanılmıştır. BULGULAR BULGULAR • Deney ve kontrol grubunda yer alan hastalar, çalışmanın bağımlı değişkenleri olan • anksiyete, • depresyon ve • yaşam kalitesini • etkileyebilecek etmenler açısından karşılaştırıldığında iki grup arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark olmadığı saptanmıştır. Deney ve Kontrol Grubunun Benzerliği • • • • • • • Yaş, Beden kitle indeksi, Eğitim durumu, Çalışma durumu, Medeni durum, Menopoz durumu, Hastalık evresi, Deney ve Kontrol Grubunun Benzerliği • Ailesinde ve arkadaşlarında meme kanseri varlığı, • ameliyat tipi, • Aksiler diseksiyon, • radyoterapi, • Kemoterapi • Hormonterapiyi deney ve kontrol grubundaki tüm hastalar aldığı için istatistiksel analiz yapılmamıştır Bireysel Danışmanlığın Anksiyete Üzerine Etkisi Tablo 2. Deney ve Kontrol Grubunda Anksiyete Puan Ortalamalarının Karşılaştırılması HADÖ’nin Anksiyete Ölçeği Puan Ortalamaları Deney Grubu X SS Kontrol Grubu X SS t P Ameliyat Sonrası 8.81 1.87 9.96 2.30 2.201 .031a Radyoterapi 8.702.08 11.164.31 2.818 .007b 8.032.61 10.963.47 3.689 .000c Öncesi Radyoterapi Sonrası aP<.05 bP<.01 cP<.001 Tablo 2. Deney ve Kontrol Grubunda Anksiyete Puan Ortalamalarının Karşılaştırılması HADÖ’nin Anksiyete Ölçeği Puan Ortalamaları Deney Grubu X SS Kontrol Grubu X SS U P Kemoterapi Öncesi 9.082.01 11.032.48 173.50 .006b Kemoterapi Sonrası 9.873.08 13.114.03 154.00 .002b bP<.01 Tablo 2. Deney ve Kontrol Grubunda Anksiyete Puan Ortalamalarının Karşılaştırılması HADÖ’nin Anksiyete Ölçeği Puan Ortalamaları Deney Grubu X SS Kontrol Grubu X SS 6 ay sonra 7.342.32 9.683.85 2.945 .005b 1 yıl sonra 5.402.99 8.123.85 3.154 .002b bP<.01 t P Bireysel Danışmanlığın Depresyon Üzerine Etkisi Tablo 3. Deney ve Kontrol Grubunda Depresyon Puan Ortalamalarının Karşılaştırılması HADÖ’nin Depresyon Ölçeği Puan Ortalamaları Ameliyat Sonrası Radyoterapi Deney Grubu X SS Kontrol Grubu X SS t P 7.461.90 8.531.70 2.288. .026a 6.933.50 8.862.96 2.306 .025a 6.662.50 9.733.46 3.927 .000c Öncesi Radyoterapi Sonrası aP<.05 cP<.001 Tablo 3. Deney ve Kontrol Grubunda Depresyon Puan Ortalamalarının Karşılaştırılması HADÖ’nin Depresyon Ölçeği Puan Ortalamaları Deney Grubu X SS Kontrol Grubu X SS U P Kemoterapi Öncesi 8.541.76 9.691.92 Kemoterapi Sonrası 8.332.09 10.112.25 179.000 .009b bp<.01 150.000 .002b Tablo 3. Deney ve Kontrol Grubunda Depresyon Puan Ortalamalarının Karşılaştırılması HADÖ’nin Depresyon Ölçeği Puan Ortalamaları Deney Grubu X SS Kontrol Grubu X SS t P 6 ay sonra 5.461.50 6.961.75 3.679 .000c 1 yıl sonra 4.281.19 5.681.17 4.739 .000c cp<.001 Bireysel Danışmanlığın Yaşam Kalitesi Üzerine Etkisi Tablo 4. Deney ve Kontrol Grubunda Yaşam Kalitesi Puan Ortalamalarının Karşılaştırılması HADÖ’nin Yaşam Kalitesi Ölçeği Puan Deney Grubu X SS Kontrol Grubu X SS t P Ameliyat Sonrası 7.331.01 6.841.09 1.875 .066 Radyoterapi 7.480.89 6.830.84 2.853 .006b 7.790.76 7.12 0.72 3.478 .001b Ortalamaları Öncesi Radyoterapi Sonrası bP<.01 Tablo 4. Deney ve Kontrol Grubunda Yaşam