Transcript RYNKI KAPITAŁOWE

RYNKI KAPITAŁOWE
Dr Jan Rak
1
RYNKI KAPITAŁOWE





Literatura przedmiotu:
Literatura obowiązkowa:
Dębski W., Rynek finansowy i jego
mechanizmy. Podstawy teorii i praktyki,
PWN, Warszawa 2004;
Fedorowicz Z., Rynek pieniądza i kapitału,
Poltext, Warszawa 2004;
Proniewski M., Rynek pieniężny i kapitałowy.
Podstawy teorii i praktyki, wyd. WSFiZ,
Białystok 2002.
2
RYNKI KAPITAŁOWE






Literatura zalecana:
Chrabonszczewska E., Oręziak L., Międzynarodowe rynki
finansowe, wyd. SGH, Warszawa 2000;
Gruszczyńska – Brożbar E., Instrumenty rynku kapitałów
pieniężnych, wyd. AE w Poznaniu, Poznań 2003;
Kwartalnik: Rynek terminowy;
Miesięcznik: Nasz rynek kapitałowy;
Informacje giełdowe www.com.pl oraz serwis
www.parkiet.com.pl
3
RYNKI KAPITAŁOWE

•
•
•
•
Szczegółowe treści przedmiotu:
Rynek kapitałowy jako element rynku finansowego. Rynek finansowy i jego
rola w gospodarce. Główne segmenty rynku finansowego. Specyfika rynku
pieniężnego i rynku kapitałowego.
Instytucje rynku kapitałowego. Instytucje działające na rynku pieniężnym (w
tym szczególna rola banku centralnego). Instytucje działające na rynku
kapitałowym (w tym w szczególności giełdy papierów wartościowych).
Instytucje nadzorujące funkcjonowanie rynku.
Istota ryzyka występującego na rynku kapitałowym. Rola regulacji prawnych
w ograniczaniu ryzyka inwestorów na rynku kapitałowym. Czynniki
decydujące o kształtowaniu się obrotów na rynku kapitałowym.
Lokaty na rynku kapitałowym jako czynniki wpływające na ich rentowność.
Rentowność i ryzyko jako czynniki wyboru lokat. Czynniki
makroekonomiczne kształtujące rentowność lokat na rynku kapitałowym.
4
RYNKI KAPITAŁOWE
•
•
•
•
•
•
Czynniki rozwoju rynku kapitałowego. Rola regulacji podatkowych w stymulowaniu rozwoju
rynku kapitałowego. Opodatkowanie dochodów z tytułu odsetek od lokat bankowych oraz
papierów wartościowych dłużnych. Opodatkowanie dochodów z lokat w akcje.
Papiery wartościowe – klasyfikacja papierów, regulacje prawne.
Publiczny oraz niepubliczny obrót papierami wartościowymi. Zasady dopuszczenia papierów
do publicznego obrotu. Rola instytucji nadzorujących obrót papierami.
Rynek papierów dłużnych emitowanych przez władze publiczne. Wpływ deficytu
budżetowego na sytuację na rynku papierów dłużnych przedsiębiorstw.
Rodzaje strategii inwestowania na rynku kapitałowym. Specyfika inwestowania na rynkach
międzynarodowych. Wpływ regulacji wynikających z prawa dewizowego na możliwości
inwestowania za granicą. Fundusze inwestycyjne jako podmiot zbiorowego inwestowania.
Fundusze emerytalne jako inwestor instytucjonalny na rynku finansowym.
Otwarte Fundusze Emerytalne (OFE) – jako element systemu emerytalnego. Analiza
wybranych przykładów inwestowania w praktyce na polskim rynku kapitałowym.
5
RYNKI KAPITAŁOWE
Rynek kapitałowy
Rynek kapitałowy jest segmentem rynku
finansowego, który tworzą transakcje
zawierane długoterminowymi instrumentami
finansowymi, tzn. instrumentami o terminie
realizacji dłuższym niż rok, przeznaczonymi na
finansowanie inwestycji


6
RYNKI KAPITAŁOWE




Na rynek kapitałowy składają się:
rynek papierów wartościowych
rynek hipoteczny (hipoteka na grunty,
budynki)
rynek długoterminowych pożyczek
bankowych.
7
RYNKI KAPITAŁOWE

Funkcje rynku kapitałowego:

Umożliwia mobilizację kapitału - czyli jego przepływ pomiędzy
tymi, którzy posiadają go w nadmiarze, a tymi, którzy go
poszukują w celu finansowania inwestycji.

Umożliwia wycenę kapitału poprzez ustalenie ceny papierów
wartościowych na rynku wtórnym.

Zapewnia płynność inwestycji - oznacza to, że uczestnicy rynku
mogą sprzedać posiadane akcje i obligacje, a uzyskane
pieniądze ulokować w inny sposób.
8
RYNKI KAPITAŁOWE

Rynek kapitałowy podzielony jest na
dwie części :

Rynek pierwotny

Rynek wtórny
9
RYNKI KAPITAŁOWE

Rynek pierwotny - na którym uprawnione podmioty
emitują nowe papiery wartościowe (akcje lub obligacje).

Po raz pierwszy z rynkiem pierwotnym mamy do
czynienia w momencie zakładania spółki akcyjnej, kiedy
to założyciele i pierwsi akcjonariusze deklarują objęcie
pewnej liczby akcji.

