Transcript Diplomatsko – konzularno pravo

Diplomatsko –
konzularno pravo
U Beogradu, decembra 2013.
Diplomatija:
Kovanica Edmunda Berka (diplomatija kao upravljanje međ. Odnosima
putem pregovora), pre njega Lajbnic
- Koren reči starogrčka reč diploma (dokument presavijen na dvoje)
- Izrazi diplomatija i diplomata u opštoj su upotrebi od XVIII veka
Odnosi se na:
- Spoljnu politiku određene države,
- Sredstvo opštenje između različitih subjekata MP-a,
- Skup lica koja rade u diplomatskoj službi neke zemlje,
- Veštinu zastupanja države i vođenje pregovora,
- Društvenu nauku...
-
-
-
Razvija se i nastaje paralelno sa nastankom prvih organizovanih
ljudskih zajednica (Stari Egipat, Vavilon, Asirija, Grčka, Rim, Kina,
Indija...)
Brojni dokumenti tog vremena, npr. indijski zakonik Manu (položaj i
uloga diplomata, IV vek pre nove ere)
-
Već u antičkom svetu prvi oblici stalnih diplomatskih misija (vrste prvih
ambasada)
Moderne diplomatske službe nakon podele Rimskog carstva 395.;
Vatikan i Vizantija, Franačke države, Arapski kalifat...
Ubrzano se razvija od sredine XVII veka
Funkcije:
- Preciziranje i sprovođenje spoljne politike,
- Predstavljanje i zaštita date države,
- Prikupljanje i obrada relevantnih podataka,
- Pripremanje analiza i izveštaja,
- Praćenje događaja i procesa u međ. Zajednici...
Vrste:
- Bilateralna i multilateralna,
- Stalna i ad hoc,
- Univerzalna, regionalna i lokalna,
- Javna i tajna,
- Ekonomska, verska, humanitarna, sportska,
- Parlamentarna i diplomatija na vrhu...
-
-
Nije isto što i spoljna politika; samo je jedno od sredstava za ostvarenje
spoljnopolitičkih ciljeva
Uži pojam, uključena u spoljnu politiku
Oblici predstavljanja države:
- Nezvanično (putem sporta, kulture, nauke...),
- Poluzvanična (poluzvanična predstavništva države u inostranstvu:
informacioni, ekonomski i kulturni centri, biroi, domovi kulture...),
- Zvanično (unutrašnji i spoljni organi).
-
-
Unutrašnji (šef države kao najviši organ predstavljanja, vlada,
predsednik vlade, ministar inostranih poslova, drugi ministri, parlament)
Spoljni (diplomatsko – konzularna predstavništva, specijalne misije,
multilateralna diplomatija)
U prošlosti na lošem glasu, od XVII veka položaj diplomata se
poboljšava
“Ambasador je častan čovek, poslat u inostranstvo da laže za dobro
svoje zemlje”, Henry Wotton
Predstavljanje međ. org. I drugih subjekata:
- Zvanično (stalne ili specijalne diplomatske misije; UN, OEBS, EU...)
- Ambasadori dobre volje (ugledne, poznate ličnosti, propagiraju interese
za koje se MO zalaže; UNESCO, UNICEF...; u okviru UNICEF-a
razlikujemo međunarodne, regionalne i nacionalne)
-
Diplomatsko pravo je skup pravnih normi
Uspostavljanje i odryavanje diplomatskih odnosa sa drugim dryavama i
MO, privilegije i imuniteti, jedna od najstarijih i najrayvijenijih grana MP
Pravni izvori:
- Pravilnik o klasama i rangu diplomatskih predstavnika (1815. na
Bečkom kongresu), dopunjen Ahenskim protokolom,
- Bečka konvencija o diplomatskim odnosima 1961.,
- Bečka konvencija o diplomatskim odnosima 1963.,
- Konvencija o specijalnim misijama 1969.,
- Konvencija o privilegijama i imunitetima UN 1946.,
- Konvencija o privilegijama i imunitetima specijalizovanih agencija
1947...
