Transcript 2 pkt
Zajęcia seminaryjne nr 4 Tkanki zwierzęce Układ ruchu Układ pokarmowy Układ dokrewny WUM 2012 Zadanie 1 I tkanka kostna II tkanka chrzęstna I A, D, E II B, C Zadanie 2 1. Substancję międzykomórkową tej tkanki tworzy osseina i sole mineralne. tkanka kostna 2. Tkanka ta jest nieunerwiona i nieunaczyniona. tkanka chrzęstna 3. Cechą charakterystyczną tej tkanki jest zwarty układ komórek, utrzymywany dzięki desmosomom. tkanka nabłonkowa 4. Tkanka ta zawiera gwiaździste komórki z licznymi wypustkami i tworzy zrąb narządów limfopoetycznych. tkanka łączna siateczkowata 5. Komórki tej tkanki są okrągłe, z jądrem komórkowym i cytoplazmą zepchniętą na brzeg komórki tkanka tłuszczowa Zadanie 3 żuchwa 1. Ruchomy element czaszki człowieka stanowi……………. przepona 2. Najsilniejszym mięśniem wdechowym jest……………….. 3. Po wykorzystaniu zapasu ATP w mięśniach, do produkcji nowych cząsteczek tego związku zużywana fosfokreatyna jest……………….. 4. Pod względem czynnościowym, mięsień dwugłowy i trójgłowy ramienia zaliczane są do mięśni antagonistycznie natomiast mięśnie działających………………….., międzyżebrowe wewnętrzne do mięśni, których działanie synergistyczne jest………………………….. Zadanie 4. (2 pkt) Funkcje mostka: - Jest miejscem łącznikowym dla żeber w przed niej ścianie klatki piersiowej. – Chroni ważne narządy klatki piersiowej. – Jest miejscem przyczepu niektórych mięśni klatki piersiowej. – Mostek wraz z pozostałymi elementami klatki piersiowej bierze udział w ruchach oddechowych. - zawiera czerwony szpik kostny – pełni rolę krwiotwórczą a) Podaj nazwę struktury oznaczonej na rysunku literą X i określ jej funkcję. X - mostek funkcja: b) Podaj, do jakich kości (pod względem budowy zewnętrznej) zaliczana jest struktura X. do kości płaskich c) Podaj dokładną nazwę dwóch tkanek, z których zbudowana jest klatka piersiowa. tkanka kostna, tkanka chrzęstna szklista (przymostkowe części żeber), tkanka chrzęstna włóknista (krążki międzykręgowe) Zadanie 5 choroba: zasady: choroba zwyrodnieniowa stawów kolanowych, choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa - dbanie o odpowiednią dietę - odpowiednio zbilansowana dieta, dieta bogata w błonnik, dieta bogata w warzywa, owoce i produkty pełnoziarniste, - ograniczenie spożycia pokarmów wysokokalorycznych, ograniczenie kalorii w diecie, unikanie przekąsek - codzienna aktywność fizyczna, ruch - unikanie jedzenia tzw. śmieciowego – fast food, napoje o dużej zawartości cukru Zadanie 6. (2pkt) 1. kość udowa 2. rzepka 3. kość piszczelowa 4. kość strzałkowa 5. kości stępu 6. kości śródstopia 7. kości palców/ paliczki Zadanie 7 1- odcinek szyjny kręgów: 7 2- odcinek piersiowy kręgów: 12 3- odcinek lędźwiowy kręgów: 5 4- odcinek krzyżowy kręgów: 5 5- odcinek guziczny kręgów: 4-5 Zapisz cyfry, którymi oznaczono odcinki kręgosłupa tworzące: lordozy: 1, 3 kifozy: 2, 4 Kiedy tworzą się krzywizny kręgosłupa? w okresie niemowlęcym – kiedy dziecko zaczyna podnosić głowę (lordoza szyjna), siadać (kifoza piersiowa), wstawać (lordoza lędźwiowa). Zadanie 8. (2 pkt) glikogeneza synteza glikogenu z glukozy glikogenoliza rozkład glikogenu do glukozy glukoneogeneza synteza glukozy z innych związków organicznych wątroba, mięśnie wątroba, mięśnie wątroba Uwaga! W mięśniach glikogen jest rozkładany do glukozo-6-fosforanu. Zadanie 9. (2pkt) A. Unieczynnianie lub rozkład trucizn i niektórych leków B. Wytwarzanie hormonu wzmagającego erytropoezę C. Wytwarzanie mocznika D. Namnażanie limfocytów E. Wytwarzanie białek