Transcript Oddziaływanie grawitacyjne w Układzie Słonecznym

Mikołaj Kopernik
Portret z Sali Mieszczańskiej w Ratuszu Staromiejskim w
Toruniu
Podpis Mikołaja Kopernika
Data i miejsce urodzenia
19 luty 1473
Toruń
Data i miejsce śmierci
24 maja 1543
Frombork
Funkcja
Kanclerz kapituły
warmińskiej
Święcenia
1501
MIKOŁAJ KOPERNIK, urodzony 19 lutego 1473 roku w Toruniu, zmarł 24 maja
1543 roku we Fromborku. Polski astronom, matematyk, ekonomista, duchowny.
W latach 1491 - 1494 studiował w Akademii Krakowskiej, a następnie, od 1496
w Bolonii (astronomię) oraz, od 1501, w Padwie (prawo i medycynę). W
Ferrarze uzyskał doktorat z prawa kanonicznego. W 1503 roku wrócił do Polski i
osiadł we Fromborku, gdzie w 1497 został wybrany kanonikiem katedralnym, co
zapewniało mu stabilne źródło utrzymania. Przez wiele lat rozwijał popartą
własnymi obserwacjami teorię heliocentrycznej budowy Układu Słonecznego. W
latach 1510 - 1514 rozpowszechniał Commentariolus, manuskrypt zawierający
główne tezy jego teorii. Na druk pełnej wersji swego dzieła De revolutionibus
orbium celestium zezwolił dopiero w 1540 roku.
Pierwszy przekład "De revolutionibus" na język polski zawdzięczamy Janowi
Baranowskiemu, dyrektorowi Obserwatorium Astronomicznego w Warszawie,
który w 1854 r. opublikował nie tylko "O obrotach ciał niebieskich ksiąg sześć"
(razem z tekstem łacińskim), lecz także - zgodnie z tradycją wydania
bazylejskiego - "Opowiadanie pierwsze" Retyka. W 1953 r. ukazała się w
Polsce krytyczna edycja łacińskiego tekstu pierwszych jedenastu rozdziałów
księgi I "O obrotach" wraz z tłumaczeniem. Wydania dzieł wszystkich Kopernika
podjął się Instytut Historii Nauki PAN. Mamy już tom zawierający reprodukcję
rękopisu Kopernika (1972), krytyczne wydanie całego łacińskiego tekstu "De
revolutionibus" (1975) oraz pełen jego przekład (1976). Przygotowywane jest
tłumaczenie scripta minora zbierające drobne traktaty astronoma z Fromborka,
zachowaną korespondencję i jego próby translatorskie z greki na łacinę
Heliocentryzm (gr. - Helios = słońce , centros = środek) to teoria na
budowę Układu Słonecznego, według której w wersji historycznej Ziemia
znajduje się w środku wszechświata, zaś w jego współczesnym wydaniu
w centrum Układu Słonecznego jest słońce, a wszystkie planety, łącznie
z Ziemią, je obiegają.
• Prawo Kopernika - Greshama to zasada
mówiąca, że jeśli jednocześnie istnieją dwa
rodzaje pieniądza, pod względem prawnym
równowartościowe, ale jeden z nich jest
postrzegany jako lepszy, ten "lepszy" pieniądz
będzie gromadzony, a w obiegu pozostanie
głównie ten "gorszy". Krótko mówiąc, gorszy
pieniądz wypiera lepszy.
• Odkrycie tego prawa przypisuje się Mikołajowi
Kopernikowi , Thomasowi Greshamowi i kilku
innym ekonomistom.
•
•
•
•
Załóżmy, że w obiegu występują srebrne monety o wartości 100 kredytów
każda, których łącznie jest 500 milionów sztuk. Bank centralny z braku srebra
wypuszcza jednak kilka serii papierowych banknotów 100-kredytowych, w
ilości 500 milionów, a parlament uchwala odpowiednie prawo przyznające im
równą wartość.
Można by oczekiwać że po pewnym czasie 50% 100-kredytowych jednostek
płatniczych w obiegu będą stanowić monety, a 50% banknoty. Ponieważ
jednak ludzie uważają, że srebrne monety 100-kredytowe są bardziej
wartościowe od papierowych banknotów 100-kredytowych, mając do
dyspozycji zarówno banknoty jak i monety, będą preferowali wydanie
banknotów, a oszczędzanie w srebrnych monetach.
Jeśli preferencje te będą wystarczająco silne, wkrótce być może 90% 100kredytówek w obiegu będą stanowiły papierowe banknoty (których wszyscy
wolą się pozbyć, ale prawnie muszą je akceptować), czyli "gorszy
pieniądz wyprze lepszy" z obiegu, a 90% 100-kredytówek w
oszczędnościach będą stanowiły srebrne monety (które wszyscy preferują),
czyli "lepszy pieniądz wyprze gorszy" w oszczędnościach.
Mechanizm ten nie będzie miał miejsca jeśli nie będzie prawnego przymusu
akceptacji pewnego rodzaju pieniądza, czyli w sytuacji braku banku
centralnego.