- Bečka konvencija o predstavljanju država u njihovim odnosima sa MO
univerzalnog karaktera 1975...
-
Privilegije i imuniteti (pojam i razlozi postojanja)
Vrste dipl.-konz. privilegija i imuniteta:
- S obzirom na vrstu predstavljanja: diplomatske i konzularne,
- S obzirom na kategoriju kojoj pripada član misije: diplomate, članovi
administrativno – tehničkog osoblja, poslužno osoblje,
- S obzirom na objekt zaštite: misija, članovi osoblja misije i članovi
porodice,
- S obzirom na prirodu prava: pravo na zaštitu, imuniteti i privilegije.
Opšta pravila:
- Trajanje,
- Oduzimanje,
- U trećoj državi,
- Bliže pravno regulisanje (bilateralnim propisima).
Organi unutar države
-
parlament, šef države, vlada, predsednik vlade i ministar spoljnih
poslova
Parlament:
- Predstavničko telo
- Parlamentarna diplomatija
- Odlučuje o važnim spoljnopolitičkim pitanjima
- Razni oblici bilateralne i multilateralne saradnje
Interparlamentarna unija:
- MO osnovana u Parizu 1889., glavni cilj mirno rešavanje sporova
- Centar svetske parlamentarne diplomatije, poslanici nemaju karakter
službenih predstavnika svoje zemlje
- Glavni organi: Skupština, Upravni savet, Izvršni komitet i Sekretarijat
Parlamentarne skupštine MO:
- Relativno nova pojava
- Generalna skupština UN, Evropski parlament...
- U stalnom porastu
- Doprinose zbližavanju i boljoj saradnji raznih delova sveta
Šef države:
- Najčešće pojedinac, može biti i kolektivan
- Nadležnosti utvrđene ustavom
- Pregovara i sklapa ugovore bez posebnog punomoćja
- Diplomatija na vrhu (samiti)
- Pun obim privilegija i imuniteta u inostranstvu
- Inkognito (običan i strogi)
- Pratnja šefa države
Vlada i šef vlade:
- Kolegijalni organ izvršne vlasti, vrhovna vlast države
- Kreira i sprovodi spoljnu politiku, njene izjave i postupci stvaraju
obaveze za odnosnu državu
- Položaj vlade u izbeglištvu, “vlada bez države”
Šef vlade:
- kancelar, premijer, prvi ministar, predsednik vlade...
- Predstavlja vladu, ovlašćen da u njeno ime daje izjave i preduzima
određene radnje
- Predstavnici države samo na osnovu svojih funkcija, bez obaveze da
pokažu punomoćje
- Uži obim počasti u odnosu na šefa države, isti privilegija i imuniteta
-
Ostali članovi vlade (resorni ministri: odbrane, spoljne trgovine,
unutrašnjih poslova...); iste povlastice i privilegije kao i šef vlade uz
manji obim počasti
Ministar inostranih poslova:
- Predstavlja svoju zemlju u odnosima sa drugim državama i MO,
učestvuje na međ. Skupovima, izdaje punomoćja za pregovore,
potpisuje akreditive otpravniku poslova, predlaže vladi spoljnu politiku,
lica za ambasdore...
- Predstavlja državu bez posebnog punomoćja
- Njegovi akti i izjave vezuju njegovu državu; slučaj Norveške i Danske
Ministarstvo inostranih poslova:
- Prva nastaju u XV i XVI veku u Evropi
- Složena organizaciona struktura
- Unutrašnji deo, centrala (sektori: geografski, funkcionalni, korporativni,
IT; generalne direkcije, direkcije, odeljenja, referati) i inostrani deo,
diplomatska mreža (diplomatske, stalne i specijalne misije, konzularna
predstavništva)
Stalne diplomatske misije
-
Diplomatski odnosi (službeni odnosi između država, prvenstveno preko
diplomatskih misija)
Svaka država odlučuje sa kojom će da stupi u diplomatske odnose
Prekid:
- Najčešće povlačenjem misije,
- Automatski (izbijanjem rata),
- Na osnovu odluke Saveta bezbednosti (Glava VII Povelje),
- Ne povlači nužno prekid konzularnih odosa.