osocza krwi. F. Udział w regulacji stężenia glukozy we krwi G. Wytwarzanie ciepła B - nerka (niewielkie ilości wytwarzane są również w wątrobie) D – śledziona, grasica Zadanie 10. (2 pkt) F P P F Zadanie 11. (3 pkt) a) Podaj nazwy hormonów oznaczonych literami. A. cholecystokinina B. sekretyna C. gastryna b) Podaj nazwy narządów produkujących te hormony. A. dwunastnica B. dwunastnica C. żołądek c) Podaj po 1 funkcji, jaką pełnią te hormony. A. powoduje skurcz mięśni pęcherzyka żółciowego i wydzielanie żółci B. pobudza wydzielanie soku trzustkowego C. pobudza wydzielanie soku żołądkowego Zadanie 12. (3pkt) Uzupełnij zdania. Trawienie białek zachodzi przy udziale enzymów proteolitycznych żołądku ………………….. Rozpoczyna się ono w ………………, gdzie znajduje się pepsyna i jest kontynuowane w dwunastnicy ………………………., przy udziale enzymów endopeptydaz produkowanych przez trzustkę. Pod wpływem………………. rozrywane są wiązania peptydowe wewnątrz cząsteczek białka, w wyniku czego powstają krótsze łańcuchy zwane peptydami. W dalszym trawieniu peptydów biorą udział egzopeptydazy ……………………, które rozrywają końcowe wiązania peptydowe i odczepiają aminokwasy od strony grupy karboksylowej lub aminowej. Enzymy te zwane są karboksypeptydazami aminopeptydazami. odpowiednio:………………………. i …………………….. Zadanie 13. (3 pkt) Sprzężenie zwrotne polega na wzajemnym oddziaływaniu na siebie narządów za pomocą czynników pobudzających lub hamujących. Podwzgórze uwalnia gonadoliberynę –Gn-RH, która działa pobudzająco na przysadkę mózgową i powoduje uwolnienie z niej folikulotropiny (FSH) i lutropiny (hormonu luteinizującego – LH). FSH i LH wpływają pobudzająco na jajnik. FSH wpływa na wzrost pęcherzyków w jajniku, wydzielanie przez jajnik estrogenów i owulację. LH odpowiada za produkcję progesteronu. Hormony produkowane przez jajnik wpływają hamująco na czynność wydzielniczą podwzgórza i przysadki (wysokie stężenie estrogenów i progesteronu hamuje wydzielanie Gn-RH, FSH i LH, inhibina hamuje wydzielanie FSH). Zadanie 14. (3 pkt) HORMONY pochodne aminokwasów adrenalina peptydowe oksytocyna steroidowe testosteron Inne przykłady: - pochodne aminokwasów : melatonina, tyroksyna, trójjodotyronina, noradrenalina - peptydowe: wazopresyna, oksytocyna, sekretyna, glukagon, kalcytonina - białka proste: prolaktyna, hormon wzrostu - glikoproteinowe: tyreotropina, hormon luteinizujący -steroidowe: hormony gonad, kory nadnerczy, ekdyzon u owadów -pochodne kwasów tłuszczowych: hormon juwenilny Zadanie 15 (2 pkt) Adrenalina mobilizuje organizm do działania/przygotowuje organizm do znacznego wysiłku fizycznego w celu obrony. Przykłady działania adrenaliny: - podwyższenie ciśnienia krwi - zwiększenie częstości skurczów serca - przyspieszenie tempa oddychania - wzrost napięcia mięśni - rozszerzenie naczyń krwionośnych w mięśniach - zwężenie naczyń krwionośnych w skórze (bladość skóry) - podnoszenie tempa metabolizmu - wzrost stężenia glukozy we krwi Zadanie 16. (4 pkt) Uzupełnij tabelę. karłowatość przysadka mózgowa podwzgórze/przy sadka mózgowa trzustka poliuria wazopresyna insulina niedobór/ niski wzrost cukrzyca Zadania z arkuszy maturalnych 2012 pr Pęcherzyk żółciowy – magazynuje żółć wytwarzaną w wątrobie i dostarcza ją do dwunastnicy z chwilą rozpoczęcia trawienia; zagęszcza żółć wytwarzaną w wątrobie i uwalnia ją do jelita cienkiego z chwilą rozpoczęcia trawienia. struktura: C -trzustka 2012 pr Mięśnie przełyku wykonują ruchy perystaltyczne (robaczkowe), które przesuwają pokarm w