Transcript 3B – „Rola czynników środowiskowych w alergiach”

Rola czynników
środowiskowych w
alergiach
Prof. Witold Lukas
Zakład Medycyny Rodzinnej,
Śląski Uniwersytet Medyczny
Czynniki ryzyka nasilające
prawdopodobieństwo wrażliwości
alergicznej
• Czas ekspozycji na czynniki egzogenne i
endogenne (ciąża, okres neonatalny, wczesne
dzieciństwo).
• Różna ekspozycja (od wymienionych powyżej
na infekcje wirusowe (zwiększona częstotliwość
RSV) i bakteryjne (większa częstotliwość Gram
(-)).
• Rodzaj i natężenie ekspozycji na: pyłki (traw i
drzew), roztocza, grzyby, pleśnie i dym
tytoniowy.
Czynniki endogenne nasilające
wrażliwość alergiczną
• Ciąża
Przestawienie odporności z komórek typu
Th1 na Th2 (po urodzeniu noworodki mają
głównie komórki Th2).
• Karmienie piersią
Mleko kobiet chorujących na choroby
atopowe zawiera mniejszą ilość
wydzielniczych IgA, jak również
wielonienasyconych kwasów tłuszczowych.
Czynniki endogenne nasilające
wrażliwość alergiczną
• Noworodki z chorobami atopowymi
Opóźnione dojrzewanie limfocytów T i B
W niektórych przypadkach – nadmierna produkcja
IgE poprzedza początek pojawienia się objawów
alergii.
Flora jelitowa noworodka:
– zdrowa – przewaga Lactobacillus – ma działanie
stymulujące komórki Th1 w układzie
immunologicznym
– z chorobami atopowymi – niedobór Lactobacillus
Przyczyny ostatnio obserwowanych zmian
w ekspozycji na różne rodzaje zakażeń
wirusowych i bakteryjnych.
• Spożywanie (od wczesnego okresu
noworodkowego) produktów żywnościowych
przygotowywanych w warunkach jałowych.
• Poprawa higieny osobistej, brak częstych bakterii w
środowisku.
• Wczesne stosowanie antybiotyków o szerokim
spektrum działania.
• Istotny spadek częstotliwości występowania chorób
zakaźnych, wywoływanych przez większość
drobnoustrojów, spowodowany powszechnym
stosowaniem szczepień ochronnych.
Przyczyny ostatnio obserwowanych zmian w ekspozycji
na różne rodzaje zakażeń wirusowych i bakteryjnych.
• Poprawa warunków prowadzenia
gospodarstw domowych – wyższy
standard życia – lepsze uszczelnienie
okien w domach – gorsza wentylacja,
stosowanie klimatyzatorów, coraz
większa ekspozycja na grzyby i pleśnie.
• Mniej dzieci w rodzinach.
• Mniejszy kontakt dzieci ze swoimi
rówieśnikami.
Marsz alergiczny – cykl życia alergii
0 – 6 miesiąc – przewaga objawów ze strony
przewodu pokarmowego, możliwe zmiany
skórne
7 - 12 miesiąc - objawy atopowego zapalenia
skóry noworodków, objawy żołądkowojelitowe
2-3 rok życia – astma we wczesnym
dzieciństwie
4-7 rok życia – alergiczny nieżyt nosa
8-14 rok życia – astma oskrzelowa, alergiczny
nieżyt nosa
Egzogenne czynniki ryzyka
wywołujące wrażliwość alergiczną
• Pyłki
Trawy – tymotka łąkowa
Chwasty - krostawiec
Drzewa – brzoza, klon, dąb
• Sierść zwierząt (zwierzęta domowe – np.