W celu pozyskania dodatkowych środków na rozwój
spółka może przeprowadzić kolejną emisję.
10
RYNKI KAPITAŁOWE

Rynek wtórny - na tym rynku posiadacz akcji lub
obligacji może je sprzedać, a pozyskane w ten sposób
środki może przeznaczyć na zakup innych akcji lub
obligacji.

Rynek ten służy zatem kupowaniu i sprzedawaniu już
wyemitowanych papierów wartościowych, zapewnia płynność
inwestycji i ich wycenę.

Wtórny rynek charakteryzuje się tym, że nie dokonuje się tu
zasilenie emitenta papierów wartościowych w kapitał.
11
RYNKI KAPITAŁOWE

Obrót publiczny i niepubliczny

Obrót papierami wartościowymi
dokonuje się na rynku niepublicznym
bądź na rynku publicznym.
12
RYNKI KAPITAŁOWE

Obrót niepubliczny ma miejsce wtedy, gdy:

emisja skierowana jest do nie więcej niż 300 osób,

akcje udostępniane są pracownikom na zasadach
preferencyjnych lub

proponowane jest nabycie akcji w jednoosobowych spółkach
Skarby Państwa w ilości nie mniejszej niż 10% akcji dla
jednego nabywcy.
13
RYNKI KAPITAŁOWE

Z obrotem na rynku publicznym mamy do czynienia, gdy :

papiery wartościowe oferowane są przy wykorzystaniu środków
masowego przekazu (radia, telewizji, prasy).

Mogą trafić do szerokiego grona potencjalnych inwestorów, np. do
wszystkich oglądających reklamę w telewizji.

Jeżeli propozycja sprzedaży papierów wartościowych na rynku
pierwotnym kierowana jest do konkretnych inwestorów (osób
fizycznych czy firm) i tych podmiotów jest więcej niż 300, to również
jest to obrót publiczny.
14
RYNKI KAPITAŁOWE

Cechy rynku giełdowego :

Centralizacja zleceń - do ustalenia ceny transakcji dochodzi na podstawie ofert kupna i sprzedaży napływających z
całego rynku. Transakcje papierami wartościowymi nie mogą być zawierane na przykład w poszczególnych biurach
maklerskich czy na ulicy. Od listopada 2000 r. wszystkie transakcje są realizowane w systemie informatycznym
WARSET. Zapewnia on pełną automatyzację przekazywania zleceń, zawierania transakcji, sprawny dostęp
uczestników rynku do systemu obrotu papierami wartościowymi.

Równość traktowania zleceń - każdy może uczestniczyć w transakcjach giełdowych, bez względu na to, czy jest
osobą fizyczną, czy prawną, jest dużym inwestorem, czy też obraca tylko jedną akcją - czyli bez względu na
wielkość kapitału, którym dysponuje. Równość traktowania zleceń polega też na tym, że niezależnie od tego, w
którym domu maklerskim składamy zlecenie kupna czy sprzedaży, jest ono traktowane tak samo jak pozostałe.

Bezpieczeństwo obrotu - uczestnicy obrotu giełdowego mają zagwarantowane, że transakcje zostaną prawidłowo
rozliczone i zaksięgowane. Giełda oraz Komisja PWiG sprawują kontrolę nad tym, czy uczestnicy rynku: pośrednicy
(domy maklerskie) i emitenci (spółki giełdowe), przestrzegają zasad zawartych w regulacjach.
15
RYNKI KAPITAŁOWE

Cechy rynku giełdowego :

Dostępność informacji - uczestnicy rynku mają dostęp zarówno do informacji
o stanie rynku (kursach transakcji oraz ofertach kupna i sprzedaży), jak i o
sytuacji notowanych spółek.

Płynność - posiadacze papierów wartościowych mają możliwość dokonywania
transakcji codziennie w określonych godzinach. Odpowiednia koncentracja
kupujących i sprzedających, osiągnięta między innymi dzięki centralizacji
zleceń, umożliwia płynny obrót papierami wartościowymi.
16
RYNKI KAPITAŁOWE


Giełda Papierów Wartościowych w
Warszawie S.A
Celem spółki jest organizowanie publicznego obrotu
papierami wartościowymi, w tym promowanie obrotu
papierami wartościowymi i upowszechnianie informacji
związanych z tym obrotem.
17
RYNKI KAPITAŁOWE

Komisja Papierów Wartościowych i Giełd

sprawowanie nadzoru nad przestrzeganiem reguł uczciwego obrotu oraz nad
zapewnieniem powszechnego dostępu do rzetelnych informacji na rynku papierów
wartościowych,

inspirowanie, organizowanie i podejmowanie działań zapewniających sprawne
funkcjonowanie rynku papierów wartościowych oraz ochronę inwestorów,

współdziałanie z innymi organami administracji rządowej, Narodowym Bankiem Polskim
oraz instytucjami i uczestnikami publicznego obrotu w zakresie kształtowania polityki
gospodarczej państwa zapewniającej rozwój rynku papierów wartościowych,

upowszechnianie wiedzy o zasadach funkcjonowania rynku papierów wartościowych,

przygotowywanie projektów aktów prawnych związanych z funkcjonowaniem rynku
papierów wartościowych,
18
RYNKI KAPITAŁOWE



Funkcje KPWIG
decyduje o dopuszczeniu papierów wartościowych do publicznego obrotu.
udziela zezwoleń na prowadzenie działalności maklerskiej, na prowadzenie rynku giełdowego i
pozagiełdowego.

