Transcript Prezentacja z badań - Innowacje Edukacyjne

Prezentacja z badań ilościowych pt.
„Aktualny stan i bariery modernizacji oferty
edukacyjnej w obszarze programów i metod
nauczania, metod potwierdzania kwalifikacji oraz
doradztwa i orientacji zawodowej w województwie
podlaskim”
Zespół badawczy w składzie:
dr K. Wasielewski oraz dr J. Domalewski
przygotowany na potrzeby projektu:
”INNOWACJE EDUKACYJNE- program testowania i
wdrażania nowych metod modernizacji oferty
kształcenia zawodowego w woj. podlaskim”
Słownik skrótów i pojęć
KDA – Kadry Dydaktyczno-Administracyjne szkół
zawodowych
MES – Modułowy System Potwierdzania
Kwalifikacji
DOZ – System Poradnictwa Zawodowego
DSK – Dualny System Kształcenia
Założenia i cel badania
Celem przeprowadzonego w ramach projektu ‘Innowacje edukacyjne…’
badania była diagnoza szkolnictwa zawodowego (jego oferty, kierunków
kształcenia, jakości) oraz ocena propozycji jego modernizacji. Realizacja
badania opiera się na następujących założeniach:
•
Kierunki kształcenia zawodowego w województwie podlaskim nie są w pełni
adekwatne wobec potrzeb regionalnego rynku pracy;
•
Zarówno programy, jak i metody kształcenia zawodowego nie uwzględniają
dynamiki rynku pracy wynikającej z postępu technologicznego oraz zmian
gospodarczych;
•
Istniejący system potwierdzania kwalifikacji zawodowych opierający się
głównie na świadectwach ukończenia szkoły jest nieelastyczny i
anachroniczny wobec potrzeb pracodawców;
•
Wybory edukacyjne młodzieży i dorosłych odnośnie kształcenia w szkołach
zawodowych nie uwzględniają w dostatecznym stopniu ich indywidualnych
predyspozycji zawodowych oraz potrzeb regionalnego rynku pracy.
Ostatecznie sformułowano następujące
obszary problemowe badania:
• motywacje wyboru przez uczniów i słuchaczy szkół i kierunków
kształcenia;
• plany i aspiracje kształceniowe oraz zawodowe uczniów i
słuchaczy szkół zawodowych w województwie podlaskim;
• opinie na temat stanu i kondycji szkolnictwa zawodowego;
• opinie na temat potencjalnych sposobów modernizacji
szkolnictwa zawodowego w trzech obszarach – metod i
programów nauczania, systemu potwierdzania kwalifikacji
zawodowych oraz doradztwa i profesjonalnego poradnictwa
zawodowego;
• oceny gotowości udziału w kształceniu zawodowym
pozaedukacyjnych podmiotów.
Badane zbiorowości:
1. Uczniowie i słuchacze szkół zawodowych – badanie ilościowe, zastosowana
technika: ankieta audytoryjna. Jednostka badania: oddział szkolny.
Typ szkoły
Branża
Metalowo-drzewna
Rolno-spożywcza
Turystyczno-medyczna
ZSZ
3 (46 uczniów)
1 (20 uczniów)
-
Technikum
4 (81 uczniów)
4 (89 uczniów)
4 (81 uczniów)
Sz. Policealna
-
-
2 (40 uczniów)
% uczniów w całej
badanej zbiorowości
35,6%
30,5%
33,9%
2. Kadra dydaktyczno-administracyjna (nauczyciele, dyrektorzy szkół) – badanie
jakościowe, wywiad kwestionariuszowy - badaniem objęto 6-7 przedstawicieli
KDA w każdej szkole.
3. Przedstawiciele otoczenia szkoły – pracodawcy, przedstawiciele organizacji
pozarządowych oraz pracownicy Urzędów Pracy. Badanie jakościowe,
technika: wywiad bezpośredni (PAPI). Badana zbiorowość: ogółem 47 osób,
po 16 z dwóch i 15 z jednej branży).