-
Posredni diplomatski odnosi (preko diplomatskih predstavništava
država u trećim državama, preko konzulata, preko stalnih predstavnika
u UN...)
Diplomatske funkcije:
Član 3/1 Bečke konvencije
1)
Predstavljanje države imenovanja kod države prijema,
2)
Zaštita interesa države imenovanja i njenih državljana u državi
prijema,
3)
Pregovaranje sa vladom države prijema,
4)
Obaveštavanju o uslovima i događajima u državi prijem i podnošenje
izveštaja o tome državi imenovanja,
5)
Unapređenje prijateljskih odnosa.
-
Diplomatska misija može vršiti i konzularne funkcije, štititi interese
treće države i njenih državljana...
Diplomatska misija
-
Stalno diplomatsko predstavništvo jedne države u drugoj ili pri MO
Prva stalna diplomatska predstavništva u Firenci 1450. i Đenovi 1455.;
već tada se koristi izraz ambasador za šefa misije
Rezidencijalne (u zemlji prijema) i nerezidencijalne (misija u nekoj
drugoj zemlji, ali pokriva i datu državu)
Rang:
- U prošlosti su samo velike sile mogle da otvaraju ambasade, manje
države poslanstva
- Danas samo preko ambasada
- Nuncijature, visoke komisije...(različiti nazivi za istu pojavu, ne utiču na
stvarni položaj diplomatskih predstavništava)
- Tri značenja: stalna d. misija najvišeg ranga, zgrade misije i osoblje
misije na čelu sa ambasadorom
Pivilegije i imuniteti misije i njenih prostorija:
- Zgrade ili delovi zgrada i okolno zemljište koji se koriste za potrebe
misije, uključujući i rezidenciju šefa misije
- Nepovredive, u njih se može ući samo uz odobrenje šefa misije
- Ne mogu biti predmet pretresa ili rekvizicije
- Pravo da se istaknu zastava, grb
Diplomatski azil:
- Može li se u prostorijama misije dati utočište licima koja beže od vlasti
države prijema
- U prošlosti je bilo puno takvih primera, napušta se postepeno od XIX
veka; savremeno MP ne poznaje ovaj institut
- U Južnoj Americi regulisano brojnim ugovorima (samo licima
progonjenim iz političkih razloga)
Osoblje diplomatske misije:
Tri kategorije:
1)
Diplomatsko osoblje,
2)
Administrativno i tehničko,
3)
Poslužno.
Sporazum o broju članova osoblja; ako ga nema onda u granicama
razumljivog
Diplomatsko osoblje:
čl. 29-37 Bečke konvencije, drugi međ. sporazumi, običaji...
Diplomatski agenti, uživaju posebne privilegije i imunitete
Diplomatsko osoblje: ambasador (ili drugi šef misije, uvek jedan),
opunomoćeni predstavnici, savetnici, prvi sekretari, drugi sekretari,
treći sekretari i atašei
državljanstvo
Privilegije i imuniteti:
- Ličnost diplomate neprikosnovena ( ne može biti uhapšen, odveden u
pritvor, zlostavljan..., prema njemu se mora ophoditi sa dužnim
poštovanjem)
- Imunitet od krivičnog sudstva države prijema (čak i za najteža krivična
dela)
- Imunitet od građanskog i upravnog sudstva (nešto uži)
- Zabrana mešanja u unutrašnje stvari države prijema, može biti
proglašen nepoželjnom osobom (persona non grata)
- Samo se država imenovanja može odreći sudskog imuniteta, uvek
izričito
- Niz drugih privilegija i imuniteta: sloboda kretanja i opštenja,
oslobađanje od carina, poreza, taksi...