udziela zezwoleń, aby papiery wartościowe jednego rodzaju danego emitenta, będące
przedmiotem obrotu na giełdzie w Warszawie lub CeTO, mogły być jednocześnie przedmiotem
obrotu na innej giełdzie lub innym rynku pozagiełdowym.

zatwierdza zmiany w statucie i regulaminie Giełdy Papierów Wartościowych, Krajowego Depozytu
Papierów Wartościowych, a także zatwierdza statut i regulamin spółki prowadzącej rynek
pozagiełdowy.

komisja ma prawo karać instytucje działające na rynku - emitentów papierów wartościowych,
domy maklerskie, pośredników, maklerów, a także klientów.


prowadzi listę maklerów papierów wartościowych oraz doradców inwestycyjnych, a także
przeprowadza egzaminy na maklerów papierów wartościowych.
19
RYNKI KAPITAŁOWE

Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych S.A.

prowadzenie depozytu papierów wartościowych, w tym rejestrowanie
papierów wartościowych dopuszczonych do publicznego obrotu,

nadzorowanie zgodności wielkości emisji z liczbą papierów
wartościowych znajdujących się w obrocie,

nadzorowanie obsługi realizacji zobowiązań emitentów wobec
właścicieli papierów wartościowych (np. dywidendy z akcji, odsetek z
obligacji),

rozliczanie transakcji zawieranych na rynku papierów wartościowych i
innych instrumentów finansowych
20
RYNKI KAPITAŁOWE


Centralna Tabela Ofert S.A.
.Celem spółki jest organizowanie regulowanego pozagiełdowego publicznego obrotu papierami
wartościowymi i innymi instrumentami finansowymi, w tym gromadzenie, przedstawianie i
udostępnianie informacji o ofertach i transakcjach zawartych na regulowanym rynku
pozagiełdowym. W celu realizacji swojego przedmiotu przedsiębiorstwa spółka:
•
wypracowuje zasady postępowania uczestników regulowanego pozagiełdowego obrotu papierami
wartościowymi, samodzielnie lub we współpracy z organami administracji rządowej, instytucją rozliczeniową,
giełdami papierów wartościowych i organizacjami samorządowymi działającymi na rynku papierów
wartościowych,
•
przygotowuje regulacje niezbędne do prawidłowego funkcjonowania regulowanego rynku papierów
wartościowych,
•
wprowadza w życie Kodeks Dobrej Praktyki Przedsiębiorstw Maklerskich, zapobiegający powstawaniu
nieprawidłowości w regulowanym pozagiełdowym publicznym obrocie papierami wartościowymi,
•
tworzy i administruje infrastrukturą techniczną i organizacyjną niezbędną do realizacji zadań.
21
RYNKI KAPITAŁOWE


Domy Maklerskie
Pośrednikami w obrocie giełdowym są domy maklerskie, których zadania, to :
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
oferowanie papierów wartościowych,
nabywanie i zbywanie papierów wartościowych na cudzy rachunek,
nabywanie lub zbywanie papierów wartościowych na własny rachunek w celu realizacji zadań związanych z
organizacją rynku regulowanego,
zarządzanie cudzym pakietem papierów wartościowych na zlecenie,
doradztwo w zakresie obrotu papierami wartościowymi,
prowadzenie rachunków papierów wartościowych i rachunków pieniężnych służących do ich realizacji,
pośrednictwo w nabywaniu lub zbywaniu papierów wartościowych będących w obrocie na zagranicznych
rynkach regulowanych,
podejmowanie czynności faktycznych i prawnych związanych z obsługą towarzystw funduszy inwestycyjnych,
funduszy inwestycyjnych, towarzystw emerytalnych i funduszy emerytalnych,
dokonywanie czynności związanych z obrotem prawami majątkowymi,
dokonywanie czynności związanych z obrotem towarami giełdowymi.
22
RYNKI KAPITAŁOWE

Rodzaje inwestorów na rynku

Inwestorzy indywidualni

Inwestorzy instytucjonalni
23
RYNKI KAPITAŁOWE


Inwestorzy indywidualni
Dysponując pewnymi oszczędnościami
starają się oni korzystnie je ulokować
kupując papiery wartościowe. Operacje
giełdowe przeprowadzają zazwyczaj na
podstawie informacji pochodzących z
opracowań i analiz publikowanych w
prasie lub literaturze fachowej
24
RYNKI KAPITAŁOWE


Inwestorzy instytucjonalni
Są to osoby lub instytucje finansowe
zajmujące się profesjonalnie lokowaniem
środków na rynku kapitałowym. Często
są to pośrednicy, którzy przyjmują
pieniądze od inwestorów indywidualnych
i dalsze decyzje co do sposobu ich
lokowania podejmują samodzielnie
25
RYNKI KAPITAŁOWE



Fundusze inwestycyjne
Fundusze Inwestycyjne to instytucje
finansowe, które lokują powierzone sobie
pieniądze w przedsięwzięcia mające przynosić
zysk, przede wszystkim na rynkach
finansowych.
Inwestowanie za pośrednictwem funduszu
pociąga za sobą mniejsze ryzyko niż
indywidualne podejmowanie decyzji
26
RYNKI KAPITAŁOWE

