Transcript Litteratur frå 1800 til 1870

Kapittel 14
Litteratur frå 1800 til 1870
Læreplanen seier at du skal kunne
• gjere greie for viktige utviklingslinjer og nokre sentrale forfattarskapar
i norsk og europeisk litteratur frå mellomalderen til og med
romantikken og forholdet mellom denne litteraturen og europeisk
kulturhistorie elles
• forklare korleis litteratur og andre kunstuttrykk i og utanfor Noreg
har påverka kvarandre dei siste hundreåra
• lese eit utval sentrale norske tekstar frå mellomalderen og fram til
1870 i original språkdrakt og reflektere over språk og innhald
Tema Vg2, kap 14
1
Johan Christian Dahl (1788–1857): Stugunøset på Filefjell, 151
Tema Vg2, kap 14
2
Litteratur frå 1800 til 1870
•
•
symbolsk natur
guddommeleg stemning
Caspar David Friedrich (1774–1840):
Høgfjellslandskap i tåke, 1819
Tema Vg2, kap 14
3
Litteratur frå 1800 til 1870
• skrekk og gru
Francisco José de Goya (1746–1828):
Saturn sluker ein av sønene sine, 1820–23
Tema Vg2, kap 14
4
Litteratur frå 1800 til 1870
•
•
eksotisk
frigjeringsmotiv
Eugène Delacroix (1798–1863):
Sardanapalus' død, 1827
Tema Vg2, kap 14
5
Litteratur frå 1800 til 1870
•
nasjonalromantikk
Johan Christian Dahl (1788–1857):
Bjerk i storm, 1849
Tema Vg2, kap 14
6
Litteratur frå 1800 til 1870
•
Romantikken
–
guddommeleg heilskapsforståing av tilværet
–
sansar og fantasi
–
originalitet
–
spontan, fri
–
lengtande, idylliserande, drøymande
–
opphøgde tema: død, fridom, kjærleik
Tema Vg2, kap 14
7
Litteratur frå 1800 til 1870
•
Konservativ romantikk
– tilbakeskodande
– idylliserande
•
Radikal romantikk
– framoverskodande
– idealistisk
–
lengt etter fridom
Tema Vg2, kap 14
8
Litteratur frå 1800 til 1870
•
•
•
•
•
•
•
Europeisk romantikk
Sturm und Drang
Dannelsesromanar
–
Goethe
–
Jane Austen
Historiske romanar
–
Walter Scott
Skrekkromanar
–
Mary Shelley
Engelsk romantisk lyrikk
–
spontan overflod av mektige kjensler
–
opphøgjer det daglegdagse
Kunsteventyr
–
H.C. Andersen
Tema Vg2, kap 14
9
Litteratur frå 1800 til 1870
•
Wolfgang von Goethe
–
Faust – drama om
Faust, som sel sjela si til
djevelen
–
«Alvekongen» –
balladeaktig dikt
Johann Heinrich Wilhelm Tischbein
(1751–1829): Goethe i Campagna, 1786–1787
Tema Vg2, kap 14
10
Litteratur frå 1800 til 1870
•
Engelsk romantikk
–
William Blake
–
William Wordsworth
–
Samuel T. Coleridge
–
Lord Byron
–
Percy B. Shelley
–
John Keats
–
Mary Shelley
Tema Vg2, kap 14
11
Litteratur frå 1800 til 1870
H.C. Andersen
• Kunsteventyr
–
blanding av novelle
og eventyr
–
kjend forfattar, ikkje
munnleg tradert
–
for barn og vaksne
Karl Hartmann (1861–1927): Hans
Christian Andersen
Tema Vg2, kap 14
12
Litteratur frå 1800 til 1870
•
Den første romantiske forfattaren i Noreg?
– nasjonalromantikk
– gotiske forteljingar
• Den første kriminalromanen i verda?
Maurits Hansen
Tema Vg2, kap 14
13
Litteratur frå 1800 til 1870
H. Wergeland
(1808-1845)
Wergeland
• radikal romantikk
• frie former
• himmelstormar
• fridom
• opplysning
J.S. Welhaven
(1807-1873)
Welhaven
• konservativ romantikk
• tradisjonelle former
• tilbakeskodande
Tema Vg2, kap 14
14
Litteratur frå 1800 til 1870
Andre norske lyrikarar:
• Jørgen Moe
• Ivar Aasen
• Aasmund Olavsson Vinje
• Magdalene Thoresen
• Bjørnstjerne Bjørnson
• Henrik Ibsen
Tema Vg2, kap 14
15
Litteratur frå 1800 til 1870
Camilla Collett
• Amtmandens Døttre
–
ein av dei første romanane i
Noreg
–
den første «kvinneromanen»
–
den første tendensromanen
–
peiker fram mot realismen
Johan Gørbitz (1782–1853):
Camilla Collett, 1839
Tema Vg2, kap 14
16
Litteratur frå 1800 til 1870
Bjørnstjerne Bjørnson
(fram til ca.1870)
• historiske drama
• bondeforteljingar
• dikt
• nasjonalsongen
Ungdomsbilete av Bjørnstjerne Bjørnson
Tema Vg2, kap 14
17
Litteratur frå 1800 til 1870
Henrik Ibsen
(fram til ca. 1870)
• historiske drama
• folkloristiske drama
• dikt
• idédrama
– Peer Gynt
– Brand
Ungdomsbilete av Henrik Ibsen
Tema Vg2, kap 14
18
Biletliste
side 2
Fotograf O. Væring Eftf. AS
Johan Christian Dahl (1788–1857):
Stugunøset på Filefjell, 1851
side 3
Scanpix / AKG Images / Neue
Pinakothek, München
Caspar David Friedrich (1774–1840):
Høgfjellslandskap i tåke, 1819
side 4
Scanpix / Corbis / Bettmann
Francisco Jose de Goya (1746–
1828): Saturn sluker ein av sønene
sine, 1820–1823
side 5
Scanpix / Corbis / © Philadelphia
Museum of Art
Eugene Delacroix (1798–1863):
Sardanapalus´død, 1827
side 6
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/c
ommons/6/6d/ICDahl%2C_Bjerk_i_stor
m.jpg
Johan Christian Dahl (1788–1857):
Bjerk i storm, 1849
side 10
Scanpix / AKG Images / Städelsches
Kunstinstitut, Frankfurt AM
Johann Heinrich Wilhelm Tischbein (
1751–1829): Goethe i Campagna,
1786–1787
side 12
Scanpix / Corbis / The Art Archive
Karl Hartmann (1861–1927): Hans
Christian Andersen
side 13
(ingen kreditering)
Maurits Hansen
side 14
(ingen kreditering)
Henrik Wergeland
side 14
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/c
ommons/2/2d/Lehmann_J_Welhaven_18
42.jpg
Carl Peter Lehman (1794–1876):
Johan Sebastian Welhaven, 1842
Johan Gørbitz (1782–1853): Camilla
Collett, 1839
side 16
side 17
side 18
Nasjonalbiblioteket, Oslo /
Billedsamlingen
Ungdomsportrett av Bjørnstjerne
Bjørnson
Ungdomsportrett av Henrik Ibsen
Tema Vg2, kap 14
19