Entelektüel Sermayenin Ölçülmesine Yönelik Yöntemler ve İşlevsel Bir Sınıflandırma

Prof. Dr. Ahmet İncekara Yusuf Kaya 30.06.2012

Entelektüel Sermaye

 Organizasyonların “görünmeyen” serveti  Farkındalık ve ES’nin öneminin artması  Farklı görüşler  ES’nin tanımlanması  ES’nin sınıflandırılması  ES’nin ölçülmesi  Çok sayıda ölçüm yöntemi  Farklı yaklaşımlar  Ölçüm sorunları ve yöntemlerin güvenilirliği

Ölçüm İhtiyacı

“ÖLÇEMEZSEN YÖNETEMEZSİN”

Ölçüm İhtiyacı (2)

 Entelektüel sermayenin parasal değerlemesine ihtiyaç duyulması  Entelektüel sermaye varlıklarının alım satıma konu edilmesi  Şirket ele geçirme/birleşme işlemleri  Entelektüel sermaye varlıklarının mali tablolarda gösterimi  Entelektüel sermaye varlıklarının lisanslama işlemlerine konu edilmesi  Entelektüel sermaye varlıklarının vergi işlemlerinde kullanılması  Entelektüel sermaye varlıklarının finansman sağlama amacıyla teminat gösterilmesi

Ölçüm İhtiyacı (3)

 Entelektüel sermayenin mali performansa katkısının analiz edilmesi  Şirketler için strateji belirlenmesi  Şirket stratejisinin nasıl uygulandığının gözden geçirilmesi  Şirket paydaşlarına bilgi sağlamak amacıyla (mali tablolara ek olarak)  Yönetici performanslarının değerlendirilmesi ve ücretlerin belirlenmesi  Ar&Ge Faaliyetlerinin etkinliğinin ölçümü

Sağlıklı Bir Ölçüm Çalışması

 Ölçüm amacının belirlenmesi  Uygun yöntemin (yöntemlerin) seçilmesi  Parasal değerlemeye odaklanılmamalı  Fayda – maliyet analizi  Koordinasyon ve işbirliği  Verilerin toplanması  Tahminlerin oluşturulması  Sonuçların kontrolü ve paylaşılması  Sürekli uygulama ve ES odaklı strateji

Parasal Değerleme

• Piyasa Değeri/Defter Değeri Yöntemi • Hesaplanmış Gayri Maddi Değer (Calculated Intangible Value) Yöntemi • Ekonomik Katma Değer (EVA) Yöntemi • Piyasa Katma Değeri (MVA) Yöntemi • Entelektüel Katma Değer Katsayısı (VAIC) Yöntemi • Reel Opsiyon Teorisi (Real Option Theory)

Entelektüel sermayenin mali performansa katkısının analizi • Piyasa Değeri/Defter Değeri Yöntemi • Tobin’in Q Yöntemi (Tobin’s Q) • Aktif Verimliliği (Return on Assets) Yöntemi • Entelektüel Katma Değer Katsayısı (VAIC) Yöntemi • Ekonomik Katma Değer (EVA) Yöntemi Şirketler için strateji belirlenmesi • “Skandia Navigator” Yöntemi • Gayri Maddi Varlık İzleme (Intangible Asset Monitor) Yöntemi • Entelektüel Sermaye Endeksi (IC Index) Yöntemi • “Technology Broker” Yöntemi

Şirket stratejisinin nasıl uygulandığının gözden geçirilmesi • Performans Değerlendirme Tablosu (Balanced Score Card) Yöntemi • Avrupa Kalite Yönetimi Vakfı (EFQM) Modeli • Patent Atıfları (Citation Weighted Patents) Yöntemi • “Technology Broker” Yöntemi Şirket paydaşlarına bilgi sağlamak amacıyla • “Skandia Navigator” Yöntemi • Performans Değerlendirme Tablosu (Balanced Score Card) Yöntemi • Gayri Maddi Varlık İzleme (Intangible Asset Monitor) Yöntemi • Entelektüel Sermaye Endeksi (IC Index) Yöntemi • “Technology Broker” Yöntemi