kierunku od gardła aż do żołądka. W przełyku pokarm przesuwany jest w kierunku żołądka, dzięki skurczom mięśni podłużnych i okrężnych, które jednocześnie uniemożliwiają jego cofanie się. 2012 pr Insulina powoduje spadek stężenia glukozy we krwi, natomiast glukagon powoduje wzrost stężenia glukozy we krwi. 2012 pr 1. / opływowy kształt ciała 3. / wydzielanie śluzu przez gruczoły śluzowe 6. / obecność pęcherza pławnego 2012 pr Grzebień na mostku zachowały: pingwin – grzebień służy jako miejsce przyczepu mięśni skrzydeł, których pingwiny używają do pływania w wodzie myszołów – grzebień służy jako miejsce przyczepu mięśni skrzydeł, których myszołowy używają do latania. maj 2012 pr Australia jajorodność obecność steku obecność kości kruczej czerwiec 2012 pr D B A czerwiec 2012 pr Poprawna odpowiedź: B. / Produktem oddychania beztlenowego (fermentacji) w wątrobie może być kwas mlekowy. E. / Kierunek transportu glukozy oraz kwasu mlekowego we krwi jest taki sam. czerwiec 2012 pr Przykład poprawnej odpowiedzi: Zobojętnienie środowiska wokół bakterii powoduje, że nie dochodzi do trawienia bakterii / nie dochodzi do niszczenia bakterii przez niskie pH soku żołądkowego. czerwiec 2012 pr grupa II Niskotłuszczowa dieta roślinna jest skuteczniejsza w leczeniu miażdżycy od diety standardowej, zalecanej przez lekarzy. Dieta roślinna o niższej, niż dieta standardowa, zawartości tłuszczu powinna być polecana przez lekarzy jako forma terapii miażdżycy. czerwiec 2012 pr Przykłady poprawnych odpowiedzi: 1. Tkanka brunatna jest obficie unaczyniona, dzięki czemu w dużej ilości dostarczany jest tlen do mitochondriów i może być wytwarzana duża ilość energii cieplnej, niezbędnej do szybkiego podniesienia temperatury, obniżonej na czas odrętwienia. 2. Tkanka tłuszczowa posiada dużą ilość mitochondriów, w których zachodzi oddychanie tlenowe i może powstać duża ilość energii cieplnej, niezbędnej do szybkiego podniesienia temperatury, obniżonej na czas odrętwienia. czerwiec 2012 pr B, E, G A, C, H Uwaga! Niektóre gady również nie mają pęcherza moczowego. Jaja gadów mają osłonkę skórzastą lub wapienną. maj 2012 pp pepsyna – białko lipaza żołądkowa – tłuszcz (zemulgowany) Pęcherzyk żółciowy – magazynuje (gromadzi) żółć wytwarzaną w wątrobie i uwalnia ją do dwunastnicy z chwilą rozpoczęcia trawienia. Pęcherzyk żółciowy – zagęszcza żółć wytwarzaną w wątrobie i uwalnia ją do jelita cienkiego. D maj 2012 pp dwunastnica lub jelito cienkie Emulgowanie tłuszczów zachodzi pod wpływem żółci wytwarzanej w wątrobie i wydzielanej do dwunastnicy. maj 2012 pp C. i E. maj 2012 pp Przykłady poprawnych odpowiedzi: esowato wygięty kręgosłup / lordozy i kifozy kręgosłupa otwór potyliczny przesunięty ku środkowi czaszki wysklepiona stopa wydłużenie szkieletu kości kończyn dolnych / duże kości stępu maj 2012 pp Przykłady poprawnych odpowiedzi: 1. oddechowy - umożliwia usunięcie zanieczyszczeń z dróg oddechowych 2. rozrodczy (kobiety) - umożliwia przemieszczenie komórki jajowej do macicy maj 2012 pp Przykład poprawnej odpowiedzi: zdolność do podziałów komórkowych / dzielenia się na drodze mitozy • utrudnia wnikanie w głąb skóry drobnoustrojów, wirusów, toksycznych substancji • chroni organizm przed utratą wody • chroni przed urazami mechanicznymi 2011 pr • Karasie są zmiennocieplne, dlatego wraz ze spadkiem temperatury wody zmniejsza się tempo ich metabolizmu, co jest powodem mniejszego zapotrzebowania na pokarm. • Wraz ze spadkiem temperatury wody spada intensywność przemiany