Możliwość tworzenia czterech typów funduszy inwestycyjnych:

fundusze otwarte - mają zmienną liczbę uczestników. Uczestnicy funduszy tego typu
wykupują dowolną liczbę jednostek uczestnictwa, którą kreuje bieżący popyt. Jednostki
uczestnictwa w funduszu są niezbywalne i mogą być tylko umarzane. Umorzenie jednostek
może być całkowite - oznaczające wycofanie się inwestora z funduszu - bądź jedynie
częściowe - powodujące zmniejszenia zaangażowania kapitałowego uczestnika funduszu,

specjalistyczne fundusze otwarte - wzorowane są na funduszach otwartych z tym, że
istnieje możliwość określenia w statucie warunków odkupienia jednostek uczestnictwa;
wyróżnikiem jest także powołanie organu kontrolnego Rady Inwestorów,

fundusze zamknięte - są funduszami, w których liczba jednostek uczestnictwa jest stała.
Jednostki te nie mogą być umarzane na podstawie ich wykupu przez fundusz. Nabycie
uczestnictwa w funduszu jest możliwe przez nabycie jednostek będących w obrocie bądź
nowo emitowanych - certyfikatów depozytowych, które są przedmiotem obrotu giełdowego,

fundusze mieszane - są odmianą funduszy zamkniętych; podstawową różnicą jest
możliwość wykupienia certyfikatów na żądanie uczestnika.
27
RYNKI KAPITAŁOWE

Do oceny funduszy inwestycyjnych stosuje się 2 poniżej wymienione
wskaźniki:

Wskaźnik Sharpe'a - jest to stosunek osiągniętego dodatkowego zwrotu do poziomu ryzyka
całkowitego, a więc miara o konstrukcji typowego wskaźnika, gdzie w liczniku znajduje się
zmienna korzystna, a w mianowniku - niekorzystna dla inwestora. Taka konstrukcja umożliwia
jednoczesną maksymalizację zwrotu i minimalizację ryzyka: osiąga się to poprzez wybór jak
największego wskaźnika. Wskaźnik Sharpe'a jest odpowiedni dla inwestora, który chce wybrać
najlepszy z istniejących funduszy, nawet jeśli uważa, że jego ryzyko jest zbyt wysokie, ponieważ
w fundusz nie lokuje całości środków, część przeznaczając na zakup obniżających ryzyko
obligacji.

Wskaźnik Alfa Jensena - na podstawie wartości tego wskaźnika możemy dokonać oceny
zarządzającego portfelem inwestycyjnym Przy dodatniej alfie Jensena można uznać, że
menedżer posiada umiejętność selekcji akcji 'niedowartościowanych', czyli za nisko wycenionych
przez rynek, więc jest to dowód na jego ponadprzeciętne umiejętności. Natomiast jeśli alfa jest
ujemna, oznacza to przekroczenie granicy, do której ponoszenie kosztów analizy papierów
wartościowych było jeszcze uzasadnione. Fundusze o ujemnej alfie Jensena są dominowane
przez inwestycję w losowy portfel akcji lub indeks giełdowy.
28
RYNKI KAPITAŁOWE

Fundusze emerytalne

W roku 1999 polski rynek wzbogacił się o nową kategorię
inwestorów - Otwarte Fundusze Emerytalne.

Obecnie na świecie należą one, a w przyszłości także w Polsce
będą należeć, do największych inwestorów instytucjonalnych
rynku finansowego, którym prawo powierza zadanie
gromadzenia i pomnażania środków zebranych na
indywidualnych kontach członków OFE z przeznaczeniem na
emeryturę.

Otwarte Fundusze Emerytalne są podmiotami tworzącymi II
filar nowego systemu emerytalnego w Polsce.
29
RYNKI KAPITAŁOWE

Fundusz może dokonywać tylko bezpiecznych inwestycji ograniczonych
specjalnymi limitami dla poszczególnych kategorii lokat i ich udziałów w
wartości aktywów.

Dopuszczone (przewidziane w przepisach) są następujące kategorie
lokat:

obligacje, bony i inne papiery wartościowe emitowane przez Skarb Państwa lub Narodowy Bank
Polski oraz pożyczki i kredyty udzielane tym podmiotom,
obligacje i inne papiery wartościowe gwarantowane przez Skarb Państwa lub Narodowy Bank
Polski, a także depozyty, kredyty i pożyczki przez nie gwarantowane,
depozyty bankowe i bankowe papiery wartościowe,
akcje spółek notowanych na giełdzie,
akcje narodowych funduszy inwestycyjnych,
obligacje i inne dłużne papiery wartościowe emitowane przez jednostki samorządu terytorialnego i
zabezpieczone całkowicie obligacje innych podmiotów,
jednostki uczestnictwa funduszy inwestycyjnych,
listy zastawne emitowane przez banki hipoteczne.







30
RYNKI KAPITAŁOWE



Fundusze emerytalne
Zgodnie z prawem fundusze emerytalne mogą
do 40 procent swoich aktywów lokować w akcje spółek
giełdowych,

do 10 procent w papiery Narodowych Funduszy Inwestycyjnych
zaś

do pięciu procent w papiery zagraniczne. Natomiast inwestycje
w papiery skarbowe właściwie nie są objęte limitami
31
RYNKI KAPITAŁOWE

Rola informacji na rynku kapitałowym

Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi'
jednoznacznie precyzuje, że w momencie dopuszczenia
przez Komisję Papierów Wartościowych i Giełd do
publicznego obrotu :

spółka emitująca papiery wartościowe zobowiązana jest
do przekazywania inwestorom wszelkich informacji
potrzebnych do podejmowania decyzji inwestycyjnych.
32
RYNKI KAPITAŁOWE

Informacje poufne

Pojęcie informacji poufnej zostało zdefiniowane w 'Prawie
o publicznym obrocie papierami wartościowymi'.

