Transcript Otomotiv Testleri - Uludağ Üniversitesi Tekstil Mühendisliği

OTOMOTİV TEKSTİLLERİNDE
UYGULANAN TESTLER
Funda GÖKSEL
Tekstil Yüksek Mühendisi
04 Mart 2011
ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ TEKSTİL MÜHENDİSLİĞİ
2011 Bahar Yarıyılı Semineri
TÜBİTAK BUTAL’IN TANITIMI
BURSA TEST VE ANALİZ
LABORATUVARI
TÜBİTAK BUTAL’IN TARİHÇESİ
01.11.1972
Sümerbank bünyesinde “Tekstil Eğitim ve Araştırma
Merkezi” (TEAM) olarak Bursa’da kurulmuş olup 1983
yılında “Müessese” unvanını almıştır.
07.11.1985
Müessesenin adı “Sümerbank Araştırma-Geliştirme ve
Eğitim Müessesesi” (SAGEM) olarak değiştirilmiştir.
1985-1990
arası
TÜBİTAK BUTAL’IN TARİHÇESİ
19.01.1996
TÜBİTAK’a devredilerek,
TÜBİTAK - Marmara Araştırma Merkezi (MAM)
Tekstil Enstitüsü bünyesinde TEAL (Tekstil Araştırma
Laboratuarı) ismi ile faaliyetlerini sürdürmüştür.
1995-2010
arası
TÜBİTAK BUTAL’IN TARİHÇESİ
24.02.2001 den itibaren
“TÜBİTAK Bursa Test ve Analiz Laboratuvarı”
(BUTAL) ismiyle, doğrudan TÜBİTAK Başkanlığı’na
bağlı olarak faaliyetlerini sürdürmektedir.
2005-2010
arası
Kalite Yönetim Sistemleri
EN ISO 9001:2000
EN ISO/IEC 17025:2005
TS EN ISO / IEC 17020
Mükemmellikte Kararlılık Ödülü Kasım 2008
LABORATUVAR AKREDİTASYONU
(EN ISO/IEC 17025:2005)
TÜBİTAK BUTAL,
“Deney ve Kalibrasyon
Laboratuarlarının Yeterliliği için Genel
Şartlar-
EN ISO/IEC 17025:2005 standardı
kapsamında
LABORATUVAR AKREDİTASYONU
Belgesine sahiptir.
08/07/2011 tarihine kadar geçerli olan
belge kapsamında 393 adet
test/analiz parametresi akredite
edilmiştir.
MUAYENE HİZMETLERİ AKREDİTASYONU
(EN ISO/IEC 17020:2005)
BUTAL, TS EN ISO/IEC 17020 standardına göre
A Tipi Muayene Kuruluşu olarak;
Tekstil ürünleri, Deri ürünleri, Emisyon (baca gazıgürültü) ölçümlerini kapsayan, TÜRKAK tarafından
verilen Akreditasyon Sertifikasına sahip bulunmaktadır.
ISO 9001: 2008 KALİTE YÖNETİM SİSTEMİ
TÜBİTAK BUTAL;
2006 yılında
ISO 9001 Kalite Yönetim
Sistemi
Belgesini almış olup,
Mayıs 2009’da yeniden
değerlendirme kapsamında
2008 versiyonuna göre
belgesini yenilemiştir.
ÇEVRE ANALİZLERİ YETERLİLİK BELGESİ
BUTAL, T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından verilen
Çevre Analizleri Yeterlilik Belgesi’ne de sahiptir.
ISO 14001: 2004 ÇEVRE YÖNETİM SİSTEMİ
TÜBİTAK BUTAL;
Eylül 2010’da
TSE
tarafından
gerçekleştirilen
denetim sonucunda
başarılı bulunarak;
ISO 14001:2004
Çevre Yönetim
Sistemi Belgesi
almıştır.
MÜKEMMELLİKTE KARARLILIK BELGESİ
Avrupa Kalite Yönetim Vakfı
(EFQM) tarafından geliştirilen
Mükemmellik Aşamaları
Programı kapsamında,
EFQM adına KalDer
tarafından başarılı bulunan
laboratuarımız,
“Mükemmellikte
Kararlılık