materii i dlatego karasie mają mniejsze zapotrzebowanie na pokarm. acetylocholina: - pobudza skurcze mięśni poprzecznie prążkowanych - hamuje skurcz mięśnia sercowego (zmniejsza częstość pracy serca) acetylocholina – powoduje skurcze mięśni gładkich jelit- nasila ruchy jelit; noradrenalina – hamuje ruchy jelit, wzmacnia napięcie zwieraczy 2010 pr posiłek grupa I – osoby zdrowe 2010 pr witamina C; objawy niedoboru: spadek odporności, krwawienie z dziąseł, wypadanie zębów 2009 pr próbna A 2009 probna lipaza trzustkowa hydrolizuje/rozrywa/niszczy / (kolejne) wiązania (estrowe) między glicerolem i kwasami tłuszczowymi / resztami kwasów tłuszczowych − stopniowo rozkłada tłuszcze na glicerol i kwasy tłuszczowe / odrywa/ odłącza od glicerolu reszty kwasów tłuszczowych. diglicerydy (dwuglicerydy), monoglicerydy, glicerol, kwasy tluszczowe 2009 probna − wysiłek fizyczny prowadzi do wzrostu wskaźnika przepływu krwi / ukrwienia (w wymienionych strukturach), − wskaźnik wzrostu przepływu krwi / wzrost przepływu krwi zależy od rodzaju struktury /aktywności struktury / jest różny dla różnych struktur, − większy wzrost przepływu krwi / ukrwienia ma miejsce w strukturach aktywnych (w czasie wysiłku fizycznego) / zużywających dużo energii / mniejszy wzrost przepływu krwi ma miejsce w strukturach mało aktywnych (w czasie wysiłku fizycznego), zużywających mało energii − większy wzrost przepływu krwi / ukrwienia ma miejsce w strukturach aktywnych / zużywających dużo energii, np. mięśniach szkieletowych / mniejszy wzrost przepływu krwi /ukrwienia ma miejsce w strukturach mało aktywnych / zużywających mało energii, np. układzie pokarmowym, 2006 pr 2006 pr Zadanie 18. (2 pkt) Operon 2010 pr Strusie, emu i kiwi należą do ptaków, które nie potrafią latać. Podaj element budowy szkieletu osiowego, którego redukcja uniemożliwia lot tym ptakom. Wyjaśnij funkcję tego elementu budowy. grzebień na mostku Grzebień na mostku jest miejscem przyczepu mięśni piersiowych wprawiających w ruch skrzydła. Operon 2011 pr Zadanie 18. (2 pkt) Hormony ze względu na strukturę chemiczną dzielimy na dwie grupy: sterydowe i peptydowe. Hormony sterydowe mają receptory cytoplazmatyczne i działają przez uruchomienie syntezy enzymów de novo. Hormony peptydowe mają receptory błonowe, działają za pośrednictwem cAMP i aktywują już istniejące enzymy w komórce. Odmienny sposób działania hormonów sterydowych i peptydowych jest przyczyną różnic w szybkości występowania biologicznych efektów tych hormonów. Niektóre leki, na przykład papaweryna lub teofilina, powodują wzrost stężenia cAMP w komórkach. a) Podaj nazwę grupy hormonów charakteryzujących się znacznie dłuższym czasem występowania biologicznych efektów jej działania. a. hormony sterydowe ................……………………………………………………………………… ………………… b) Podaj nazwę grupy hormonów, które będą wykazywały nasilone działanie pod wpływem papaweryny i teofiliny. ................………………………………………………………………… b. hormony peptydowe Operon XI 2012 pr żyła wrotna żyła wątrobowa Zadanie 14 (3 pkt) Podpisz przewody oznaczone A, B i C za pomocą których wątroba komunikuje się z układem pokarmowym i krwionośnym. tętnica wątrobowa A …………………………………… żyła wrotna B ……………………………………. przewód żółciowy C …………………………………… Operon XI 2012 pr 2011 pp Zadanie 1. (3 pkt) Spośród niżej wymienionych zdań wybierz wszystkie, które charakteryzują poszczególne grupy związków organicznych, i zapisz ich numery w wyznaczonych miejscach. 1. Stanowią główne źródło energii dla komórek organizmu. 