Przez informację poufną rozumie się 'informację
dotyczącą emitenta lub papieru wartościowego, która nie
została przekazana do publicznej wiadomości, a która po
ujawnieniu mogłaby w istotny sposób wpłynąć na cenę
papieru wartościowego'.
33
RYNKI KAPITAŁOWE



Obowiązki informacyjne spółek
publicznych
Spółki publiczne zobowiązane są do
informowania, w formie raportów bieżących o
zdarzeniach mających istotny wpływ na ich
sytuację.
Raporty te powinny być prawdziwe, rzetelne i
kompletne
34
RYNKI KAPITAŁOWE











Obowiązek informacyjny obejmuje:
nabycie, zbycie lub utrata w wyniku zdarzeń losowych aktywów o znacznej wartości,
zawarcie, wypowiedzenie lub rozwiązanie znaczącej umowy,
wezwanie do spełnienia świadczenia przed terminem wymagalności określonym w znaczącej umowie,
spełnienie się lub niespełnienie warunków znaczącej umowy warunkowej,
nabycie lub zbycie przez emitenta lub jednostkę od niego zależną papierów wartościowych emitenta,
powzięcie wiadomości o nabyciu lub zbyciu akcji emitenta przez podmioty powiązane, jeżeli ich łączna wartość w
ciągu ostatnich 12 miesięcy przekracza 5 000 euro,
zawarcie transakcji z podmiotami powiązanymi, jeżeli ich łączna wartość w ciągu ostatnich 12 miesięcy przekracza
500 000 euro,
udzielenie poręczenia kredytu lub gwarancji jednemu podmiotowi, jeżeli łączna wartość poręczeń udzielonych temu
podmiotowi i jednostkom od niego zależnym w ciągu ostatnich 12 miesięcy stanowi równowartość co najmniej 10 %
kapitałów własnych,
wszczęcie przed sądem lub organem administracji publicznej postępowania dotyczącego zobowiązań lub
wierzytelności, których łączna wartość stanowi równowartość co najmniej 10 % kapitałów własnych,
powzięcie decyzji o wniesieniu aktywów w formie aportu do innego podmiotu, jeżeli ich wartość księgowa stanowi
równowartość co najmniej 10 % kapitałów własnych emitenta lub 20 % kapitałów własnych podmiotu, do którego
wnoszone są te aktywa,
35
RYNKI KAPITAŁOWE













Obowiązek informacyjny obejmuje:
założenie lub współfinansowanie fundacji, jeżeli kwota przeznaczona na ten cel przekracza
równowartość 100 000 euro,
podjęcie decyzji o zamiarze zmiany praw lub zamiana praw z papierów wartościowych emitenta,
podjęcie decyzji o zamiarze emisji lub emisja obligacji,
podjęcie decyzji o umorzeniu lub umorzenie papierów wartościowych emitenta,
otrzymanie zawiadomienia o nabyciu lub zbyciu znacznych pakietów akcji emitenta,
podjęcie decyzji o połączeniu z innym podmiotem, połączenie z innym podmiotem,
zmiana formy prawnej emitenta,
zawarcie lub wypowiedzenie przez emitenta umowy z biegłym rewidentem, wypowiedzenie przez
biegłego rewidenta umowy z emitentem,
powołanie, odwołanie lub rezygnacja osoby zarządzającej lub nadzorującej,
złożenie podania o otwarcie postępowania układowego, otwarcie lub zawieszenie postępowania
układowego, otwarcie postępowania likwidacyjnego, złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości,
ogłoszenie upadłości,
sporządzenie prognozy wyników finansowych emitenta lub jego grupy kapitałowej oraz podstaw i
założeń tej prognozy,
przyznanie, cofnięcie ratingu.
36
RYNKI KAPITAŁOWE
INSTRUMENY FINANSOWE
Akcje
Akcja jest to instrument finansowy (papier wartościowy)
reprezentujący częściowy udział jego właściciela w
kapitale spółki akcyjnej.
Akcjonariusz, czyli właściciel akcji, ma ustalone prawa i
obowiązki.
Najważniejszym prawem akcjonariusza jest prawo do
udziału w zyskach spółki. Ponadto akcjonariusz ma
prawo uczestniczyć w walnym zgromadzeniu (zebranie
wszystkich akcjonariuszy) i tą drogą wpływać na decyzje
spółki.




37
RYNKI KAPITAŁOWE
INSTRUMENY FINANSOWE

Przy akcjach mamy do czynienia z trzema cenami:

ceną nominalną, która ustalona jest w statucie spółki

ceną rynkową, ustaloną na giełdzie, na rynku pozagiełdowym
lub na rynku transakcji prywatnych

ceną emisyjną, która pojawia się w przypadku sprzedaży,
subskrypcji akcji na rynku pierwotnym. Różnica pomiędzy ceną
emisyjną a nominalną danej akcji zasila kapitał zapasowy
spółki. Kapitał akcyjny i zapasowy stanowią grupę kapitałów
własnych przedsiębiorstwa
38
RYNKI KAPITAŁOWE
INSTRUMENY FINANSOWE