Belgesi” almış olup,
2010 Bursa KALİTE ÖDÜLÜ
sürecindeki çalışmalarını da
sürdürmektedir.
Laboratuarlar
1) Malzeme – Tekstil Laboratuarı
2) Kimya – Çevre Laboratuarı
3) Gıda – Tarım Kimyası Laboratuarı
EN ISO/IEC 17025 standardına göre DAR/DAP /Almanya
Akreditasyonuna sahiptir.
MALZEME-TEKSTİL LABORATUVARI
 Tekstil Test ve Analizleri
 Halı Testleri
 Konfeksiyon Aksesuar Test ve Analizleri
 Oto Döşemelikleri Test ve Analizleri
 Kaplamalı Kumaşlar Test ve Analizleri
 Deri Test ve Analizleri
 Petrol Ürünleri Analizleri
Otomotiv Ürünlerine Yönelik Test ve
Analizler
 Kağıt Esaslı Ambalaj Malzemelerine
Yönelik Test ve Analizler
 Metal Test ve Analizleri
KİMYA-ÇEVRE LABORATUVARI
 Su ve Atık su Analizleri
 Atık yağ Analizleri
 Tehlikeli Atık Analizleri
 Kömür Analizleri
 Fuel oil Analizleri
 Biyodizel Analizleri
 Hava Kalitesi ve Emisyon Ölçümleri
 Eko-teks Analizleri
 Toprak Analizleri
 Asit Analizleri
 Metal Test ve Analizleri
GIDA ve TARIM KİMYASI LABORATUVARI
 Muhtelif Gıda Analizleri
 Sabun Analizleri
 Toprak Analizleri
 Hayvan Yemleri Analizleri
 Pestisit Analizleri
 Bitkisel ve Hayvansal Yağ
Analizleri
Otomotiv Tekstilleri
Endüstriyel kumaşlar; otomobil, tren, otobüs, uçak ve deniz
araçlarında çok geniş kullanım alanı bulmaktadır.
Teknik tekstillerin kısa sürede hızlı bir gelişme göstermesinde,
malzeme özelliklerinden beklenen;
esneklik, elastikiyet ve mukavemet gibi özelliklerinin yanı sıra,
sonsuz tasarım olanakları ve
tek kullanıma izin vermeleri veya
atık olarak ta kendiliğinden bozunabilme gibi özelliklere sahip
olmaları etkili olmuştur.
Otomotiv Tekstilleri
Otomotivde Kullanılan Teknik Tekstil Alanları:
 Oturma alanı,
 Tavan ve yan kısımlar,
 Emniyet kemerleri,
 Filtreler,
 Hava yastıkları vb. gibi
Otomotiv Tekstilleri
Oto Döşemelik kumaşlardan beklenen özellikler:
 Yüksek Mukavemet,
 Yüksek Aşınma Dayanımı,
 Esneklik,
 Elastikiyet
 Yumuşaklık, Parlaklık, Tutum,
 Desen ve Görünüş vb.
Otomotivde Kullanılan Kompozit Kumaş Yapısı
Otomotiv sektöründe oto döşemeliği olarak kullanılan
kompozit yapı üç katmandan meydana gelmektedir:
 Üst katman
- Dokuma/örme tekniğiyle üretilmiş kumaşlar veya
- Kaplamalı Vinil kumaşlar/Deri,
 Orta katman
- Sünger,
 Alt katman
- Tela veya ince örme kumaşlar
Bu üç katman laminasyon işlemiyle birleştirilmektedir.
Otomotiv Testleri
Otomotiv ürünleriyle ilgili Performans ölçümlerinde;
 Ulusal / Uluslar arası standart metotlar,
 Otomotiv sektörüyle ilgili firma standartları
(Renault, Honda, Ford, Fiat, Peugeot, Toyota,
Volkswagen vb.)
kullanılarak test/analizler yapılmaktadır.
Otomotiv Testleri
Otomotiv Tekstillerinde Kullanılan Bazı Testler:

Kopma ve Yırtılma Dayanımı

Aşınma Dayanımı

Boncuklanma Dayanımı

Dikiş Dayanımı
(Dikiş Mukavemeti, Dikiş Açılması, Dikiş Yorulması)

Elastikiyet

Kırışma Dayanımı

Elektriksel Özellik (Yüzey Öz Direnci)

Haslık, Yaşlanma ve Yanma Davranışı Testleri
Otomotiv Testleri
Otomotiv Testleri Kondisyon Şartları:
Sıcaklık
:
23±2 oC
Rölatif nem :
50 ±5 %
Otomotiv Testleri
Kopma ve Yırtılma Dayanımı
Kumaşların kullanım sırasında
performansını ortaya koyan en
önemli dayanım testleridir.
Farklı metotlara göre;
Test örneği kesim şekli, çene
tipi (şerit/kavrama) ve çene
hızları değişim göstermektedir..
Test sonuçları;
- Kopma anındaki en büyük
kuvvet/uzama ve
- Ortalama yırtılma yükü olarak
verilmektedir.
Otomotiv Testleri
Aşınma Dayanımı
MARTINDALE Metodu
Koltuk
kumaşlarında
kullanım
sırasında bazı materyallerin kumaş
yüzeyine
sürtmesi
nedeniyle
görünüm değişimi
ya da hasar
meydana
gelebilmektedir.
Meydana gelen bu değişim, bir çok
test metodu ile kullanım öncesi
belirlenebilmektedir
Aşınma dayanımı; kumaş yüzeyine, kumaş yapısına, kumaş
materyaline ve aşındırıcı materyale bağlı olarak değişim
göstermektedir.
12 Kpa basınç altında kumaş yüzeyine; kumaş/zımpara kağıdı/cırt bant
(kenetlenen bant) vb. gibi aşındırıcılar sürtülmek suretiyle iplik
kopuşu/hav kaybı/renk değişiminin gözlendiği aşınma devri tespit edilir.
Otomotiv Testleri
Aşınma Dayanımı
Kenetlenen Bant Aşınma Metodu
Oto döşemelikler için tasarlanan
özel bir metot olup, kumaş
numunesi
25-50-100-200-400800-1600
devir
aralıklarında
aşındırılarak
değerlendirme
skalasına göre değerlendirilir.
Kenetlenen Bant ile 25 ve 6400 devir
aşındırılmış oto döşemelik kumaş örnekleri
Değerlendirme Skalası (GMW 15651:2009)
Derece
10
8
6
4
2
1
Tüylenme veya eskime
Değişim yok
Hafif değişim, hafif tüylenme
Orta değişim, lif ucu çıkışı, önemli değişim
Anlamlı değişim, yoğun tüylenme
Yüksek oranda değişim, desen yapısında değişim
Şiddetli değişim, yüzey aşınması
Renk değişimi
Gri skala 10/10
Gri skala 8/10
Gi skala 6/10
Gri skala 4/10
Gri skala 2/10
Gri skala 1/10
Otomotiv Testleri
Aşınma Dayanımı
TABER Metodu
Oto tavan ve taban kısmında kullanılan
halı, paspas vb. gibi ürünlerin aşınma
performansının belirlenmesinde Taber
cihazı kullanılmaktadır. Cihaz çalışma
parametreleri ve performans ölçütleri
firmadan firmaya değişim göstermektedir.
Cihazla ilgili parametreler:
- Aşındırıcı zımpara taşı: CS10 - H18 vb.,
- Ağırlık : 500 gram - 1 000 gram vb.
- Çalışma Hızı: 500 -1000 devir vb.
Kumaş yüzeyinde meydana gelen
aşınma
derecesi,
değerlendirme
skalasına göre belirlenir.
Değerlendirme Skalası
Derece
Değerlendirme
1
Çok ciddi hasar
2
Ciddi hasar
3
Farkedilir hasar
4
Hafif hasar
Hasar yok
5
Otomotiv Testleri
Boncuklanma ve Yüzey Tüylenmesi
MARTINDALE Metodu
Kumaşın
aşındırıcı
yünlü
kumaşa veya orijinal kumaşa
sürtülmesi suretiyle lif uçlarının
kumaş
yüzeyine
çıkarak
meydana
getirdiği
yüzey