- Privatan stan uživa istu nepovredivost i zaštitu kao i prostorije misije
- privilegije i imuniteti članova porodice
- Funkcionalni imunitet diplomatskog agenta koji je državljanin države
prijema
-
Diplomatski kor (skup šefova diplomatskih misija koji su akreditovani
kod iste države)
Doajen diplomatskog kora (protokolarni staresina)
Ni d. kor ni doajen se ne pominju u Bečkoj konvenciji
Diplomatska lista
Admin.-tehničko osoblje:
- admin. službenici, šifranti, prevodioci, domari, daktilografi...
- Lična neprikosnovenost, krivičnopravni imunitet i druge povlastice, ali
ne i pun obim diplomatskih privilegija i imuniteta
- Ne uživaju imunitet od građanskog i upravnog sudstva
- Carinska oslobođenja samo za predmete unete prilikom prvog
doseljenja
- Članovi porodica uživaju isti obim privilegija i imuniteta kao i članovi
admin.-tehničkog osoblja
Poslužno osoblje:
- Nije isto što i privatna posluga nekog člana misije (nisu službenici
države imenovanja)
- Kuvari, batleri, čistači, sobarice, baštovani...
- Imunitet u pogledu postupaka učinjenih u vršenju svojih funkcija;
članovi porodica ne uživaju nikakve privilegije i imunitete
Članovi porodica članova osoblja:
- Određene privilegije i imuniteti, ako nisu državljani države prijema ili na
njoj stalno nastanjeni
- privilegije i imuniteti diplomatskog agenta se priznaju i članovima
njegove porodice
- Članovi porodice admin.-tehničkog osoblja izjednačeni sa tim osobljem
- Članovi porodice članova poslužnog osoblja ne uživaju nikakva
posebna prava
Šef diplomatske misije:
U naše vreme imenuje se u rangu ambasadora
Država imenovanja može da akredituje isto lice kod više država
više država može da akredituje isto lice u svojstvu šefa misije u
jednoj državi
Klase i rang:
Bečki pravilnik o rangu diplomatskih predstavnika 1815., podeljeni u
tri klase
Bečka konvencija o diplomatskim odnosima 1961. usvaja takvo
rešenje
Tri klase:
1)
Ambasadori ili nunciji,
2)
Poslanici, ministri ili internunciji,
3)
Otpravnici poslova.
Imenovanje:
Saglasnost države prijema i akreditivna pisma
1.
Dobijanje agremana:
Saglasnost se traži diskretno i usmeno (non-paper)
Država prijema može da odbije da da agreman; svoju odluku nije
dužna da obrazloži
Najčešći rok 4-6 nedelja
2. Predaja akreditivnih pisama:
Isprava o postavljanju novog šefa diplomatske misije
Dokument strogo formalnog karaktera
Kopija se dostavlja ministru inostranih poslova
Kada ministar utvrdi verodostojnost i ispravnost akreditiva, zakazuje
se posebna ceremonija
Šef misije preuzima svoje funkcije čim podnese svoja akreditivna
pisma ili notifikuje svoj dolazak i podnese kopiju ministru
Povlačenje ambasadora:
Privremeno (poziv na konsultacije)
Diplomatska misija ostaje da radi
Ambasador se obično vraća na dužnost
Trajno, u smislu prekida njegovih funkcija, razlozi različite prirode
Prekid funkcija na zahtev države prijema (persona non grata ili da
traži od države imenovanja da ga povuče)
Demonstraciona ostavka, nije uobičajena
Otptravnik poslova:
Dve vrste: stalni i privremeni
1)
Stalni (diplomatski predstavnik treće klase),
2)
Privremeni (ad interim), privremeno deluje kao šef misije; otpravnik
poslova a.i.
Otpravnik tekućih administrativnih poslova, nema svojstvo
diplomatskog agenta
Kustos misije (nediplomatski službenik)
Diplomatska prepiska:
Spoljna:
- Prepiska između organa dveju ili više zemalja
- Poseban stil, učtivost, forma
- Može se dostaviti lično, poštom, preko kurira...