2. Są magazynowane w tkance podskórnej. 3. Budują filamenty mięśniowe. 4. Są magazynowane w wątrobie. 5. Budują błony komórkowe. 1, 4 3, 5 2, 5 Białka ................. Węglowodany ................. Lipidy ................. 2011 pp Zadanie 4. (1 pkt) Skóra jest narządem spełniającym różne funkcje. Spośród niżej wymienionych zaznacz tę funkcję skóry, która u człowieka nie pełni istotnej roli. A. Termoregulacja organizmu. B. Udział w gospodarce wodno-elektrolitowej organizmu. C. Udział w wymianie gazowej organizmu. D. Odbiór bodźców ze środowiska zewnętrznego. Poprawna odpowiedź: C Zadanie 5. (1 pkt) 2011 pp Trzustka jest gruczołem wydzielania zewnętrznego oraz gruczołem wydzielania wewnętrznego (dokrewnego). Wyjaśnij, na czym polega rola trzustki jako gruczołu wydzielania zewnętrznego. Przykłady poprawnej odpowiedzi: Trzustka wydziela enzymy trawienne do dwunastnicy lub do jelita cienkiego, lub do przewodu pokarmowego. Trzustka wydziela do dwunastnicy enzymy trawiące węglowodany, białka i tłuszcze Zadanie 8. (2 pkt) 2011 Regularne ćwiczenia fizyczne są jednym ze sposobów zapobiegania i leczenia choroby niedokrwiennej serca (choroby wieńcowej). Ludzie prowadzący aktywny tryb życia i regularnie uprawiający ćwiczenia fizyczne wykazują o połowę mniejsze ryzyko zachorowania na choroby serca. Również otyli, którzy są bardziej aktywni, znajdują się w grupie osób mniej zagrożonych chorobami układu krążenia. Podaj dwa argumenty uzasadniające korzystny wpływ aktywności fizycznej na układ krążenia. pp Przykłady poprawnych odpowiedzi Ćwiczenia fizyczne poprawiają przepływ krwi przez naczynia krwionośne, co zwiększa ich elastyczność. Ćwiczenia fizyczne poprawiają przepływ krwi przez naczynia wieńcowe serca, co powoduje lepsze dotlenienie mięśnia sercowego i zapobiega chorobie wieńcowej. Zadanie 10. (3 pkt) W tabeli przedstawiono objętość krwi przepływającej w ciągu minuty przez niektóre narządy człowieka w czasie odpoczynku oraz w czasie wysiłku fizycznego. Objętość krwi przepływającej w czasie minuty [cm3 Narząd /min] w czasie odpoczynku Mózg 700 Serce 200 Płuca 100 Mięśnie szkieletowe 750 Wątroba 1 350 Skóra 300 2011 pp w czasie wysiłku fizycznego 750 750 200 12 500 600 1 900 a) Wymień nazwy dwóch narządów, w których podczas wysiłku najsilniej wzrasta przepływ krwi, i wskaż po jednej przyczynie tego zjawiska. b) Uwzględniając informacje zawarte w tabeli, wyjaśnij, dlaczego nie zaleca się spożywania obfitych posiłków przed intensywnym wysiłkiem fizycznym. a) 1. Mięśnie szkieletowe, ponieważ podczas wysiłku intensywnie się kurczą i wzrasta zapotrzebowanie na tlen oraz substancje odżywcze. 2. Skóra, ponieważ podczas wysiłku przez rozszerzone naczynia krwionośne następuje utrata nadmiaru ciepła. b) Spożycie posiłku przed intensywnym wysiłkiem fizycznym zmniejsza wydolność organizmu, ponieważ duża objętość krwi odpływa do wątroby. Ponieważ krew potrzebna narządom układu pokarmowego zostaje podczas wysiłku fizycznego skierowana do narządów intensywnie pracujących i trawienie zachodzi wolniej. 2011 pp • U osób w przedziale wiekowym 19–30 lat następują jeszcze procesy kostnienia i wapń jest niezbędny do rozwoju układu kostnego. • Osoby w przedziale wiekowym 19–30 lat wykazują dużą aktywność fizyczną, dlatego konieczne jest dostarczenie wapnia do pracy układu mięśniowego lub nerwowego. 