Transcript Vroegtijdige zorgplanning

Vroegtijdige zorgplanning
Denken en praten over later
Anneleen Giedts
Psychologe Broeders Alexianen – CGG-VBO Tienen

Stel je voor: je bent een jaar of tachtig. Hoe ziet jouw leven er
dan uit?

Waar woon je? Hoe ziet jouw huis eruit?

Met wie ben je samen? Hoe ziet je relatie eruit?

Hoe staat het met jou gezondheid? Hoeveel energie heb je
besteden? Hoe gaat het met je geheugen? Hoe ga je om met
eventuele ‘gebreken’? Heb je hulp nodig? Waaruit bestaat deze?

Hoe ziet je sociale netwerk eruit? Met wie ga je om? Wat doe jij in je
vrije tijd?

Hoe is de relatie met je kinderen/kleinkinderen?

Hoe ziet je financiële situatie eruit?

Hoe ga je om met ingrijpende gebeurtenissen? Waar heb je moeite
mee (gehad)? Wat en wie heeft je geholpen hierbij? Waar ben je
achteraf trots op? Waar ben je dankbaar voor?
Slechts een op twee Vlaamse 80-plussers wil
naar rusthuis
Femke Van Garderen en Sara Vandekerckhove − 05/02/14, 06u59
© thinkstock.
Amper een op de twee Vlaamse tachtigplussers wil naar het rusthuis. Ze zien het als de laatste
halte voor de dood, zeggen experts. In Nederland pleegde een bejaard koppel zelfmoord om
toch maar niet thuis weg te moeten.
Wat en waarom?
Geschiedenis

Langer leven – langer ziek – langer sterven

Vooruitgang op medisch vlak roept vragen op: willen we wel
levensverlengende behandelingen ondergaan?

Wat als iemand niet meer in staat is om zelf te beslissen?

Dus: belang van op voorhand na te denken en te communiceren
rond beslissingen – zorg levenseinde

VSA: “advanced directives”: documenteren van afspraken
tussen dokter en patiënt rond welke zorgen niet meer gewenst
zijn

VZP = manier om patiënt centralere rol te geven in de
zorgplanning en de medische beslissingen aan het levenseinde
Wat is VZP?

= een continu denk- en communicatieproces tussen de
patiënt, de zorgverleners en de naasten over de toekomstige
zorg

Wensen van patiënt en naasten zo goed mogelijk begrijpen

Proces kan leiden tot



Formuleren van voorkeuren en doelen voor zorg
Aanstellen van vertegenwoordiger
EVENTUEEL: opmaken van documenten negatieve
wilsverklaring – maken van afspraken
Wat is VZP?

Zorgverleners denken bij VZP spontaan aan juridische en
medische aspecten:





Vertrouwenspersoon
Negatieve wilsverklaringen
Hoe wil ik sterven?
…
Burgers: VZP gaat over het inrichten van zijn oude dag;


“Waar en hoe wil ik ouder worden?”

Kwesties rond levenseinde komen dan vanzelf aan bod
Wat verwacht ik (nog)? Wat wil ik? Wat is voor mij
belangrijk?
Wat is VZP?

VZP kan/moet op verschillende manieren bekeken worden

In ruime zin:
 Welke zorg is kwaliteitsvol in mijn ogen?
 Hoe kan, gegeven de huidige omstandigheden, mijn leven
op een waardevolle en zinvolle manier vorm krijgen?

In enge zin:
 Medisch: welke zorg wil ik niet –wat wil ik zeker wel? +
aanstellen van vertegenwoordiger
 Juridisch: testament – begrafenis

=> VZP gaat over sterven én leven
Waarom?

Goede redenen voor de patiënt/naasten

Autonomie: zelf verantwoordelijkheid krijgen voor eigen
leven



Verbeteren levenskwaliteit


Vermijden van onnodige/ongewenste ziekenhuisopnames

Vermijden van crisismomenten
Geeft kansen aan patiënt/naasten
Anticiperen op wat komt, vragen stellen waar men
misschien bang voor is, info over behandelingen
Meningsverschillen rond levenseinde kunnen onder
professionele begeleiding van derden uitgeklaard worden
– voorkomt ook meningsverschillen!
Waarom?

