Transcript Prof.Dr Dilek Boyacıoğlu - Türkiye Süt, Et, Gıda Sanayicileri ve

Prof.Dr. Dilek BOYACIOĞLU
İ.T.Ü. Gıda Mühendisliği Bölümü
[email protected]
www.dilekboyacioglu.com
PAZAR BÜYÜKLÜĞÜ
(Milyar USD)
2115
1
1668
1373
941
811
779
742
426
243
199
154
152
146
126
86
•İncelenen 15 sektörün
küresel satış
büyüklüğüne göre
BİRİNCİ
•Gelişmiş sektörlerde
Pazar durağan, ancak
Asya Pasifik 2016’ya
kadar Batı Avrupa’yı
ele geçirecek
EuroMonitor, 2012
644,415.4
DÜNYA GIDA PAZARI BÜYÜKLÜĞÜ Ambalajlı Gıda/Sıcak ve Soğuk İçecekler/Alkollü İçecekler
(Milyon USD)
521,780.3
464,840.1
436,171.4
TOPLAM AMBALAJLI
GIDA PAZARI , 2200
Milyar USD
231,008.8
EuroMonitor, 2012
TÜRKİYE GIDA PAZARI BÜYÜKLÜĞÜ Ambalajlı Gıda/Sıcak ve Soğuk İçecekler/Alkollü İçecekler (Milyon
YTL)
34,265.1
TOPLAM AMBALAJLI GIDA
PAZARI , 65165,4 M TL
8,725.0
7,252.0
7,119.7
2,351.2
2,687.3
7,054.4
3,831.3
2,310.1
2,430.9
EuroMonitor, 2012




5
Gıda üreticilerinin güvenli
gıda üretme çabaları
Yasal otoritelerin gıda
zincirini kontrol altında
tutma çabaları
Gıda hilelerinin gelişerek
artması
Dünyada yaşanan gıda
skandalları ve tüketicilerin
güveninin otoritelere
sarsılması
Sosyoloji – İletişim – Psikoloji gibi disiplinlerin
bir araya gelmesi

Sosyal Dönüşüm!
Gıda ile ilgili risklerin toplum ile iletişimi,
gündemi oluşturur.
6

Medyanın bir konuyu kapsaması risk algısını
artırır.
 Riski topluma aktarır.
 Risk hakkında bilgi verir ve yorum yapar.
 Genel olarak toplumun anlayabileceği lisan
kullanır.
 Bilimsel açıklamaların topluma aktarılmasında bir
kanal vazifesi görür.
▪ Bazı bilim insanları toplumun eğitilmesinde de
role sahip olduğunu ileri sürmektedir.
7
Tartışmalı Konular:
Bilimsel fikir ayrılıkları ve ihtilaflar ; belirsizlikler !
Riskin olduğundan daha yüksek olarak algılanması
Medyanın İlgisi
BİLGİ
Bireyler
Organizasyonlar
Topluma Aktarma
8
(Hoopla effect)
GDO’ların 97-00 arasında kapsamı
Kuş gribi-Türkiye (Sonuç)
Google search: 241,000
Ayda haber sayısı
(Dr. Abbot, Iowa State University)
GDO-Türkiye (Sonuç)
Google search: 269,000
Aflatoksin-Türkiye (Sonuç)
Google search: 14,200
9
Risk olduğundan daha yüksek
olarak algılanabiliyor!
Medya seçici davranıyor
Dünya Ticaret Örgütü
 Marrakesh Anlaşması ve WTO Kuruluşu
(Uruguay Müzakereleri), 1994
 Sağlık ve Bitki Sağlığı Kriterler Anlaşması (SPS)
 Ticarete Teknik Engeller Anlaşması (TBT)

Uluslararası ticaretin serbestleştirilmesi ve
düzenli işleyişini sağlama




Çok-uluslu şirketlerin kendi ülkelerinde
yatırım yapmasına zorlamak (Örnek:Kakao)
Yerel bir ürünle rekabet edecek ithal ürüne
yüksek vergi koyabilir.
Yerel bir katkı içermeyen (emek,
hammadde…) tamamen dışarıda yapılmış bir
ürünün ithalini engelleyebilir.
Destekler ve vergi indirimleri ile yerel gıda
üreticisini, çiftçisini koruyabilir.
11