2011 pp Zadanie 17. (1 pkt) Uporządkuj we właściwej kolejności etapy obróbki pokarmu w przewodzie pokarmowym człowieka. Numery kolejnych etapów (1–5) wpisz w odpowiednie miejsca tabeli. Charakterystyka etapu Numer etapu Trawienie białek, tłuszczy i węglowodanów w środowisku zasadowym Intensywnie wchłanianie produktów trawienia do krwi Odzyskiwanie wody z resztek pokarmowych Rozdrabnianie, miażdżenie, nawilżanie pokarmu Trawienie białek w środowisku kwasowym ………….. 3 …………… 4 …………… 5 …………… 1 …………… 2 2011 pp Zadanie 18. (2 pkt) Naturalna mikroflora przewodu pokarmowego ma istotne znaczenie dla stanu zdrowia człowieka. Najmniej drobnoustrojów znajduje się w żołądku, a najwięcej w jelicie grubym. Drobnoustroje dostające się do przewodu pokarmowego w większości nie pokonują bariery, jaką jest żołądek. Te bakterie, które ją pokonają, mogą osiedlać się i rozwijać w jelitach. Podstawową mikroflorę jelitową tworzą bakterie kwasu mlekowego. a) Wyjaśnij, dlaczego żołądek jest barierą dla większości drobnoustrojów. b) Podaj przykład korzyści, jaką czerpie organizm człowieka z obecności mikroflory jelitowej. Przykłady poprawnej odpowiedzi: • Żołądek pełni rolę bariery dla większości drobnoustrojów, ponieważ w żołądku jest zbyt niskie pH, aby bakterie mogły przeżyć. • Żołądek pełni rolę bariery dla większości drobnoustrojów, ponieważ wydziela kwas solny, który niszczy drobnoustroje lub je zabija. Poprawna odpowiedź: Bakterie symbiotyczne tworzące mikroflorę jelitową: • produkują witaminę K lub witaminy z grupy B. • hamują rozwój szkodliwych bakterii lub grzybów. 2011 pp Zadanie 19. (2 pkt) U młodej osoby występują zaburzenia odżywiania, które charakteryzują się okresami silnego, niekontrolowanego i impulsywnego objadania się. Jednocześnie osoba ta stosuje drastyczne metody zapobiegające przybraniu na wadze, np. prowokowanie wymiotów, nadużywanie środków przeczyszczających, przyjmowanie specyfików wspomagających odchudzanie albo wykonywanie forsownych ćwiczeń fizycznych lub stosowanie okresowej głodówki. a) Podaj nazwę choroby, której objawy opisano w zadaniu. ............................................................................................................................. b) Do którego lekarza specjalisty powinna zostać skierowana ta osoba w pierwszej kolejności? A. Gastrologa B. Endokrynologa C. Dietetyka D. Psychiatry Poprawna odpowiedź: bulimia D. psychiatra Zadanie 20. (1 pkt) 2011 Kwas foliowy pełni wiele ważnych funkcji w organizmie człowieka. W pierwszych tygodniach ciąży jego rola związana jest z rozwojem i kształtowaniem się płodu. Kobiety powinny przyjmować 0,4 mg kwasu foliowego dziennie przez okres począwszy od trzech miesięcy przed planowaną ciążą aż do 12 tygodnia ciąży. Zaleca się, aby jednak wszystkie kobiety w wieku rozrodczym przyjmowały kwas foliowy w dawce 0,4 mg/dzień. W wielu krajach witamina ta dodawana jest do pieczywa. Wyjaśnij, jaki wpływ na rozwój płodu ma kwas foliowy. pp Przykłady odpowiedzi: Kwas foliowy wpływa na prawidłowe kształtowanie się układu nerwowego płodu. Kwas foliowy chroni przed wadami cewy nerwowej. Maj 2010 pp Zadanie 17. (2 pkt) Istnieje udowodniona zależność między niedoborem kwasu foliowego w diecie kobiet w ciąży a zwiększonym ryzykiem wystąpienia defektów cewy nerwowej (rozszczep rdzenia kręgowego i kręgosłupa) u ich dzieci. Naukowcy wykazali, że po ekspozycji na ostre światło słoneczne ludzie o jasnej skórze mieli znacznie obniżony poziom kwasu foliowego we krwi. W 1996 r. argentyński pediatra P. Lapunzina opisał przypadki trzech młodych, zdrowych kobiet, które opalały się w solarium we wczesnych tygodniach ciąży i urodziły dzieci z wadami rozwojowymi cewy nerwowej. Na podstawie tekstu sformułuj dwa zalecenia, do których powinny stosować się kobiety we wczesnych tygodniach ciąży, żeby zmniejszyć ryzyko wystąpienia defektów cewy nerwowej u swoich dzieci. Unikanie intensywnego opalania się. Przyjmowanie ustalonych z lekarzem dawek kwasu foliowego. 