Transcript Organik Hayvancılık

ORGANİK (EKOLOJİK, BİYOLOJİK)
HAYVANSAL ÜRETİMDE GENEL PRENSİPLER
(Sığır, Koyun, Keçi ve Tavuk)
Prof. Dr. Yılmaz ŞAYAN & Dr. Muazzez POLAT
([email protected])
([email protected])
Ege Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Zootekni Bölümü
Yemler ve Hayvan Besleme Anabilim Dalı
ORGANİK (ORGANİK, BİYOLOJİK) HAYVANSAL ÜRETİMİN GENEL
PRENSİPLERİ
1. Giriş
2. Organik Hayvansal Üretim İşletmelerinin Kurulması
2.1. Hayvan Seçimi
2.2. Geçiş süreci
3. Organik Hayvan Yetiştirme
3.1. Barınak
3.2. Bakım
4. Organik Hayvan Besleme
4.1 Su ve yem kalitesi, miktarı, veriliş şekli
4.1.1. Su kalitesi, miktarı, veriliş şekli
4.1.2. Yem kalitesi, miktarı, veriliş şekli
4.2 Yem katkı maddeleri
5. Sonuç ve Öneriler
1. GİRİŞ
Dünya nüfus artışı ve buna bağlı olarak tarım ürünlerine olan
talebin yoğunluğu; son yıllarda bitkisel üretim gibi hayvansal
üretimin de, konvansiyonel üretim şeklinde yapılmasına neden
olmuştur. Bu üretimde, birim alandan yüksek miktarda ve
ekonomik ürün alınması öncelikli olduğu için; ekolojik denge ve
ürün kalitesinde sağlık kriterleri ikinci plana atılmıştır.
Bunun sonucu olarak da, günümüzde artık konvansiyonel bitkisel
üretim gibi konvansiyonel hayvansal üretimin de çevreye,
hayvana ve insana zararlı etkileri kendini göstermeye başlamıştır.
Hayvan Yetiştirmeye Bağlı Sorunlar
Barınaklardaki hayvan sayısının fazla olmasına bağlı
yerleşim sıklığı ile yetersiz kalan işgücü ve dikkatsiz
bakımdan kaynaklanan sorunlar
Hayvan Beslemeye Bağlı Sorunlar
Yem (bitkisel ve hayvansal kaynaklı) ile bazı katkı
maddelerinden kaynaklanan sorunlar
Hayvan Refahı
Konvansiyonel hayvansal üretimle ilgili tüm bu sorunlar
yanında; gelişmiş ülkelerde hayvan haklarına gösterilen ilgi
nedeniyle hayvan refahı (welfare) giderek toplumsal
düzeyde önem kazanmaktadır.
Bu nedenlerle
son yıllarda, gerek
konvansiyonel
hayvansal üretim ile ilgili sorunları önlemek ve gerekse de
hayvan refahını dikkate almak amacıyla organik hayvansal
üretim önerilmektedir.
2 . ORGANİK HAYVANSAL ÜRETİM İŞLETMELERİNİN
KURULMASI
Müteşebbis
Yetkilendirilmiş kuruluş
Tarım ve Köyişleri Bakanlığı
Organik Tarım Komitesi (OTK)
Organik hayvansal üretim işletmelerinde, önce hayvan seçimine dikkat
edilmeli ve daha sonra da hayvanlara organik yetiştirme ve besleme
olanakları verilerek sağlıklı hayvanlardan sağlıklı ürünler elde edilmesi
amaçlanmalıdır.
2.1. Hayvan Seçimi
Organik hayvansal üretim yapılacak işletmelerde
damızlık veya üretim için çevreye, iklim koşullarına ve
hastalıklara dayanıklı hayvanlar seçilmelidir. Bu
amaçla,
yerli
ırklar
ve
melezleri
öncelikle
düşünülmelidir. Bölgeye uyum sağlayan yabancı ırklar
da kullanılabilir, fakat genetik modifiye edilmiş
hayvanların kullanılması yasaktır.
Çizelge 2.1. Organik bir sürü oluşturabilmek için konvansiyonel
işletmelerden getirilecek hayvanların yaşı
Büyükbaş ve küçükbaş hayvanlar (Sığır, koyun ve keçi)
- Buzağı
en fazla 6 aylık
- Kuzu ve oğlak
en fazla 2 aylık
Kanatlı kümes hayvanları (Tavuk)
- Etlik civciv
en fazla 3 günlük
- Yumurtacı piliç
en fazla 18 haftalık
Kaynak : Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Yönetmeliği, 2005
* İşletmelerde her yeni organik sürü oluşturulmasında, organik hayvan
bulunamaması halinde konvansiyonel işletmelerden yönetmelik hükümlerine uygun
yaştaki hayvanlar getirilebilir.