Goede redenen voor zorgverleners:


VZP brengt meer duidelijkheid



Goede zorg toedienen = zorg op maat
Beslissingen rond levenskwaliteit en levenseinde zijn geen
gissingen maar gebaseerd op echte voorkeuren van
patiënten
Snellere beslissingen mogelijk
Meer tevredenheid bij personeel?
Hindernissen in VZP

Voor patiënten:



De dood als realiteit kunnen zien
Wie komt plannen van levenseinde toe?
Motivatie om wel/niet te plannen
=> Recht op ‘niet plannen’!
Hindernissen in VZP

Voor naasten:


Mate waarin familielid wil instaan voor beslissing
Verwachting die familielid ervaart van patiënt om mee te
beslissen over zorg aan levenseinde
En ook:



Confrontatie met eigen eindigheid
De andere beschermen – niet willen doen lijden
Schuldgevoelens – gevoel de ander te verraden
Familie
Hindernissen in VZP

Voor zorgverleners:




Angst voor hopeloosheid
Spreken over dood en sterven: delicaat
Confrontatie met eigen kwetsbaarheid – de dood is van iedereen
Eigen waarden en normen?
=> Aandacht aan jezelf geven: wat maakt dit bij mij los? Wat betekent lijden en
sterven voor mij?
Weerstand?!

Weerstand – de patiënt lijkt niet gemotiveerd om te spreken
rond VZP




Mensen zijn altijd gemotiveerd voor iets, misschien alleen niet
voor datgene waarvoor wij vinden dat ze gemotiveerd moeten
zijn! – is er een vraag rond VZP?
Goede redenen? – welk nut heeft het voor patiënt?
In de mogelijkheid om rond VZP na te denken?
Tempo?



=> goed informeren
=> tijd geven
=> respecteren
Hoe?
Hoe spreken rond VZP?
Basisvaardigheden

Opbouwen van een vertrouwensrelatie
 Zich begrepen voelen – veiligheid ervaren
 Aansluiting zoeken

Basis gespreksvaardigheden inzetten
 Actief luisteren: LSD!





Open vragen stellen
Reflectief luisteren
Bevestigen
Samenvatten
Nonverbale communicatie
In grote lijnen

In gesprek gaan =


Vragen stellen
EN ruimte laten voor
beleving, ideeën, ervaringen, verdriet en rouw…

De cliënt bepaalt het doel!

Aandacht voor de gehele persoon :


fysiek, emotioneel, sociaal
geschiedenis, hier en nu, toekomst
5 stappen

Introduceer het onderwerp

Evalueer de toekomstverwachting

Identificeer de doelen voor laatste levensperiode

Documenteer de richtlijnen

Herzien en updaten van bepaalde zorgopties
De start

Cl leren kennen: wie is iemand? Wie is iemand geweest?
Wat heeft cl gedaan en bereikt in het leven? => niet om
verleden uit te pluizen, wel om aandacht te geven en om aan
te sluiten met wat van belang is voor cl

Wat is levenskwaliteit voor deze cl?

Aansluiten bij gevoel; bv Ernstige ziekte? Zoals dementie bv:
maakt ook gevoelens los; zoals machteloosheid, kwaadheid,
verdriet, angst,…
Het eerste gesprek

Aansluiting vinden

Thema’s



kennismaking


Ideeën over toekomst – Wat wil je (niet)?

Zaadje planten: ‘wij doen aan VZP’
Levensverhaal
Aandacht voor verschil tussen gewenste toekomst en
realiteit
Visie op laatste jaren van leven – visie op levenskwaliteit pathologie
Ouder worden: straffe uitdagingen

Omgaan met verouderend lichaam – beperktere mobiliteit –
afhankelijker worden van anderen

Afscheid actief beroepsleven – invulling vrije tijd

Soms verandering op vlak van wonen: verhuis – wzc

Persoonlijkheid : wie ben ik? – wat heb ik van mijn leven
gemaakt?