Kalitesi Puan Ortalamalarının Karşılaştırılması HADÖ’nin Yaşam Kalitesi Ölçeği Puan Deney Grubu X SS Kontrol Grubu X SS U P Ortalamaları Kemoterapi Öncesi Kemoterapi Sonrası bp<.01 7.350.89 6.670.84 176.500 .008b 6.990.88 6.160.67 150.000 .002b Tablo 4. Deney ve Kontrol Grubunda Yaşam Kalitesi Puan Ortalamalarının Karşılaştırılması HADÖ’nin Yaşam Kalitesi Ölçeği Puan Deney Grubu X SS Kontrol Grubu X SS t P Ortalamaları 6 ay sonra 7.990,97 7.180.46 4.276 .000c 1 yıl sonra 8.030.85 7.390.52 3.592 .001c cP<.001 Bireysel Danışmanlık Memnuniyet ve Geri Bildirimler Tablo 6. Deney Grubunda Bireysel Danışmanlıktan Memnuniyet Puan Ortalamaları (n=32) Memnuniyet formu maddeleri Memnuniyet Puan Ortalamaları X SS Madde1 : Size göre danışmanlık sürecini aşağıdaki yüzlerden hangisi en iyi tanımlar? 3.960.17 Madde 2: 4.000.00 Size göre verilen bilgilerin anlaşılırlığını aşağıdaki yüzlerden hangisi tanımlar? Madde 3: Size göre danışmanlık hizmeti verilen ortamın uygunluğunu aşağıdaki yüzlerden hangisi en iyi tanımlar? 3.90,29614 Geri Bildirimler • Ameliyat günü sanki yatağımda küçülmüştüm. Sizin gelip benimle konuşmanız beni rahatlattı. • Başım sıkıştığında gece ve gündüz arayabileceğim birisi vardı, telefonla da size ulaşabilmem beni mutlu etti. Geri Bildirimler • Önceleri hastalığı kabul etmek çok zor oldu. Sizden çok şey öğrendim. Çevremde benim durumunda olan hastalara böyle bir hizmet almaları konusunda önerilerde bulunuyorum. • Siz benim tedavimin her aşamasında hep vardınız. Kendimi güvende hissettim. Geri Bildirimler • Eşten dosttan alamadığım desteği sizden aldım. • Allah sizi bana hızır gibi gönderdi, size çok dualar ettim • Bana verdiğiniz bilgiler açık ve anlaşılırdı.Önerilerinizi uygulamaya çalıştım Çok teşekkür ederim Geri Bildirimler • Kafamda bin bir soru vardı, kocaman bir balon gibiydim patlamak üzereydim. Sizin desteğinizle rahatladım. • Ben hep bu tür hastaların ölüme yaklaştıklarını sanırdım. Oysa ki öyle değilmiş, bana yol gösterdiniz, hayata yeniden bağlandım. Geri Bildirimler • Beni rahatlatan durumlardan bir de sizin belirsizliklerimi yanıtlamanız. Ben biliyorum ki kemoterapi de ne olacak. Ben biliyorum ki radyoterapi de ne olacak . Bilmediğiniz bir yere gitmeden önce bilgi almak hazır olmayı sağlıyor. Geri Bildirimler • Kolumu lenf ödem yönünden koruyorum diye hareketsiz bırakmaya düşünmüştüm Siz söylemeseydiniz hareketsiz kalabilirdim. • Kafamı karıştıran tüm konularda aydınlattınız ve iyileşmemde yardımcı oldunuz. Geri Bildirimler • Saçlarım için önerdiğiniz peruk çok hoşuma gitti. Herkes onun takma olduğunu fark etmedi. • Bu hastalıkla insan ne yiyeceğini ne içeceğini şaşırıyor. Verdiğiniz kitapta da danışmanlığınızla da bunlara çok kolay ulaştım. Böylelikle yiyeceklerimi kolaylıkla seçiyorum Sonuç • Meme kanserli hastalara tedavi sürecinin her aşamasında aynı kişi tarafından verilen danışmanlık hizmeti, hastaların yaşam kalitesini yükseltmiş, anksiyete ve depresyon riskini azaltmış, yüksek hasta memnuniyeti sağlamıştır.