Ulusal bir standarda uyumsuzluk iddiası - Geleneksel bir
ürün
Farklı terminoloji kullanımı – Bir ülkedeki ürün isminin
diğerinde farklı olması (Dutch Chocolate, Cheddar Cheese,
Champagne…)
Tarımsal bulaşanların varlığı K.Amerikan dana etine AB
yasağı-hormon varlığı
Yasaklı işlem yardımcılarının bulunması – Emülsiye
ediciler, antioksidanlar, jelleşme ajanları genelde ülkelere
göre farklılık gösterebilmekte.
Hammaddeler için mikrobiyolojik ölçütlerde daha düşük
limitler
Haksız rekabet davaları – İşçi hakları, düşük işçi maliyeti,
devlet desteği…
12

Muz ticareti : ABD ve AB (1999)
 AB’nin muz alımını Güney Amerika ülkelerinden
yapmak istememesi, bunun yerine kendi eski
sömürgelerinden alma tercihi

Çikolata (1998)
 Kakao üretici ülkeler ve çikolata üretici ülkeler
arasındaki çekişme – Kakao üreticilerinin %100 kakao
yağından yapılan ürünü çikolata olarak tanımlama
talebi

Sığır eti
 AB-ABD; hormon kullanımı
 Fransa-İngiltere: BSE
13



GM gıdaların kontrolü, güvenilirlik
değerlendirilmesi ve etiketlenmesi konuları
benzerlik göstermektedir.
Firmaların uluslar arası ticarette yer alması için
ürünlerine birçok ülkede onay almaları gereklidir.
Gıda güvenliği tespiti prosedürleri “Eşdeğerlik”
prensibine dayanmaktadır.
 GDO gıda ile geleneksel karşılığı olan ürünün
karşılaştırılması işlemidir.
 Farklılıklar tespit edildiğinde, güvenlik tespiti bu
farklılıklara dayanarak yapılır.
14
Tolerans düzeyleri ve
gıdaların kapsamı
 Etiketleme için kullanılan
terminolojinin net
olmaması
 Etiketleme politikalarının
çeşitli kurumlarca
belirlenmesi
 Düzenlemelerin içerdiği
gıdaların çeşitliliği




İsteğe bağlı etiketleme
stratejisi: Kanada, ABD,
Arjantin, Hong Kong,
Filipinler….
Zorunlu etiketleme
stratejisi: AB ve 22 ülke,
Türkiye, İngiltere, Japonya,
Çin, Güney Kore,
Avustralya, Yeni Zelanda,
Brezilya, Tayland, Meksika,
Suudi Arabistan….
Herhangi bir etiketleme
düzenlemesi olmayanlar:
Etiyopya, Singapur…
15
Bilimsel
kanıtların
hazırlanması
 Ülkeler
arasındaki
farklılık büyük
 Mevzuat
Değişken

İlaç
HASTALIK RİSKİNİ AZALTMA
Kalsiyum osteoprozis gelişimi riskini
azaltmaya yardımcıdır
ZENGİNLEŞTİRİLMİŞ FONKSİYON
Kalsiyum kemiklerin güçlenmesine
yardımcıdır
SAĞLIK KORUMA
Kalsiyum kemiklerin sağlığını korumada
yardımcıdır
 İngiltere’de
Probiyotik/Anti
oksidan sağlık
iddialarının
kalkışı
İLAÇ
Kalsiyum osteoprozisi önler
Gıda
BESİN ÖĞESİ FONKSİYONU
Kalsiyum kemiklerin normal yapısı için
gereklidir.
16

Diyet ve sağlık arasındaki ilişkinin daha net anlaşılması





Gıda sanayinin hedefleri;





Obezite
Diyabet
Kalp ve Damar hastalıkları
Kanser
Sodyumun azaltılması
Şekerin azaltılması
Doymamış yağ içeriğinin doymuş yağlarla yer değiştirmesi
Yağın azaltılması
Bilimsel gelişmeler yakından izlenmeli (Sentetik boyalar)
 Ar-Ge ihtiyaçları çok yüksek – bilimsel gerekçelendirme
ÇEVRESEL
BOYUT
EKONOMİK
Sürdürülebilir Doğal çevre,
BOYUT
yenilenebilir
Ekonomi
İş, Refah, Varlık
kaynaklar
Sürdürülebilir
Gelişme
Yöresel
Sosyal
Çevre
Eşitlik
SOSYAL
BOYUT
Toplum