2.2. Geçiş Süreci
Geçiş süreci, organik hayvansal üretime başlanmasından ürünün organik olarak kabul
edilmesine kadar geçen süredir. Diğer bir ifadeyle, bu süreç konvansiyonel hayvansal
ürünün Organik hayvansal ürüne dönüşüm periyodudur ve hayvan türü ile verim
yönüne göre değişmektedir.
Çizelge 2.2 Hayvan türü ve verim yönüne göre geçiş süreçleri
Büyükbaş ve küçükbaş hayvanlar
- Sığır eti üretiminde.
12 ay
- Koyun ve keçi eti üretiminde
6 ay
- Sığır, koyun ve keçi sütü üretiminde
6 ay
Kanatlı kümes hayvanları
- Piliç eti üretiminde
2.5 ay ( 10 hafta )
- Yumurta üretimde
1.5 ay ( 6 hafta )
Kaynak : Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Yönetmeliği, 2005
3. ORGANİK HAYVAN YETİŞTİRME
Organik hayvan yetiştirmede, üremenin doğal olması temel
alınmıştır. Suni tohumlamaya izin verilir. Suni tohumlama damızlık
hayvanlardan tamamen doğal yöntemler ile elde edilerek saklanan
sperma ile yapılmalıdır. Fakat, embriyo transfer teknikleri gibi diğer
müdahalelere izin verilmez. Üremenin kontrolü için (kızgınlıkların
düzenlenmesi gibi) hormon vb. maddelerin kullanımı yasaktır. Bu
maddeler sadece veteriner hekim önerileri ile tedavi amaçlı olarak
hasta bir hayvana verilebilir.
Bu yetiştirme sisteminde, hayvanların refahı için öncelikle hayvan
etiğinin de dikkate alındığı iyi bir barınak ve dikkatli bakım
koşulları sağlanmalıdır.
3.1. Barınak
Barınaklar, hayvanlara yeterli temiz hava ve gün ışığı sağlayarak,
ekstrem hava koşullarından da koruyacak şekilde inşa edilmeli,
kullanılan yapı materyalleri ve üretim ekipmanları da hayvan ve
insan sağlığına zarar vermemelidir.
Barınaklar şekilleri ve boyutları bakımından hayvanların doğal
davranışlarına cevap verebilecek nitelikte olmalarıyla
konvansiyonel hayvan yetiştiriciliğinde kullanılanlardan
farklıdır.
Çizelge 3.1. Hayvan türleri için önerilen barınak alanları
Büyük ve küçükbaş hayvanlar
(Sığır, koyun ve keçi)
Barınak iç alanı
Barınak dış alanı
1.50 m2
2.50 m2
4.00 m2
5.00 m2
1.10 m2
1.90 m2
3.00 m2
3.70 m2
Sığır
Et sığırı
……… …
100 kg CA'a kadar
…..200 kg
"
350 kg
"
350 kg CA'nın üzerinde
* 350 kg CA’nın üzerinde her 100 kg için ayrıca 1.00 m2 iç alan, 0.75 m2 dış alan
Süt ineği
Damızlık boğalar
1 hayvana
"
6.00 m2
10.00 m2
4.50 m2
30.00 m2
1 hayvana
"
1.50 m2
0.35 m2
2.50 m2
0.50 m2
Barınak iç alanı
Barınak dış alanı
10 hayvana 1.00 m2
(veya 21 kg CA’A 1.00 m2 )
16 hayvana 1.00 m2
(veya 30 kg CA’A 1.00 m2)
1 hayvana 4.00 m2
6 hayvana 1.00 m2
1 hayvana 4.00 m2
Koyun ve keçi
Ergin koyun ve keçi
Kuzu ve oğlak
Kanatlı kümes hayvanları (Tavuk)
Et tavuğu
- Sabit barınaklarda
- Taşınabilir barınaklarda
Yumurta tavuğu
1 hayvana 2.50 m2
3.2. Bakım
Organik hayvan yetiştiriciliğinde, iyi bir barınak koşulları
sağlandıktan sonra, önemli olan hayvan etiğinin de dikkate alındığı
dikkatli bir bakımdır.
Organik hayvan yetiştirme de, hayvan sağlığının korunması
için veteriner hekim önerileri ile dezenfeksiyon ve aşı gibi her
türlü hijyenik tedbirler alınır. Fakat yeterli hijyenik tedbirler
alındıktan sonra da, sağlık problemi çıkarsa öncelikle hayvansal
ürünlerde kalıntı bırakmayan alternatif tedavi teknikleri ve
preparatlarından yararlanılır. Acil durumlarda ise, toksikoloji listesi
dikkate alınarak sentetik ilaç kullanır.