Ze względu na charakter praw i obowiązków wynikających z akcji
rozróżniamy:

akcje imienne, które mogą być wydawane przed pełną wpłatą przypadającej
na nie części kapitału akcyjnego pod warunkiem uwidocznienia na nich
każdorazowej wpłaty. Przeniesienie własności akcji imiennych wymaga
pisemnego oświadczenia umieszczonego na samej akcji lub w osobnym
dokumencie. Zbywalność takich akcji może być ograniczona przez statut spółki.
Informacje o akcjonariuszu (jego imię i nazwisko) oraz przeniesienie akcji na
inną osobę wraz z data, wpisywane są do księgi akcyjnej

akcje na okaziciela, które nie mogą być wydawane przed pełną wpłatą
przypadającej na nie części kapitału akcyjnego, na dowód tej częściowej wpłaty
wydawane jest imienne świadectwo tymczasowe. Zbycie takich akcji nie jest
ograniczone, za akcjonariusza, w przypadku akcji na okaziciela, uznaje się ich
posiadacza.
39
RYNKI KAPITAŁOWE
INSTRUMENY FINANSOWE

FUNKCJE AKCJI:

umożliwiają bezpośredni udział w przedsięwzięciu (udział
finansowy, a co za tym idzie czerpanie zysku)

umożliwiają elastyczny przepływ kapitału ze względu na
nieograniczone możliwości nabywania lub zbywania akcji



stanowią źródło kapitału na przyszłe inwestycje
możliwość kupowania akcji różnych firm ogranicza ryzyko
40
RYNKI KAPITAŁOWE
INSTRUMENY FINANSOWE

Uprawnienia akcjonariusza

Ogół praw przysługujących akcjonariuszom
spółki można podzielić na:
•
•
prawa majątkowe (udziałowe) oraz
uprawnienia organizacyjne (prawa korporacyjne).

Prawa akcjonariusza powstają z chwilą
rejestracji spółki
41
RYNKI KAPITAŁOWE
INSTRUMENY FINANSOWE

PRAWA MAJĄTKOWE:

prawo do udziału w zysku spółki (prawo do dywidendy) - każdy
akcjonariusz spółki ma prawo do udziału w jej zysku wykazanym w
sprawozdaniu finansowym. opłacone.

prawo pierwszeństwa w objęciu nowych akcji (prawo poboru) - w
przypadku podwyższenia kapitału akcyjnego spółki, dotychczasowi
akcjonariusze mają prawo pierwszeństwa w objęciu nowych akcji, w
stosunku do liczby posiadanych akcji.

prawo do majątku spółki w przypadku jej likwidacji (prawo do
kwoty likwidacyjnej) - Kwota likwidacyjna to nadwyżka czystego
majątku spółki po pokryciu jej zobowiązań.
42
RYNKI KAPITAŁOWE
INSTRUMENY FINANSOWE
UPRWANIENIA ORGANIZACYJNE
ich celem jest zapewnienie wpływu akcjonariuszy na działalność spółki oraz
stanowienie pewnej kontroli nad organami zarządzającymi i kontrolnymi spółki.
W przypadku większości tych uprawnień nie istnieje obowiązek świadczenia po
stronie spółki:



prawo do udziału w walnym zgromadzeniu (WZ) - do uczestnictwa w WZ uprawnieni są posiadacze akcji
imiennych i świadectw tymczasowych oraz zastawnicy i użytkownicy, którym przysługuje prawo głosu, jeżeli zostali
wpisani do księgi akcyjnej co najmniej tydzień przed odbyciem walnego zgromadzenia..

prawo do: składania wniosków przed i w trakcie walnego zgromadzenia, wydania odpisu wniosków w
sprawach objętych porządkiem obrad, umieszczenia określonych spraw na porządku obrad najbliższego
zgromadzenia, prawo do informacji - akcjonariusz może wymagać od Zarządu spółki udzielenia mu informacji
dotyczących spraw objętych porządkiem obrad WZ.

prawo do głosu - prawo do udziału w walnym zgromadzeniu oznacza jednocześnie prawo głosu. Akcja daje prawo
do jednego głosu na WZ. Posiadaczom akcji uprzywilejowanych co do głosu mogą być przyznane najwyżej 2 głosy
na akcję.

prawo do otrzymania od spółki dokumentu akcyjnego - roszczenie o wydanie dokumentu akcyjnego nabywa
akcjonariusz w terminie miesiąca od dnia rejestracji spółki.
prawo przeglądania księgi akcyjnej

43
RYNKI KAPITAŁOWE
INSTRUMENY FINANSOWE


Akcje uprzywilejowane
Klasyfikując akcje ze względu na rodzaj i zakres uprawnień przypisanych
do akcji rozróżniamy:

akcje zwykłe - nabywcy takich akcji posiadają równe prawa co do dywidendy,
liczby głosów na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy, udziału w majątku firmy
w przypadku jej likwidacji

akcje gotówkowe i niepieniężne (aportowe) - akcje gotówkowe pokrywane są
środkami pieniężnymi, powinny być opłacone przynajmniej w jednej czwartej
części ich wartości nominalnej, akcje niepieniężne pokrywane są wniesionym
do spółki aportem rzeczowym i powinny być pokryte w całości przed objęciem
ich przez akcjonariuszy. Akcje aportowe muszą być imienne, nie mogą być
sprzedane ani zastawione przez okres dwóch lat od daty ich objęcia

akcje uprzywilejowane,
44
RYNKI KAPITAŁOWE
INSTRUMENY FINANSOWE

Uprzywilejowanie może dotyczyć:

liczby głosów przypadających na zgromadzeniu akcjonariuszy

wielkości dywidendy i udziału w podziale majątku spółki w razie jej
likwidacji

wyłącznego prawa poboru akcji w przypadku podwyższania przez
spółkę kapitału akcyjnego

przyznania akcjonariuszom prawa do akcji bezpłatnych, darmowych
45
RYNKI KAPITAŁOWE
INSTRUMENY FINANSOWE

Prawo do akcji (PDA)

Instrument finansowy towarzyszący niektórym emisjom
akcji na rynku pierwotnym. Pozwala na rozpoczęcie
obrotu (bezpośrednio po zakończeniu zapisów i
dokonaniu przydziału akcji przez emitenta) na GPW,
jeszcze przez zarejestrowaniem emisji przez sąd
rejestrowy.