Relaties: inkrimping sociaal netwerk

Existentiële vragen:
 waar leef ik voor?
 omgaan met verlies
 Wat is belangrijk in het leven?
Stap 1: Introduceren van het onderwerp

Terugkoppeling uit kennismaking: wat je is bijgebleven in
positieve zin, wat opviel

Uitleg belang vroegtijdige zorgplanning + polsen naar wat dit
voor de cl in kwestie zou kunnen betekenen – nut?!

Belang van informeren – rond VZP én rond
gezondheidstoestand van cl

Aandacht voor betekenis van ziekte – visie hierop

Betrekken familie?

Plannen volgend gesprek
Stap 2: Evalueren van toekomstverwachting

Opvattingen over ziekteverloop en afhankelijkheid nagaan

Misvattingen opsporen

Informeren over diagnose en prognose (~huisarts?)

De mogelijkheden van zorg en behandeling beschrijven
Stap 3: Identificeren doelen laatste levensperiode

Gesprek rond levensdoelen

Mogelijke medische beslissingen bij levenseinde uitleggen –
wat zijn de opties?

Gewenste medische zorg nagaan

Bespreken van voor- en nadelen van een aantal medische
interventies

Beschrijven van wat palliatieve zorg en euthanasie inhouden
Stap 4: Documenteren van de richtlijnen

Bespreken van mogelijkheid tot aanduiden van een
vertegenwoordiger

Helpen bij invullen van documenten wilsverklaringen

toetsen van de besluiten met klinische voorbeelden

Aanraden de opties door te spreken met vertegenwoordiger
(gesprek zelf initiëren)
Stap 5: Herzien en updaten van de opties

Op geregelde momenten toetsen of keuzes stabiel blijven

Herbekijken van vooruitzichten bij belangrijke evoluties
Hoe?
Hoe implementeren we VZP?
Hoe doen we dat dan?

Geen recept voor!

Trial and error: kijken wat werkt en wat niet

Wel: enkele randvoorwaarden die helpend zijn:




Aandacht palliatieve zorgcultuur

+ aandacht voor gehele persoon van pt en levensverhaal
Gestructureerde communicatie?
Medewerking huisarts: medische informatie en prognose
Betrokkenheid beleid!
Implementatie in mijn team

Beleid moet mee zijn: mee ruimte en draagvlak creëren
hiervoor

Dan spreken met team rond wat zij hier belangrijk aan
vinden; wat hen tegenhoudt+ bekijken hoe praktisch
georganiseerd zonder te veel extra werkdruk met zich mee
te brengen

Vast punt op overlegmomenten!

Tijd geven – cultuur kweken
Implementatie

Grote vragen rond de implementatie: De problemen zijn
vooral praktisch van aard.
 Hoe worden de multidisciplinaire vergaderingen
georganiseerd?
 Wie doet de gesprekken?
 Hoe gebeurt de opvolging?
 Zijn de ontwikkelde documenten ook voor andere
disciplines bruikbaar? (dan artsen)
 Ook moet worden nagegaan of het voeren van deze
gesprekken en het opstellen van de afspraken rond de
zorg, ook daadwerkelijk tot een betere afstemming van de
zorg op de zorgbehoefte van de pt leiden.
 => leidt VZP tot meer tevredenheid???
De huisarts… belangrijke partner in VZP!

Huisarts is dé deskundige rond geschiedenis van patiënt

Staat vaak in beste positie om patiënt te coachen in wat hij/zij nog wil

KBS: de burger verwacht dat de huisarts de gesprekken rond VZP
initieert en stuurt!

Hoe dan? Overleg – goede verdeling van rollen – gedeeld dossier !?