- Uredno zapakovana i zapečaćena, karakter službene prepiske
- Diplomatska nota: lična (u prvom licu, potpisana) i verbalna (u
bezličnom obliku, u trećem licu); prema broju adresanata: kolektivna,
identična, cirkularna i manifest
- Demarš (individualni i kolektivni, usmeni i pismeni ili i usmeni i pismeni)
Interna:
- Prepiska organa iste države: depeše, instrukcije, izveštaji, informacije...
- Diplomatska pošta (u širem smislu zbirni naziv za razne oblike
komunikacije pismenim putem; u užem diplomatska pošiljka)
- Diplomatski kurir (pošta i kurir su neprikosnoveni u svim slučajevima)
Specijalne misije
-
Najstariji oblik diplomatskog opštenja; u prošlosti ih razmenjivale samo
države
Privremena, radi obavljanja konkretnog zadatka
Ad hoc misija
I kada ne postoje diplomatski ili konzularni odnosi dve strane
Sastav zavisi od konkretnih prilika
Funkcije se uređuju posebnim sporazumom
Privilegije i imuniteti uglavnom odgovaraju onima koje uživa
diplomatsko osoblje
Posebni slučajevi:
- Misija dobre volje,
- Posmatračka misija,
- Emisar.
Multilateralna diplomatija
-
Još u antičkom svetu, posebno se razvija od Vestfalskog kongresa
Radi zaključenja mira, ali i drugih pitanja
Od osnivanja prvih međ. organizacija najčešće pod njihovim okriljem
-
Stalna i povremena
Univerzalana i regionalna
Multilateralna ad hoc diplomatija:
- Uglavnom na međ. kongresima, samitima, konferencijama
Međunarodni kongres.
- U prošlosti veliki međunarodni skupovi, posebno karakteristični za
XVII-XIX vek
- Obično nakon velikih i važnih ratova
- Vestfalski, Bečki, Berlinski, Pariski...
Samit.
- Sastanak na vrhu šefova država i vlada
- Predstavnici dve, tri ili više država
- Samit diplomatija (ustaljena, povremena ili sporadična)
- Odnosi se i na lični neposredni kontakt predstavnika velikih sila
Međunarodna konferencija.
- Svaki zvaničan ili poluzvaničan sastanak na kojem učestvuju subjekti
više država
- O različitim pitanjima
- Pitanja od međunarodnog značaja
- Na kraju se usvaja završni akt
- Širi pojam od kongresa; radi zaključenja mira, važnih pitanja iz domena
međ. odnosa...
- Diplomatske: Petrogradska, Haške, Ženevska 1947., Ženevska 1958.,
Bečka 1961...
- Ravnopravnost učesnika
Stalne misije pri međ. organizacijama
-
Stalna diplomatska predstavništva država pri određenim MO
Prva kod DN u Ženevi 1920., misija Poljske
Bečka konvencija o predstavljanju država u njihovim odnosima sa MO
univerzalnog karaktera 1975.
Odluku o akreditovanju svaka država donosi samostalno rukovodeći se
svojim potrebama i interesima
Šef misije, admin.-tehničko i poslužno osoblje
Ne traži se saglasnost strane kod koje se akredituje; uslovi i postupak
akreditovanja daleko jednostavniji
Privilegije i imuniteti koji odgovaraju diplomatskim
Država sedišta ne može da proglasi člana misije nepoželjnom osobom
Konzuli
Predstavnici država, vrše svoje funkcije u tačno predviđenim oblastima
Razvoj trgovine i međ. odnosa utiču na razvoj konzularnih odnosa i
konzularnog prava
- Prekid diplomatskih odnosa ne povlači prekid konzularnih
Konzularno pravo:
- Skup normi i principa kojima je uređena materija konzularnih odnosa
između dve države
- Uglavnom međunarodni, ali i unutrašnji izvori; najznačajniji je Bečka
konvencija o konzularnim odnosima 1963.