Dünyanın gelecekte mücadele etmesi gereken
konular ;
 İklim değişikliği,
 Çevresel dönüşüm
 Nüfus artışı

Herkes sürdürülebilir bir gıda sistemi yaratma
çabasının bir parçası olmalıdır:
 Devletler,
 İş dünyası
 Tüketiciler

Sorumlu davranışlar gösteren firmalar
 Ürünlerin yeniden formülasyonu
 Ambalaj tasarımlarında minimal yaklaşım
 Tedarikçi ilişkileri, standartlar oluşturma,
tüketiciyi bilgilendirme , kaynakların etkin
kullanımı (Su kaynakları)

Yetersiz talep
 Fiyatı daha yüksek ödeyecek tüketici var mı?
 Sorumluluğu alabilir mi?
 İş dünyası ve devletler sürdürülebilir gıda tüketimini
benimsemesini tüketicilerden bekliyor .

Ticari operasyonel zorluklar
 Kısa dönemli baskılar ile performans
değerlendirmeleri / yatırımın uzun dönemli olarak
dönüşüne bakış eksikliği
 Liderlik ve inovasyon!

Devlet politikalarında teşvik ve liderlik eksikliği
Pazarın çalışma şekli değişebilir mi? Ucuz gıda yerine
sosyal ve çevresel üretim maliyetini tam olarak
yansıtmalı mı?
 Fiyat artışlarına karşılık her bireyin sağlıklı ve
ödeyebileceği bir diyete erişmesi için önlemler
alınmalı
 Yeni iş modelleri Geliştirilmeli

 Kısa dönemli kara odaklanmaları için baskı yapma
 Yatırımcıların uzun dönem çevresel konuları daha çok
hesaba katması sağlanmalı

Devletlerin sürdürülebilir gıda kaynağını teşvik etmesi
 Yönlendirici rol alması : gelişme gösterecek iş ve topluma
izin verme
İKLİM DEĞİŞİMİ
Sıcaklık, Yağış
Deniz su düzeyi , Aşırı olaylar
İKLİMİ DEĞİŞTİREN
ETMENLER
Sera Gazları, Aerosoller
(Konsantrasyon ve Emisyon)
Yeryüzü
Etmenleri
İnsan
Etmenleri
SOSYOEKONOMİK GELİŞME
Yönetim, Okur Yazarlık, Sağlık,
Eşitlik, Sosyokültürel tercihler,
Üretim/Tüketim modelleri,
Nüfus, Ticaret, Teknoloji
ETKİ VE DUYARLILIK
Ekosistem, Su kaynakları, Gıda
Güvencesi, Yerleşimler/Toplum,
İnsan Sağlığı
Yerleşim/Ticari
binalar, 8%
Ulaşım,
13%
Tarım, 14%
Orman kaybı,
17%
Enerji
kaynakları,
26%
Sanayi, 19%
Atık ve atık su,
3%
IPCC tahminleri;
Küresel olarak ılık gün
ve gece sayısında artış,
soğuk gün ve gece
sayısında azalma
Pek çok bölgede
yoğun yağış miktarında
artma
Kıyı bölgelerde deniz
suyu seviyesinde artma
Kuru Gün

Toprak Nemi
Önemli tarım alanlarında bölgesel değişim
tahminleri

Sıcaklıktaki artış ve yağış miktarındaki değişim,
mahsul verimi üzerine etkili
 Pirinç, buğday, mısır, soya, patates - %10-50 azalma
tahminleri
 2030’a kadar Afrika ve Kuzey Amerika kıtalarında 2oC
sıcaklık artış tahmini; yağış miktarında %10 artma ve
%10 azalma
 Örneğin Kanada ve Rusya gibi ülkelerdeki bazı
mahsullerde büyüme mevsiminde daha yüksek
sıcaklıklar ile büyümede hızlanma ve verim düşüklüğü

Ozon tabakasındaki azalma ve verime etkisi
 Ozon tabakasındaki %1 azalma, yeryüzüne gelen




UV radyasyonunda %2’lik artışa karşılık gelir.
300 tür bitkinin 2/3’ü UV radyasyonuna duyarlı.
Ozon tabakasında %25’lik azalma, soya verimini
%20 azaltabilir.
Bu türler bitki hastalıklarına da duyarlı hale
gelmektedir.
Bu da aynı zamanda verim kaybı anlamındadır.