tüylenmesi ya da birbirine
dolanarak
oluşturduğu
boncuklanma seviyesi tespit
edilir. Kumaş performansını
olumsuz etkileyen boncuklanma
veya
yüzey
tüylenmesi
şeklindeki söz konusu görünüm
değişimlerinin değerlendirmesi
değerlendirme skalasına göre
yapılmaktadır.
Değerlendirme Tablosu:
1:
Yoğun
tüylenme
ve/veya
boncuklanma var.
2: Gözle görülür tüylenme ve/veya
boncuklanma var.
3: Orta derecede yüzey tüylenmesi
ve/veya boncuklanma var.
4: Çok hafif yüzey tüylenmesi ve/veya
kısmen boncuklanma var.
5: Boncuklanma ve yüzey değişimi yok
Otomotiv Testleri
Boncuklanma ve Yüzey Tüylenmesi
Taklalı Serbest Düşme (ATLAS) Metodu
Cihazın içine kloropren tabaka yerleştirilir. Kloropren tabaka test
öncesinde suyla yıkanıp iyice kurutulur. 106x106 mm. boyutlarında
(çözgü ve atkıya 45o) 3 adet test örneği hazırlanır. Numunenin
kenarlarını sağlamlaştırmak için numunenin 4 kenarına 3 mm’ yi
aşmayacak şekilde sentetik yapıştırıcı uygulanır.
Test örnekleri, 25 gram gri elyaf ile cihaza konarak, 30 dakika
1200 rpm. hızda çalıştırılır ve standart fotoğraflara göre değerlendirme
yapılır.
Otomotiv Testleri
Dikiş Dayanımı
Dikiş dayanım testi, oto döşemelik performansında en büyük öneme
sahip testlerden biridir. Konvansiyonel tekstil testleri dışında, en-en,
boy-boy yönünde hazırlanan test örneklerinin yanı sıra, en-boy
yönünde de test örnekleri hazırlanır.
Test Şartları:
Çene Hızı
Çene Mesafesi
Ön Gerilim
: 100 mm/dak.
: 100 mm
: 5N
Otomotivde kullanılan Dikiş Özellikleri:
3,2 adım/cm dikiş, 80 tex poliester ilikli iplik, No:110 iğne
Standart metotlarda verilen numune hazırlama şekline kesilip dikilen
test örneklerinin dikiş kısmı ortaya gelecek şekilde cihaza yerleştirilip
yük uygulanır. Dikişlerin koptuğu andaki kuvvet dikiş dayanım sonucu
olarak verilir.
Otomotiv Testleri
Dinamik Dikiş Yorulması
Ölçüm mesafesinin yarısı “dinamik
dikiş yorulması” değeri olarak
belirlenir.
160 mm
100 mm
Standartta
belirtilen
şartlarda
dikilerek hazırlanan test örnekleri,
3 kg. yük ve 2500 devir altında
60 devir/dakika hızda yorulmaya tabi
tutularak, test sonrası dikiş açılma
mesafesi ölçülür.
Clamp width
10 mm
50 mm
2 mm
10 mm
Otomotiv Testleri
Statik Yük Altında Dikiş Açılması
100 mm
160 mm
25 mm
25 mm
12 mm
Test örnekleri, dikişli kısım çenelerin ortasında kalacak
şekilde çekme cihazına yerleştirilerek 180 N yük
uygulanır. Işıklı sistem yardımıyla kumpas ile dikişlerde
meydana gelen açılma miktarı ölçülür. Ölçülen en büyük
beş açılma değerinin ortalaması test sonucu olarak
verilir.
Otomotiv Testleri
İplik Kopma Yorulma Dayanımı
40x180
mm
boyutlarında
kesilen
örme
kumaş
numunesinin tam ortasına numunenin merkezindeki bir
sıra iplik kesilerek delik açılır. 3 kg. yük altında 500 devir
süresince yorulma dayanımı cihazında işleme tabi
tutulur.
Test
sonrasında
kesilen
kısmın
genişliği
ölçülür.
Ölçümler 3 kg. yük altında yapılır ve ölçüm sonuçlarının
en büyük değeri test sonucu olarak verilir.