2010 pr 2009 pr 2009 pr 2009 pr 2009 pr 2009 pr 2009 pr 2008 pr 2008 pr 2008 pr 2008 pr 2007 pr 2007 pr 2007 pr 2007 pr Zadanie 21. (1 pkt) Maj 2009 Arkusz I Pod wpływem hormonów podwzgórza, u chłopców wzrasta wydzielanie testosteronu od 10. roku życia do 20. roku życia. Wysoki poziom testosteronu utrzymuje się do 25. roku życia, po czym następuje powolny spadek. Testosteron (i inne steroidy anaboliczne) to również najczęściej używany środek dopingujący w kulturystyce i sportach siłowych. Lekarze przestrzegają przed stosowaniem tego środka oraz wszelkich steroidów anabolicznych, twierdząc że szczególnie u młodych mężczyzn mogą one prowadzić nawet do całkowitej bezpłodności. Na schemacie przestawiono regulację nerwowohormonalną czynności jąder z uwzględnieniem działania steroidów anabolicznych (znak „ + ” oznacza pobudzenie, znak „ – ” oznacza hamowanie). Na podstawie powyższych informacji wyjaśnij zależność między stosowaniem steroidów anabolicznych przez młodych mężczyzn (do 25. roku życia) a zahamowaniem spermatogenezy. U młodych mężczyzn, którzy wytwarzają dużo testosteronu, jego działanie sumuje się z działaniem steroidów anabolicznych, dlatego może działać hamująco na podwzgórze, przez co nie jest pobudzana przysadka mózgowa, ograniczając tym samym rozwój kanalików nasiennych i spermatogenezę. Maj 2008 Arkusz II Zadanie 19. (2 pkt) Działanie hormonów tarczycy (tyroksyny i trójjodotyroniny) polega na pobudzaniu aktywności metabolicznej tkanek ustroju, co wyraża się zwiększonym zużyciem tlenu, glukozy i tłuszczów na poziomie komórkowym. Pobudzają one również wchłanianie węglowodanów oraz regulują metabolizm cholesterolu. Pobudzają też kurczliwość włókien mięśniowych. Do lekarza zgłosiła się bardzo szczupła kobieta skarżąca się na utrzymującą się od dłuższego czasu podwyższoną temperaturę ciała, nerwowość, drżenie rąk, kołatanie serca. Podczas badania stwierdzono tętno ponad 100 uderzeń/min., podwyższone ciśnienie tętnicze, obniżony poziom cholesterolu we krwi, niskie stężenie TSH (tyreotropiny) oraz wysoki poziom hormonów tarczycy. a) Podaj, czy opisane objawy wskazują na niedoczynność tarczycy czy na nadczynność tarczycy. Nadczynność tarczycy b) Wyjaśnij, dlaczego, w opisanym przypadku, we krwi występuje niskie stężenie tyreotropiny. We krwi chorej utrzymuje się wysokie stężenie hormonów tarczycy, co prowadzi do hamowania wydzielania TSH (przez przysadkę mózgową). Maj 2007 Zadanie 19. (2 pkt) Arkusz I Za utrzymanie właściwego poziomu glukozy we krwi odpowiadają dwa hormony wydzielane przez trzustkę. Zbyt wysoki poziom glukozy we krwi pobudza wydzielanie przez trzustkę insuliny, która powoduje syntezę glikogenu w wątrobie. Przeciwnie do insuliny działa glukagon, który przy niskim poziomie glukozy we krwi rozkłada glikogen w wątrobie. Do krwi uwalniana jest wtedy glukoza, która podnosi poziom tego cukru we krwi. Na podstawie analizy tekstu uzupełnij poniższy schemat tak, aby poprawnie ilustrował regulację poziomu glukozy we krwi. NISKI GLUKAGON INSULINA WYSOKI Grudzień 2005 Zadanie 15. (2 pkt) Arkusz I W życiu człowieka nie da się całkowicie uniknąć stresu. Miarą reakcji naszego organizmu na