Gıda mahsulleri iklim değişimine duyarlı
olduğu için toprak sıcaklığı ve nem düzeyi ve
aynı zamanda yararlı organizma ve
hayvanlarında canlılığını belirleyecektir.
 Sıcaklık artışı ile birlikte pest miktarında artış
tahmini.
 Pest kontrol sistemlerinin etkinleştirilmesi
gereğinin artması
 Toksijenik küf ve mikotoksin bulaşması
tehlikesinin büyümesi?

Periyodik olarak aşırı yağış ve kuraklık suyun
varlığını ve mikrobiyolojik kalitesini etkileyebilir.
 Eğer deniz su seviyesi tahmin edildiği gibi artarsa,
tarımda kullanılacak su olumsuz etkilenir.
 Kontaminasyon ile küresel taze su kaynaklarının
azalması önemli bir tehdittir.
 Yetersiz hijyen koşulları sonucunda güvenli gıdaya
erişmede güçlük söz konusu olacaktır.

Küresel sıcaklık yükselmesi su kaynaklarında
buharlaşmaya yol açarak azalmasına yol
açacaktır.
2002-06 yılları arasında artış (FAO);
Mısır %30, Buğday %20
Soya yağı %18 , Şeker %80
Global Monitoring Report 2012, World Bank
İklim etkileri (Kuraklık, Sel…)
Yem fiyatları
Gübre fiyatları
Taşımacılık maliyeti (Enerji maliyeti)
Biyo-yakıt olarak mahsullerin kullanımı
Çok sayıda gelişmekte olan ülkede uzun dönemli büyümenin
kaynağa bağlı yapısı nedeniyle petrol ve gübre fiyatlarının
artmasına yol açması
 Özellikle buğday ve pirince son 20 yıldır yatırım yapılmaması
nedeniyle verim artışlarının da az oluşu
 Ürün borsalarına talebin artışı ve spekülasyonlara açık oluşu
 İhracatı önleyen ve devlet eli ile alımları teşvik eden ticari
politikaların, üreticilerin kaynaklarını saklamasına, ticaret
yapanların stoklarını artırmasına ve tüketicilerin de panik satın
almalar yapmasına teşvik etmesi







Son 20 yılda Dünya nüfusu ortalama %1.8
oranında hızla artmaktadır.
 1970 yılında 3.6 milyardan 2010’da 7 milyar nüfusa
 Ortalama nüfus artış hızı 1980-2000 yılları
arasındaki %1.7 orandan 2040-2060 yıllarında
%0.5 oranına düşmesi tahminlenmektedir.
▪
▪
▪
▪
2060’da 10.6 milyar nüfus
2060’da bu nüfusun %86’sının gelişmekte olan ülkelerde
İthalata bağımlılığın artışı
Gıda güvencesi problemlerinin artışı



Gıda güvenliği alanındaki tüm gelişmeler
yakından izlenmeli, bilimsel kanıtlar ve
gerekçeler geliştirilmeli
Sağlık ve diyet ilişkisi gıda sanayinin geliştireceği
ürünler ve kullanacağı teknolojiler için yol
gösterici olmalı ve bilimsel kanıtlar geliştirilmeli
Küresel anlamda gıda mevzuatında tek lisan
uyumu için FAO/ WHO/OECD/WTO gibi
kurumlar önderlik etmeli ve sürdürülebilirlik
üzerine kurulu olarak mevzuatı revize edilmeli



Gıda üreticileri sürdürülebilirlik temelli olarak
yeni teknolojileri hızla adapte edebilmeli ve
kaynaklardan en etkin şekilde yararlanma
stratejileri geliştirmeli
Yeni teknolojilerin değerlendirilmesinde
sürdürülebilirlik öncelikli olarak mevzuat
geliştirilmeli ve sanayi teşvik edilmeli
İklim değişikliğinin bölgesel farklılıklarını
inceleyecek bilimsel çalışmalar planlanmalı ve
mahsullerin üzerine etkileri tahminlenerek
çeşitler geliştirilmeli