• Twierdzenie Kopernika w geometrii
zostało sformułowane przez polskiego
astronoma Mikołaja Kopernika w dziele
derelevoltiunibus orbitium coekestium.
Wcześniej zostało ono odkryte przez
arabskiego matematyka Nashir al. - Din
Tushi. Identyczne rysunki w ich traktatach
mogą sugerować, że Kopernik miał
kontakt z tamtym dziełem
• Jeśli wewnątrz dużego okręgu toczy się
bez poślizgu okrąg o promieniu dwa razy
mniejszym, to dowolny, lecz ustalony punkt
małego okręgu porusza się po średnicy
dużego.
Mikołaj Kopernik na
bankomacie1000 zł z 1982 roku
Karta tytułowa 1 wydania De
revolutionibus orbium coelestium
Mikołaj Kopernik na
monetach 10 zł w
okresie PRl
• Ten wybitny astronom odkrył słynne prawa
ruchu planet. Później prawa te zostały
rozszerzone na wszystkie ciała niebieskie
w Kosmosie. Trudne było życie Keplera,
często gnębił go niedostatek. Mimo to
wykazywał nie gasnący nigdy zapał do
prac astronomicznych i wytrwałość, co
przy wybitnych zdolnościach
matematycznych stworzyło grunt pod
doniosłe wyniki. Trzeba bowiem przyjąć
zasadę, że geniusz to - obok zdolności praca.
• W r. 1591 został magistrem matematyki w Tübingen. W
trzy lata później objął wykłady tego przedmiotu w Grazu,
gdzie też w r. 1596 wydał drukiem pierwszą swą pracę Pt.
"Mysterium Cosmographicum" (Tajemnica Kosmosu).
Zwróciła ona uwagę Tychora i Galileusza. Niebawem jako
protestant musi Kepler opuścić Graz. Udaje się do Pragi,
gdzie Tycho angażuje go do pomocy przy opracowaniu
tablic ruchu planet. Tablice te opierał on na doskonałych
długoletnich ciągach obserwacji uraniborskich. Przy
apodyktycznym charakterze Tychona współpraca nie
ukłdała się pomyślnie. Gdy Tycho umarł, Kepler objął
stanowisko "cesarskiego matematyka" z pensją 500
guldenów rocznie. Wtedy właśnie wykrył dwa pierwsze
prawa ruchu planet, nazwane później "prawami Keplera".
Ogłosił je drukiem w Pradze w "Astronomia nova" (1609).
Oto ich brzmiene: (I) Orbita każdej planety jest elipsą za
Słońcem w jednym z ognisk. (II) Promień wodzący
planety zakreśla równe pola w różnych odstępach czasu.
Niebawem jednak zjawiły się kłopoty rodzinne i trudności w
otrzymywaniu stałego wynagrodzenia. Trzeba było przerwać pracę
naukową, a wziąć się do opracowywania kalendarzy i horoskopów
astrologicznych. N dodatek umiera cesarz Rudolf II. Kepler traci
stanowisko na dworze i musi przyjąć pracę nauczyciela w Linzu. Ale
właśnie tam, w małej podówczas mieścinie, znalazł czas na napisanie
dzieła "Harmonia mundi" (Harmonia świata), w którym ogłosił trzecie
prawo ruchu planet. Ujął w prosty związek okresy obiegu planet (T) i
połowy wielkich osi ich orbit (a):
T12 : T22 = a13 : a23
• Życie w Linzu też nie było dlań łatwe. Stracił swą pierwszą żonę,
przeżył również długi, ciężki okres. Jego sędziwą matkę uznano za
czarownicę i wytoczono proces. A jednak w tym ciężkim okresie
ukończył tablice ruchu planet. Odtąd stanowiły one podstawę do
wszystkich obliczeń ruchu planet na całe stulecia. Były to słynne
"Tabulae Rudolphinae" z r. 1627.
Po ich wydaniu Kepler opuścił Linz i w charakterze astrologa księcia
Albrechta Wallensteina zamieszkał w Żaganiu na Śląsku. Działo się
to jednak w okresie wojny trzydziestoletniej i możny protektor nie
kwapił się z udzieleniem pomocy uczonemu. Toteż był on zmuszony
udać się do Ratyzbony, aby upomnieć się o zaległą pensję
"cesarskiego matematyka". W drodze rozchorował się i zmarł w 59
roku życia. Znaleziono przy nim w trokach 57 egzemplarzy jego
"Efemeryd na rok 1631", 16 egzemplarzy "Tabulae Rudolphinae"
oraz... 7 feningów gotówki.
Keplera należy uważać za twórcę mechaniki nieba. Uzupełnił on w
znakomity sposób teorię Kopernika i przygotował grunt Newtonowi
do wykrycia prawa powszechnej grawitacji. Zbiorowe wydanie jego
prac, które wyszło we Frankfurcie w latach 1858-71, liczy 8 tomów.
CYTATY: JAN KEPLER
•Bóg jest matematykiem
Należy stworzyć statki i żaglowce, poruszane niebieską
bryzą. Wtedy nie zabraknie śmiałków, którym
niestraszna pustka kosmosu.