Hayvanlar gruplar halinde yetiştirilmeleri durumunda,
grubun büyüklüğü, hayvan türünün gelişim sürelerine ve
davranış biçimlerine bağlı olup, bir uzman görüşü
ışığından
yetkilendirilmiş
kuruluşça
belirlenir.
Barınaklardaki hayvan yoğunluğu, hayvan türünün doğal
davranışlarını engellememelidir. Fakat bir kümeste
4800’den fazla etlik piliç, 3000’den fazla yumurta
tavuğu (2500’den fazla hindi veya kaz) bulundurulamaz.
Hayvanların açık havada yaşayabildikleri iklim
bölgelerinde kapalı barınak iç alanlarında
bulundurulmalarına gerek yoktur.
Fakat, hayvanların açık hava gezinti alanı veya açık
hava eksersiz alanı veya mer’a alanı gibi açık
alanlara ulaşabilmelerinin sağlanması zorunludur ve
hayvanlar koşullar elverdiği sürece bu alanlardan en
az birini kullanabilmelidirler.
Hayvanların taşınması ve kesilmesi sırasında da onlarda stres
yaratılmamalıdır. Bu davranışlar hayvan etiği bakımından da
gereklidir. Hayvanların taşınması, hayvanlarda en az stresi
oluşturacak ve en kısa zamanda gerçekleştirilecek şekilde
yapılmalı ve nakil sırasında sakinleştirici kullanılmamalıdır.
Kara taşımacılığında 8 saatte bir yemleme, sulama ve
dinlendirme için mola verilmelidir.
Organik hayvanlar ile konvansiyonel hayvanların kesimi
mümkünse ayrı kesimhanelerde, mümkün değilse aynı
kesimhanede farklı zamanlarda yapılmalıdır. Ayrıca,
hayvanlara kesim esnasında stres yaratmayacak şekilde
davranmalı ve uygun kesim yöntemlerinden yararlanılmalıdır.
4. ORGANİK HAYVAN BESLEME
Konvansiyonel hayvansal üretimde en önemli sağlık sorunlarının
hayvan beslemede yapılan hatalardan kaynaklandığı görülmektedir.
Organik hayvan beslemede, su ve yemlerin kalitesi, miktarı,
veriliş şekilleri ile kullanılan katkı maddelerine özen
gösterilmelidir.
4.1. Su ve yem kalitesi, miktarı, veriliş şekli
4.1.1. Su kalitesi, miktarı, veriliş şekli
Hayvanların içme suyu hijyenik bakımdan, insan içme suyunda
aranılan özelliklere sahip olmalı, özellikle de nitrat içeriğine
dikkat edilmelidir. Ayrıca, hayvanların tüketebildikleri kadar ve
istedikleri zaman su içmelerine de imkan sağlanmalıdır.
4.1.2. Yem kalitesi, miktarı, veriliş şekli
Yem kalitesi hayvan sağlığını önemli derecede etkilemektedir
Bu nedenle, Organik hayvan beslemede yeni doğan yavrular
öncelikle bağışıklık sistemlerinin güçlenmesi için ağız sütünü,
rumenleri gelişinceye kadar diğer bir ifadeyle yeterince yem
tüketebilinceye kadar da ana sütünü veya olmaması halinde aynı
sürüden elde edilen süt ile beslenmelidir. Bu amaçla, genç
hayvanların yeme alışabilmeleri için önlerinde 2. haftadan itibaren
iyi kaliteli organik kuru ot ve yoğun yem bulundurulmalıdır. Süt
ile besleme periyodu da buzağılar için en az 3 ay, kuzu ve
oğlaklar için en az 2 ay olmalıdır.
Genç ruminantlar sütten kesildikten sonra da, besin madde
ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde organik kaba ve yoğun yemler
ile beslenmelidir.
Organik beslemede rasyonlarda tuzun yanı sıra, çeşitli
makro ve mikro elementler ile doğal kaynaklı vitaminler
kullanılabilir.
Tek mideli hayvanlar için doğal vitaminlere eşdeğer
sentetik vitaminler de kullanılırken, ruminantlarda
yetkilendirilmiş kuruluşun onayı ile bunlardan sadece A,
D ve E vitaminlerinin kullanılmasına müsaade
edilmektedir.
Hayvan türlerine göre verilecek kaba ve yoğun yem
miktarları da hayvan sağlığını etkiler.