Yönetici performanslarının değerlendirilmesi ve ücretlerin belirlenmesi • Entelektüel Sermaye Endeksi (IC Index) Yöntemi • Ekonomik Katma Değer (EVA) Yöntemi • Piyasa Katma Değeri (MVA) Yöntemi • Entelektüel Katma Değer Katsayısı (VAIC) Yöntemi Ar&Ge Faaliyetlerinin etkinliğinin ölçümü • Patent Atıfları (Citation Weighted Patents) Yöntemi

Ekonomik Katma Değer (EVA

TM

) ve Piyasa Katma Değeri (MVA

TM

) Yöntemleri

 Vergi sonrası net faaliyet gelirinden firmaya yatırılan kaynakların fırsat maliyeti arasındaki fark esas alınır.

 EVA = Vergi Sonrası Net Faaliyet Geliri - (Ağ. Ort. Serm. Maliyeti) * (Yatırılan Sermaye)  Entelektüel sermaye Pozitif EVA  Kullanım kolaylığı ve yaygın kullanım  MVA = Piyasa Değeri - Yatırılan Sermaye  MVA, EVA değerlerinin net bugünkü değeridir.

Entelektüel Katma Değer Katsayısı (VAIC TM – Value Added Intellectual Coefficient) Yöntemi  Ante Pulic tarafından geliştirilmiştir.  VAIC = Kullanılan Sermayenin Etkinliği (CEE)+İnsan Sermayesi Etkinliği (HCE) + Yapısal Sermaye Etkinliği (SCE)  Katma değer (VA), çıktı ile girdi arasındaki fark olarak tanımlanmaktadır. (VA = OUT - IN)  Personel harcamaları sermaye harcaması olarak dikkate alınmaktadır.

 Çok başvurulan bir yöntemdir.

Skandia Navigator Yöntemi

 Edvinsson ve Malone tarafından geliştirilmiştir.

 Diğer çalışmalara öncülük etmiştir.

Parasal bir değerleme yerine entelektüel sermayenin unsurlarına ayrılarak analizi

Performans Değerlendirme Tablosu (Balanced Score Card) Yöntemi

    Kaplan ve Norton tarafından geliştirilmiştir.

Geleneksel finansal göstergelerin yanı sıra gayri maddi kaynakları ilişkin göstergeler Bütüncül ve strateji odaklı bir bakış açısı Şirket kaynaklarını ve bunların nasıl kullanıldığına ilişkin sonuçları aynı zamanda sunmaktadır.

Entelektüel Sermaye Endeksi (IC Index) Yöntemi

 Entelektüel sermayedeki değişime odaklanmaktadır.

 Yönetici performanslarının değerlendirilmesi  Alt unsurların göstergeler yoluyla analizi  Göstergeler ve model içindeki ağırlıkları her şirket için farklı olmalıdır.

 Endeks değerindeki değişim şirketin entelektüel sermaye potansiyelindeki değişimi göstermektedir.

“Technology Broker” Yöntemi

 Anne Brooking tarafından geliştirilmiştir.

 Entelektüel sermaye  Pazar varlıkları,  İnsan merkezli varlıklar  Süreçler  Altyapı varlıkları  Her bir entelektüel sermaye alt sınıfı için birçok soru tanımlanmıştır.  Sorulara verilen cevaplar entelektüel sermayenin analiz edilmesini sağlamaktadır.

Patent Atıfları (Citation Weighted Patents) Yöntemi

Patentlerin değeri konusunda patent sayısı yerine patentlere yapılan atıflar gösterge olarak esas alınmalıdır.

 Patent atıfları, inovasyon faaliyetlerinin başarısının göstergesi olarak tanımlanmaktadır.

 Yatırımcıların bu durumun farkında oldukları ve hisse senedi fiyatlarına yansıttıkları varsayılmaktadır.

Teşekkürler