Na rynku wtórnym pojawiają się one w kilka do kilkunastu
dni po przeprowadzeniu oferty publicznej przez spółkę.
46
RYNKI KAPITAŁOWE
INSTRUMENY FINANSOWE

Prawo poboru (PP)

Prawem poboru akcji nazywamy przywilej pierwszeństwa
przy zakupie nowych akcji spółki przez jej
dotychczasowych akcjonariuszy proporcjonalnie do liczby
akcji już posiadanych.

W zależności od wielkości nowej emisji w stosunku do już
zarejestrowanej liczby akcji, ustalany jest tzw. parytet,
informujący, ile nowych akcji można nabyć będąc
posiadaczem jednej akcji starej emisji.
47
RYNKI KAPITAŁOWE
INSTRUMENY FINANSOWE

Prawo pierwszeństwa

Prawo pierwszeństwa jest papierem
wartościowym dającym posiadaczowi przywilej
do nabycia akcji nowej emisji danej spółki po
określonej cenie.

Termin realizacji praw pierwszeństwa poprzez
zakup akcji spółki jest z góry określony i
kończy się w dniu wygaśnięcia praw
pierwszeństwa.
48
RYNKI KAPITAŁOWE
INSTRUMENY FINANSOWE


Podział akcji
Podział akcji to wymiana wszystkich
akcji danej spółki na proporcjonalnie
większą liczbę akcji o niższej wartości
nominalnej lub odwrotnie.
49
RYNKI KAPITAŁOWE
INSTRUMENY FINANSOWE




Krótka sprzedaż
Krótka sprzedaż polega na pożyczaniu papierów
wartościowych, ich sprzedaży i późniejszym odkupieniu
po niższej cenie.
Różnica między pierwszą i drugą transakcją stanowi
zysk dla przeprowadzającego krótką sprzedaż.
Krótka sprzedaż umożliwia zarabianie na spadkach cen
akcji.
50
RYNKI KAPITAŁOWE
INSTRUMENY FINANSOWE

Obligacje

Obligacja jest to instrument finansowy (papier
wartościowy), w którym jedna strona, zwana emitentem
obligacji, stwierdza, że jest dłużnikiem drugiej strony,
zwanej obligatariuszem (jest to właściciel obligacji) i
zobowiązuje się wobec niego do wykupu obligacji.

Emisja obligacji jest formą zaciągnięcia kredytu.
Kredytodawcą jest obligatariusz, czyli właściciel obligacji.
Kredytobiorcą jest emitent obligacji.
51
RYNKI KAPITAŁOWE
INSTRUMENY FINANSOWE

Przy obligacjach mamy do czynienia z:

ceną emisyjną obligacji (wartość emisyjna obligacji), tzn. cena jaką musi zapłacić pierwszy nabywca obligacji
(płacona bezpośrednio emitentowi lub reprezentującemu go pośrednikowi). Cena emisyjna obligacji może być
równa cenie nominalnej (uwzględnianej przy obliczaniu odsetek), może być od niej wyższa lub niższa

ceną rynkową obligacji (wartość rynkowa obligacji), tj. ceną jaka występuje w transakcjach kupna i sprzedaży
obligacji na giełdzie lub rynku pozagiełdowym

stopą procentową, według której oblicza się oprocentowanie (kupon obligacji), tj. dochód nabywcy. Stopa
procentowa może być stała dla całego okresu ważności (okresu pożyczki) obligacji lub zmienna (np. jej wysokość
może zależeć od oficjalnej stopy procentowej banku centralnego, wielkości inflacji, średniej rentowności
przedsiębiorstw w danej branży, średniej wysokości oprocentowania dla lokat 24-miesięcznych itd.)

ceną spłaty (wartość obligacji w momencie wykupu) -najczęściej cena spłaty jest równa wartości (cenie)
nominalnej obligacji. W przypadku gdy jest wyższa, różnica stanowi premię dla nabywcy

sposobem i terminem spłaty, który określa warunki na jakich wierzyciel (nabywca obligacji) może odzyskać
zainwestowany kapitał
52
RYNKI KAPITAŁOWE
INSTRUMENY FINANSOWE


Obligacje mogą być:
•
•
imienne
na okaziciela
Wynikające z obligacji wierzytelności mogą być
niezabezpieczone lub zabezpieczone
•
Zabezpieczenie może przybrać formę:
•
zabezpieczenia całkowitego - polega ono na ustanowieniu zastawu,
hipoteki, udzieleniu gwarancji przez NBP lub Skarb Państwa,
udzieleniu gwarancji przez gminę lub bank zagraniczny,
•
zabezpieczenia częściowego - również i tego zabezpieczenia
udzielają podmioty wskazane powyżej, jednak jego wartość jest niższa
od wartości nominalnej obligacji wraz z należnym oprocentowaniem.
53
RYNKI KAPITAŁOWE
INSTRUMENY FINANSOWE