chomiki, koty)
• Zanieczyszczenia przemysłowe i gazy
drażniące (ozon, dwutlenek siarki, tlenek
azotu, formaldehyd)
• Wyziewy silników samochodowych
Objawy przedmiotowe pomocne w
rozpoznaniu chorób alergicznych
•
•
•
•
•
Pozioma „bruzda” na nosie
podkrążone oczy
Linie Denis-Morgana na powiekach
Twarz adenoidalna
Wydzielnicze zapalenie ucha
środkowego
• Zapalenie zatok obocznych nosa
• Język geograficzny
Objawy alergii górnych dróg
oddechowych
•
•
•
•
•
•
Świąd i łzawienie
Napady kichania
Niedrożność nosa
Surowiczy nieżyt nosa
„Łaskotanie i drapanie” w gardle
Duszność krtaniowa (skrócenie oddechu)
Nadwrażliwość na pyłki
Okresy pylenia:
• Koniec stycznia do początku marca – np.
olcha
• Kwiecień – np. brzoza, klon
• Maj do końca czerwca – np. trawy (w tym
zboża)
Sierpień do września – np. chwasty
Występują różnice regionalne
Nadwrażliwość na alergeny
• Nadwrażliwość na chwasty - lato
• Nadwrażliwość na roztocza w kurzu –
cały rok, z nasileniem podczas zimy (z
powodu sezonu grzewczego)
• Nadwrażliwość na sierść i skórę
zwierząt – cały rok lub przypadkowo
Alergie na pyłki traw i drzew
• Działania profilaktyczne:
– Unikaj spania przy otwartym oknie
– Unikaj spacerów między 12:00 a 15:00
– Unikaj jazdy samochodem przy otwartym
oknie
– Unikaj jeżdżenia na rowerze
– Unikaj ekspozycji na dym (palonego
drewna lub grilowanego jedzenia)
Alergie na pyłki traw i drzew
• Zalecenia
– Spacery po deszczu
– Ubieranie koszul z długim rękawem i spodni, aby
zapobiegać wypryskom skórnym.
– Codzienny prysznic lub kąpiel (i mycie głowy)
oraz zmiana ubrania po spacerze lub
czynnościach wykonywanych na zewnątrz
– Wietrzenie domu w trakcie i po deszczu
– Stworzenie dzienniczka samokontroli
– Korzystanie z monitora zapylenie online
http:/www.alergie.info.pl lub śledzenie
komunikatów radiowych lub TV i prasowych
– Korzystanie z europejskiego kalendarza pylenia
Alergie na pyłki traw i drzew
• Zalecenia
– Spędzanie czasu miejscach zawierających (teoretycznie)
niewielkie ilości pyłków, np. kryte baseny, przestrzenie bez
okien, miejsca w pobliżu dużych zbiorników wodnych
– Planując wakacje, uwzględnienie różnic w okresie pylenia
w różnych rejonach geograficznych kraju
– Unikanie jedzenia miodu, picia herbat ziołowych,
zażywania leków ziołowych lub stosowania aromatycznych
kremów i płynów ziołowych.
– Przekazywanie informacji o możliwych alergiach
krzyżowych, np. na pyłki brzozy.
– Unikanie silnych aromatów – eliminacja płynów do kąpieli i
pod prysznic, kosmetyków ziołowych, sprayów do włosów i
perfum.
Alergie na roztocza kurzu
• Objawy:
– Nieżyt nosa
– Kaszel nocny
– Duszność
Objawy całoroczne z nasileniem
podczas sezonu grzewczego, tzn. zimą
(zwłaszcza w nocy i nad ranem).
Alergie na roztocza kurzu –
działania profilaktyczne
• Zalecenia dla pacjentów:
– Zmniejszenie wilgotności w domu i miejscu pracy
dzięki zainstalowaniu wydajnych filtrów powietrza lub
utrzymaniu odpowiedniego przepływu powietrza.
– Częsta zmiana pościeli (1x w tygodniu), częste
„mrożenie” pościeli podczas zimy, stosowanie
antyalergicznych poszewek na poduszki i materace.
– Unikanie ekspozycji na tkaniny welwetowe, futra,
meble gromadzące kurz, zasłony, narzuty wełniane,
dywany.
– Nieprzebywanie na miejscu podczas sprzątania domu
lub biura, powrót dopiero po upływie przynajmniej
dwóch godzin od sprzątania lub odkurzania.
Alergie na roztocza kurzu –
Działania profilaktyczne
• Zalecenia dla pacjentów:
– Unikanie przebywania na poddaszu lub w
piwnicy.