Ruminantlarda kaba yemlerin öncelikle ve önemli
miktarlarda, örneğin, rasyon kurumaddesinde en az % 60
oranında (yüksek verimli süt hayvanlarının beslenmesinde
laktasyonun başlangıcından itibaren 3 aylık bir sürede %
50’ye azaltılabilir), tahılların ve küspelerin ise, üretimin
yoğun olduğu dönemlerde takviye olarak kullanılması
önerilmektedir. Kanatlı kümes hayvanlarının günlük besin
madde ihtiyaçlarının karşılanmasında temel olan ise,
tahıllar ve küspeler ile beslenmeleridir. Bu hayvanların
beslenmesinde taze ot, silaj veya kuruot gibi kaba yemler
de kullanılabilir.
Diğer taraftan, organik yemi yeterli miktarlarda bulamayan
üreticilerin özel zaman sınırlamaları ve şartlarında belli bir
miktar konvansiyonel yem kullanmalarına da izin verilmektedir
(Çizelge 4.1).
Çizelge 4.1 Yıllık izin verilen toplam konvansiyonel yem tüketimi
Büyükbaş ve küçükbaş hayvanlar (Sığır, koyun ve keçi)
- Toplam tüketilecek yem kurumaddesinde
-
Kanatlı kümes hayvanları (Tavuk)
- Toplam tüketilecek yem kurumaddesinde (Aralık 2009’ a kadar)
en fazla % 10 (günde en fazla % 25)
(Aralık 2011’ e kadar)
en fazla % 5 (günde en fazla % 25)
Kaynak : Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Yönetmeliği, 2005
(25841/2005 ve 17.10.2006 tarihinde yapılan düzeltmeler dahil )
Hayvanlara verilecek yemlerin veriliş şekilleri de
hayvan
sağlığını
etkilemektedir.
Hayvanların
yemleme sürelerinin kısa olması ve yemlerin sıra
dizininde verilmesi, güçlü hayvanların önce tüketmek
istemesi nedeniyle güçsüz olanlarla dövüşmesine ve
her iki hayvanda da gereksiz strese, yaralanmalara
sebep olmaktadır. Bu nedenle, organik beslemede
büyükbaş ve küçükbaş hayvanlara da, tavuklarda
olduğu gibi yemlerini ne zaman isterlerse
tüketebilecekleri
bir
ortam
sağlanması
gerekmektedir.
4.2. Yem katkı maddeleri
Organik beslemede rasyonlarda yem katkı maddesi olarak
mikroorganizmalar (probiyotikler), enzimler ve organik
asitlerin kullanılmalarına izin verilmektedir. Ancak,
konvansiyonel hayvansal üretimde önemli sağlık
problemleri oluşturan antibiyotiklerin, hastalıkların
tedavisi dışında sağlık koruyucu ve sindirime yardımcı
olarak kullanılmaları ile hormonların büyümeyi uyarıcı
olarak kullanılmaları yasaklanmıştır.Yem katkı maddesi
olarak genetik modifiye edilmiş ürünlerin kullanılmalarına
da izin verilmemektedir.
5. SONUÇ ve ÖNERİLER
Organik hayvansal üretim, ekolojik denge, hayvan
refahı ve ürün miktarı yanında ürün kalitesinde sağlık
kriterlerinin de dikkate alındığı bir üretim şeklidir. Bu
üretim şeklinde, hayvanlara organik yetiştirme ve besleme
olanakları verilmelidir.
Hayvan refahı, organik hayvan yetiştirmede iyi bir
barınak ve dikkatli bakım koşulları ile, organik hayvan
beslemede de, su ve yemlerin kalitesinin, miktarının,
veriliş şekillerinin düzenlenmesi ile izin verilen katkı
maddelerinin kullanılmasıyla sağlanmalıdır.
Organik Yumurta Tavuğu Çiftliği, İSVİÇRE
Organik Yumurta Tavuğu Çiftliğinde Yumurta Toplama ve Paketleme, İSVİÇRE
Organik Besi Sığırcılığı İşletmesi , İSVİÇRE
Organik Süt Sığırcılığı İşletmesi , İSVİÇRE
Organik Süt Sığırcılığı İşletmesi , İSVİÇRE
Organik Süt Sığırcılığı İşletmesi , İSVİÇRE
Organik Süt Sığırcılığı İşletmesi Gezinme Alanı, İSVİÇRE
Organik Süt Sığırcılığı İşletmesi , POLONYA
Organik Süt Sığırcılığı İşletmesi , İSKOÇYA
Organik Besi Sığırcılığı (Aberdeen Angus) İşletmesi , İSKOÇYA
Organik Koyun Besisi İşletmesi , İSKOÇYA
Organik Sığır Besisi İşletmesi, POLONYA
Organik Sığır Besisi İşletmesi, POLONYA
Organik Sığır Besisi İşletmesi, POLONYA
Organik Sığır Besisi İşletmesi, POLONYA
Organik Sığır Besisi İşletmesi, POLONYA
Organik Sığır Besisi İşletmesi, POLONYA