Otomotiv Testleri
Kırışma Dayanımı
Test Şartları:
Çalışma Hızı
Çalışma Yükü
Çalışma Devri
Çene Mesafesi
Çalışma Mesafesi
Numune Boyutları
: 120 dev/dak
: 10 N (1 kgf)
: 1000 devir
: 30 mm
: 50 mm
Crease-flex Cihazı
: 25 x 120 mm
(Atkı ve çözgü yönünde 2’şer numune)
Test sonrası numunelere ait
performansın belirlenmesi,
standartlarda verilen
değerlendirme tablosuna göre
yapılır.
Değerlendirme Skalası
Değerlendirme
Derece
1
Çok ciddi hasar (Kumaş kopuşu)
2
Ciddi hasar
3
Farkedilir hasar (Tek iplik kopuşu)
4
Hafif hasar
5
Hasar yok
Otomotiv Testleri
Elastikiyet
Otomotiv sektöründe koltuk kılıflarının performansının
belirlenmesindeki en önemli testlerden birisi de; kumaşın
belirli bir süre belirli bir yük altında gerdirilmesinden sonra
kumaşta meydana gelen uzamanın belirlenmesidir.
Kumaşta yük uygulandıktan sonra oluşan uzama değeri
(elastikiyet) ile yük uygulaması sona erdikten belirli süre
sonra (örn; 30 dakika) kumaşta meydana gelen kalıcı uzama
değerleri tespit edilmektedir.
Uygulanan yük, elastikiyet
oranları farklı olduğu için
kumaş yapısına bağlı olarak
(dokuma veya örme kumaş)
değişim göstermektedir.
Otomotiv Testleri
Çekme Basma Cihazında Yük Altında Uzama
Elastikiyet ölçüm cihazı dışında sabit uzama oranlı
mukavemet cihazında da belirli bir yük uygulanarak
numunenin uzama %si tespit edilebilmektedir.
Çene mesafesi
: 100 mm,
Çene Hızı
: 10 mm/dak.,
Numune Boyutları : 50x200 mm
(atkı ve çözgü yönünde 5 numune),
Ön gerilim
: 0,5 N
Numunenin 0,5 N ön gerilim altında ilk uzunluğu
belirlendikten sonra 10 daN yük uygulanarak uzama %si
ve cihazdan çıkartılıp kalıcı uzama %’ leri ölçülmektedir.
Oto Döşemeliklerle ilgili Makale Çalışmaları
FUNDA GÖKSEL, Şeref GÜÇER, “Oto Döşemelik kumaşlarda Doku Özelliklerinin Aşınma
Dayanımına Etkisinin Araştırılması ”, III. International Technical Textiles Congress, 01-02 Aralık 2007,
s. 341-349, İstanbul.
FUNDA GÖKSEL, Şeref GÜÇER (2008), “Oto Döşemeliklerde Kumaş ve Performans Özellikleri
arasındaki ilişkinin Araştırılması konusunda bir çalışma”, ICAMS 2008 2nd International Conference on
Advanced Materials and Systems, 23-24 Ekim 2008, Kongre Bildiri Kitabı, s. 46-51,
Bükreş/ROMANYA.
FUNDA GÖKSEL, AYLİN KAYA, Şeref GÜÇER, “Oto Döşemelik Kumaşların Aşınma Dayanımının
Araştırılması”, II. Aachen-Dresden International Textile Conference, 04-05 Aralık 2008, s. 226,
Dresden-ALMANYA.
FUNDA GÖKSEL, Kenan YILDIRIM, Şeref GÜÇER, “Oto Döşemeliklerin Dikiş Açılma Özellikleri”, III.
Aachen-Dresden International Textile Conference, 26-27 Kasım 2009, s. 96, Aachen-ALMANYA.
FUNDA GÖKSEL, Nurcan AYDIN, Melek KÖSTEM ve Kenan YILDIRIM, “Oto Döşemelik Kumaşların
Aşınma Özellikleri”, XII. International İzmir Textile and Apparel Symposium, 28-30 Ekim 2010, İzmir.
Otomotiv Tekstilleri
TÜBİTAK-BUTAL
Gaziakdemir Mah. Merinos Cad. No: 11 16190 Osmangazi/BURSA
Tlf: (224) 233 94 40 Fax: (224) 233 94 45