– Korzystanie z testu Acarex w celu określenia
rodzaju roztoczy.
– Co 4-6 miesięcy miejscowe stosowanie
preparatu Acarosan na materace, tkaniny
meblowe, dywany i chodniki.
– Stosowanie płynu Acaril do płukania pościeli
wypranej w temperaturze do 60ºC.
Alergie na przetrwalniki
grzybów
• Objawy:
– Zapalenie spojówek (cały rok z okresami
sezonowego nasilenia objawów)
– Niedrożność nosa (obrzęk śluzówki nosa)
– Astma
– Objawy całoroczne
– Pacjenci z alergią na grzyby nie mają
objawów w okresie zimowym.
Alergie na przetrwalniki grzybów
• Działania profilaktyczne w domach/
pomieszczeniach :
– Usunięcie roślin doniczkowych.
– Usunięcie nawilżaczy powietrza.
– Unikanie pracy w bibliotekach, bankach.
– Unikanie przebywania obok miejsc rozbiórki.
– Unikanie zbierania grzybów lub spacerów po
lesie po deszczu
– Wykluczenie z diety serów pleśniowych,
suszonych owoców, grzybów, wina i piwa
– Unikanie przebywania w szklarniach i w pobliżu
kompostowników.
– Unikanie miejsc klimatyzowanych.
Alergie na sierść i skórę zwierząt i
zwierząt domowych
• Główny związek z: chomikami, kotami
lub ptakami (papugi i kanarki)
• Działania profilaktyczne:
– Usunięcie tych zwierząt, zwłaszcza z
sypialni.
– Mycie kotów.
Alergia na produkty żywnościowe
Objawy
• Skóra
– Pokrzywka – ostra i ostra nawracająca
• Układ oddechowy
– Nieżyt nosa, świsty oddechowe lub duszność
– Zapalenie gardła, zapalenie krtani
– Zapalenie ucha
– Zapalenie oskrzeli, przewlekłe zapalenie płuc
– Astma oskrzelowa
Alergia na produkty żywnościowe
Objawy
• Przewód pokarmowy
–
–
–
–
Nawracające biegunki lub zaparcia
Bóle brzucha
Bóle kolkowe w okresie neonatalnym
Refluks żołądkowo-przełykowy (ang. GERD gastroesophageal reflux)
• Układ nerwowy
–
–
–
–
–
Ogólne zmęczenie, nasilona bezsenność
Zaburzenia uwagi
Zaburzenia o charakterze nadaktywności, agresja
bóle głowy
Padaczka
Alergia na produkty żywnościowe
Objawy
• Układ mięśniowo-szkieletowy
– Ból kończyn
– Obrzęk stawów
• Układ moczowy
– Białkomocz
– Krwiomocz
Reakcje krzyżowe między alergenami
pokarmowymi i pyłkami (obecność profiliny
w pyłkach i pokarmach)
Trawy
Pyłki i różne rodzaje pokarmów
Surowe owoce lub warzywa – jabłka,
marchewki, ziemniaki, pomidory
Życica
Chwasty
Orzechy, jabłka, brzoskwinie, ananasy,
marchewki
Mąka żytnia
Seler, melony, pietruszka, zioła
Lateks
Banany, kiwi, awokado
Olcha, brzoza
Żywność modyfikowana genetycznie
(ang. GMO – genetically modified
food)
• Alergia na zboże zawierające peptycydy
wprowadzane do roślin (ang. PIP - Plant
Incorporated Pepticide)
• Alergia na soję zawierającą gen
orzechów brazylijskich
Odżywianie jako profilaktyka alergii
• Karmienie piersią – co najmniej do 6 miesiąca
– Dieta hipoalergiczna u kobiet karmiących
piersią – wyłączenie:
•
•
•
•
•
•
Mleka
Jaj
Orzechów
Kakao
Ryb
Owoców cytrusowych
• Dieta bezglutenowa i dieta hipoalergiczna do 1
roku
• Mieszanka hipoalergiczna dla noworodków z
wywiadem rodzinnym obciążonym alergiami