wzrastający stres jest między innymi wzrost stężenia we krwi hormonu nadnerczy zwanego kortyzolem. Przeciętną dobową zmianę stężenia kortyzolu pokazano na poniższym wykresie. Odczytaj z wykresu i zapisz godzinę, o której organizm człowieka wykazuje najwyższą gotowość do reakcji na stres oraz czas (od – do) braku takiej gotowości. najwyższa gotowość – około godz. 9:00 (1 pkt), brak gotowości – między godz. 23:30 (24:00) i 2:00 (1 pkt). Grudzień 2005 Zadanie 16. (2 pkt) Arkusz I W organizmie człowieka wzajemne oddziaływanie układów: nerwowego, hormonalnego i odpornościowego odbywa się między innymi za pośrednictwem substancji zwanych mediatorami. Przykładem mediatora (z grupy hormonów) jest adrenalina, która również ma związek z wytwarzaniem kortyzolu, wpływającego na reakcje odpornościowe. Nawiązując do powyższego tekstu, wyjaśnij, dlaczego jedną z reakcji człowieka na długotrwały stres może być większa podatność na choroby. W sytuacji stresowej podnosi się poziom adrenaliny (kortyzolu), co może prowadzić do obniżenia odporności organizmu (1 pkt), a przez to zwiększenia prawdopodobieństwa zachorowania (1 pkt). Maj 2005 Zadanie 8. (2 pkt) Arkusz I Schemat regulacji stężenia glukozy we krwi. Ustal, w którym miejscu schematu, A czy B, należy wstawić opis: pobudzanie wytwarzania glukagonu, a w którym z tych miejsc należy wstawić opis: pobudzanie wytwarzania insuliny. A - pobudzanie wydzielania glukagonu – 1 pkt B - pobudzanie wydzielania insuliny – 1 pkt Zadanie 18. (1 pkt) Próbna z Operonem PR grudzień 2007 W warunkach laboratoryjnych w dwóch osobnych akwariach hodowano aksolotle meksykańskie, czyli formy młodociane ogoniastego płaza – ambystomy meksykańskiej. Jednym podawano hormony tarczycy, a drugim nie. Po jakimś czasie aksolotle, którym podawano hormony, przeobraziły się w dojrzałe postaci. Sformułuj problem badawczy do przedstawionego doświadczenia. Czy podawanie hormonów tarczycy spowoduje przeobrażenie się aksolotli w dojrzałe postaci? Listopad 2009 A2 Cholecystokinina i sekretyna pobudzaja komorki trzustki do wydzielania soku trzustkowego. Miejsce wydzielania:dwunastnica (jelito czcze) Listopad 2009 A2 rola podwzgórza – inicjowanie czynności prowadzących do kontaktu płciowego (zachowania godowe), przetwarzanie informacji z wyższych partii mózgu (z kory mózgowej), stymulowanie pracy (pobudzanie) przysadki rola przedniego płata przysadki mózgowej – regulacja poziomu hormonów płciowych we krwi, stymulowanie pracy gonad Styczeń 2009 A2 Styczeń 2009 A2 przysadka mózgowa /tylny płat przysadki mózgowej sprzężenie zwrotne (ujemne) Operon A2 a–F b–P c–P d–P e–F f–F Arkusz podstawowy - Matura 2010 Arkusz podstawowy – matura 2009 Arkusz podstawowy – matura 2008 Arkusz podstawowy – matura próbna 2008 A - poprzecznie prążkowane serca B – poprzecznie prążkowane szkieletowe Pytania przykładowe – arkusz podstawowy gazeta wyborcza 2008 Arkusz podstawowy - matura 2007 Poprawna odpowiedź: Zadanie 3. (2 pkt) Spośród niżej wymienionych zdań zaznacz wszystkie, które charakteryzują tkankę chrzęstną. 2011 pp A. Komórki są owalne lub okrągłe i leżą w jamkach, zwykle ułożone po dwie. B. Komórki są na ogół płaskie i łączą się ze sobą licznymi wypustkami. C. W istocie międzykomórkowej występuje duża ilość włókien kolagenowych. D. W istocie międzykomórkowej występują kanały, którymi przebiegają naczynia krwionośne oraz nerwy. E. Substancja międzykomórkowa tworzy koncentrycznie ułożone blaszki. Poprawna odpowiedź: A, C 2010 pr 2010 pr 2010 pr 2007 pr