-
Razlike u odnosu na diplomatske predstavnike:
1)
Teritorijalna nadležnost (konzularni okrug, područje, uža oblast),
2)
Opštenje samo sa lokalnim organima,
3)
Stvarna nadležnost (funkcije su nepolitičke: izdavanje pasoša i
putnih isprava, , svojstvo javnog beležnika, dostavljanje sudskih i
vansudskih akata, pomaganje razvoja ekonomskih, kulturnih,
trgovinskih i naučnih odnosa...),
4)
Privilegije i imuniteti (znatno manji stepen).
Konzularne funkcije mogu vršiti konzularna odeljenja diplomatskih
misija (tzv. kumulacija dipl. I konzul. funkcija)
-
Konzulat (samo uz izričizu saglasnost države prijema
Rang: generalni konzulat, konzulat, vicekonzulat i konzularna
agencija
Konzularne prostorije, privilegije i imuniteti, manji obim
nepovredivosti
Niz drugih prava:upotreba nac. zastave i grba, nepovredivost arhive i
dokumenata, sloboda opštenja...
Osoblje konzulata:
1)
Konzularni funkcioneri,
2)
Konzularni službenici,
3)
Poslužno osoblje.
Konzularni funkcioner:
Šef konzulata i svako lice ovlašćeno da vrši konzularne funkcije
Vrste: karijerni (profesionalni, životni poziv) i počasni (najčešće
državljani države prijema, ugledne ličnosti, funkcije znatno uže)
Imenovanje konzularnih funkcionera:
imenovanje: država imenovanja ga snabdeva patentnim pismom,
država prijema izdaje egzekvaturu (potpisuje ga šef države ili
minister spoljnih poslova)
Država prijema može da odbije da izda egzekvaturu ili da je povuče
Država imenovanja je slobodna da po svom izboru imenuje ostale
konzularne funkcionere
Klase konzularnih funkcionera:
- Generalni konzuli – najviši rang, postavlja ga šef države, nadležnost u
više važnih gradova; pomažu mu konzularni službenici, može da
obavlja i određene diplomatske funkcije,
- Konzuli – druga klasa, zajednički naziv za sve konzularne funkcionere,
postavlja ga isti organ kao i generalnog konzula,
- Vicekonzuli – šef vicekonzulata ili pomoćnik konzula u konzulatu,
- Konzularni agenti – postavlja ih generalni konzul ili konzul u čijem
okrugu rade; ne izdaje mu se patentno pismo već licenca
-
-
Rang šefova konzulata (zavisi od momenta izdavanja egzekvature)
Privilegije i imuniteti (ne podležu sudskoj i upravnoj vlasti države
prijema za dela učinjena u vršenju funkcija, lična nepovredivost, razne
slobode i oslobađanja...); manji obim čak i od onih koje uživa admin.tehničko osoblje diplomatske misije
Počasnim još uži obim privilegija i imuniteta
Konzularni kor (može ih biti više, u različitim gradovima)
Konzularni službenici i poslužno osoblje:
- Svako lice koje vrši admin.-tehničke poslove
- Ne podležu nadležnosti sudskih i upravnih organa za dela izvršena u
obavljanju funkcija
- Dužni da svedoče u sudskom i upravnom postupku
Poslužno osoblje:
- Ne uživaju sudski imunitet, podležu jurisdikciji sudskih i upravnih
organa države prijema
- ne smeju odbiti da svedoče
Članovi porodica:
- Samo srodnicima koji su članovi njihovog domaćinstva
- Ne uživaju ličnu nepovredivost niti imunitet od nadležnosti sudskih i
upravnih vlasti
-
Konzularna pošta (valiza) i konzularni kuriri
Međunarodna zaštita
predstavnika država
-
Najčešći oblik napada je atentat, politički motivisano ubistvo
Teško krivično delo
Atentatorska klauzula (negiranje političkog karaktera atentata)
U zemlji i inostranstvu
Države su dužne da pruže zaštitu visokim zvančnicima
Konvencija o međunarodno zaštićenim licima 1973.
Krug zaštićenih lica:
a)
Šef države, predsednik vlade, ministar inostranih poslova i članovi
porodice koji ga prate,
b)
Predstavnici, funkcioneri i druga službena lica država i MO
otmica, ubistvo, napad...