Cena obligacji na rynku jest sumą dwóch
składników:
• ceny czystej, którą jest kurs obligacji,
wyrażony w procentach wartości nominalnej
• odsetek, które narosły od momentu ostatniej
płatności
54
RYNKI KAPITAŁOWE
INSTRUMENY FINANSOWE
Rodzaje obligacji
I. Obligacje mogą być emitowane przez:
podmioty prowadzące działalność gospodarczą, posiadające
osobowość prawną,



•
•
•
•
•
gminy, powiaty, województwa, a także związki tych jednostek oraz miasto
stołeczne Warszawa,
inne podmioty posiadające osobowość prawną, upoważnione do emisji obligacji
na podstawie innych usta
w,
instytucje finansowe, których członkiem jest Rzeczpospolita Polska lub
Narodowy Bank Polski, lub przynajmniej jedno z państw należących do
Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD), lub bank centralny
takiego państwa lub instytucje, z którymi Rzeczpospolita Polska zawarła umowy
regulujące działalność takich instytucji na terenie Rzeczypospolitej Polskiej i
zawierające stosowne postanowienia dotyczące emisji obligacji
55
RYNKI KAPITAŁOWE
INSTRUMENY FINANSOWE
Rodzaje obligacji
II. Ze względu na rodzaj i charakter nadawanych ich
posiadaczowi przywilejów obligacje można podzielić na:


•
obligacje będące poświadczeniem długu
•
obligacje zamienne, które na określonych przez emitenta zasadach,
warunkach i terminach mogą zostać zamienione na akcje danej spółki.
•
obligacje z prawem pierwszeństwa, które uprawniają obligatariuszy do
subskrybowania akcji spółki z pierwszeństwem przed jej
akcjonariuszami
•
obligacje przychodowe, które mogą przyznawać ich posiadaczowi
prawo do zaspokojenia swoich roszczeń z pierwszeństwem przed
innymi wierzycielami emitenta.
56
RYNKI KAPITAŁOWE
INSTRUMENY FINANSOWE
Rodzaje obligacji
III. Obligacje skarbowe oferowane w sieci sprzedaży
detalicznej dzielą się na dwie grupy:



•
obligacje oszczędnościowe są oferowane wyłącznie
osobom fizycznym, rezydentom i nierezydentom.
•
obligacje rynkowe są dostępne zarówno dla rezydentów
jak i nierezydentów, będących osobami fizycznymi oraz dla
osób prawnych i jednostek organizacyjnych nie
posiadających osobowości prawnej, z wyłączeniem
podmiotów finansowych, spółek akcyjnych i spółek z
ograniczoną odpowiedzialnością.
57
RYNKI KAPITAŁOWE
INSTRUMENY FINANSOWE


Rodzaje obligacji
IV. Podział obligacji ze względu na okres
wykupu:
•
•
•
krótkoterminowe - okres ich wykupu jest krótszy niż
5 lat
średnioterminowe - obligacje o okresie wykupu od 5
do 10 lat
długoterminowe - wykup obligacji następuje w
okresie powyżej 10 lat
58
RYNKI KAPITAŁOWE
INSTRUMENY FINANSOWE


Rodzaje obligacji
V. Obligacje skarbowe mogą być sprzedawane
w postaci:
•
•
obligacje hurtowe - oferowane do sprzedaży na
rynku pierwotnym w formie przetargów Narodowego
Banku Polskiego podmiotom będącym bezpośrednimi
uczestnikami KDPW
obligacje detaliczne sprzedawane detalicznie, są
dostępne w sieci punktów obsługi klienta biur
maklerskich oraz w Internecie
59
RYNKI KAPITAŁOWE
INSTRUMENY FINANSOWE

Inne rodzaje obligacji:
•
zamienne - z prawem do zamiany obligacji na inny instrument finansowy, np. zamiana obligacji spółki na jej
akcje
•
opcyjne (z prawem poboru) - dają prawo (opcję) do zakupu w określonym terminie akcji spółki, która emituje
obligacje
•
z opcją wykupu na żądanie emitenta (call) - emitent ma prawo zażądać wykupu przed ustalonym terminem
•
z opcją sprzedaży na żądanie właściciela (put) - właściciel ma prawo zażądać wykupu przed ustalonym
terminem
•
imienne - wskazują imiennie ich właściciela
•
na okaziciela - właścicielem jest osoba, która je aktualnie posiada
•
euroobligacje - gwarantowane przez międzynarodowe konsorcjum banków i sprzedawane w innym kraju niż
ten, w którego walucie emisja jest przeprowadzana
•
zagraniczne - gwarantowane przez konsorcjum złożone z banków danego kraju, sprzedawane w tym kraju,
w jego walucie, ale przez podmiot zagraniczny
60
RYNKI KAPITAŁOWE
INSTRUMENY FINANSOWE





Oprocentowanie obligacji
Oprocentowanie jest dochodem od kapitału pożyczkowego, uzyskiwanego
przez właściciela kapitału w postaci pieniężnej z tytułu jego pożyczenia innym
użytkownikom.
Wysokość tego dochodu uzależniona jest od wartości pożyczki oraz od
poziomu stopy procentowej.
Oprocentowanie może być wypłacane posiadaczowi obligacji jednorazowo w
momencie ich wykupu lub sukcesywnie, np. co kwartał lub co pół roku (w
przypadku obligacji wieloletnich lub bezterminowych).
Ze względu na rodzaj oprocentowania obligacje możemy podzielić na:
•
•
•
•
obligacje
obligacje
obligacje
obligacje
o stałym oprocentowaniu o zmiennym oprocentowaniu indeksowanezerokuponowe -
61