Tabela 2
Dotychczasowy kierunek kształcenia a planowany zawód w układzie branżowym (w %)
Planowany zawód
Dotychczaso
wy kierunek
kształcenia
Branża
drzewnometalowa
Branża rolnospożywcza
Ogółem
Branża
medyczno-
Inne
turystyczna
Branża
drzewno-
64,8
4,6
0,9
29,7
100,0
4,9
43,9
15,9
35,3
100,0
1,1
17,9
44,2
36,8
100,0
metalowa
Branża rolnospożywcza
Branża
medycznoturystyczna
Tabela 3
Planowana pozycja zawodowa a typ szkoły zawodowej (w %)
Typ szkoły
Pozycja
zawodowa
Zasadnicza
Ogółem
Technikum
Szkoła policealna
-
22,4
19,4
18,3
-
10,7
27,8
11,0
Pracownik usług
38,0
22,4
44,5
27,7
Robotnik
52,0
8,3
2,8
15,1
Rolnik, leśnik
2,0
11,7
-
8,6
Służby mundurowe
8,0
12,2
-
10,0
Inne
-
12,3
5,5
9,3
Ogółem
100,0
100,0
100,0
100,0
zawodowa
Menadżer i
specjalista
Pracownik
umysłowy i technik
Wnioski, cz. 1:
•
Najczęstszymi motywami wyboru kształcenia zawodowego jest orientacja na
własne zainteresowania oraz pozytywne opinie o wybranej szkole, a dopiero w
drugim rzędzie pojawiają się motywy zorientowane na karierę zawodową, takie
jak: możliwość zdobycia interesującego zawodu oraz szanse znalezienia pracy
po ukończeniu edukacji;
•
We wszystkich typach szkół zawodowych struktura motywów jest relatywnie
zbliżona – uczniowie generalnie wybierają zawód według zbliżonych motywacji;
•
Zaledwie połowa (51,1%) uczniów zamierza kontynuować edukację w
dotychczasowym profilu zawodowym, podobnie jedynie niespełna połowa
(48,1%) spośród ogółu badanych uczniów chciałaby rozpocząć pracę w branży,
w kierunku, w którym obecnie się kształci;
•
Z tej perspektywy najbardziej wartościowe wydają się kierunki kształcenia
sprofilowane zawodowo na branżę drzewno-metalową, nieco mniej na branżę
medyczno-turystyczną, a najmniej na branże rolno-spożywczą. Sugerują to
dalsze plany edukacyjne i zawodowe uczniów, którzy kształcąc się w
kierunkach rolno-spożywczych planują przekwalifikowanie zawodowe w toku
dalszego kształcenia lub pracy;
Rys. 4
Opinie uczniów i słuchaczy szkół na temat przydatności wiedzy i umiejętności z przedmiotów
ogólnokształcących, zawodowych i praktycznej nauki zawodu w przyszłej pracy zawodowej
Tabela 5
Opinie uczniów i słuchaczy oraz przedstawicieli Kadr Dydaktyczno-Administracyjnych (KDA)
szkół na temat liczby godzin z przedmiotów ogólnokształcących, zawodowych i praktycznej
nauki zawodu
Grupy zajęć
„Liczba
godzin
jest:...”
przedmioty
ogólnokształcące
przedmioty zawodowe
praktyczna nauka
zawodu
uczniowie
KDA
uczniowie
KDA
uczniowie
KDA
brak
danych
1,4
13,3
0,8
2,7
2,8
2,7
za mała
7,6
16,0
19,3
53,3
45,7
56,0
w sam raz
62,5
60,0
65,3
41,3
45,1
40,0
za duża
28,6
10,7
14,6
2,7
6,4
1,3
Ogółem
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
Tabela 6
Ranking najbardziej deficytowych zawodów w województwie podlaskim w opinii
przedstawicieli kadr dydaktyczno-administracyjnych szkół
1 wskazanie
2 wskazanie
3 wskazanie
4 wskazanie
5 wskazanie
Pracownik
budowlany
(19,8%)
Pracownik
budowlany
(17,1%)
Pracownik
budowlany
(14,7%)
Mechanik,
operator
obrabiarek,
ślusarz (14,9%)
Cukiernik,
kucharz (15,8%)
Technik
technologii
żywienia (13,6%)
Kucharz, kelner
(13,5%)
Cukiernik, kelner
(9,3%)
Pracownik
budowlany
(10,6%)
Masarz, piekarz,
(10,6%)
Mechanik,
operator
obrabiarek
(11,9%)
Sprzedawca
(8,0%)
Sprzedawca
(4,0%)
Rehabilitant
(5,3%)
Mechanik (6,7%)
Sprzedawca
(10,7%)
Technik
technologii
żywienia (6,9%)
Kucharz, kelner
(5,3%)
Kierowca (4,0%)
Informatyk (8,0%)
Tabela 7
Ranking najbardziej nadwyżkowych zawodów w województwie podlaskim w opinii
przedstawicieli kadr dydaktyczno-administracyjnych szkół
1 wskazanie
2 wskazanie
3 wskazanie
4 wskazanie
Technik
ekonomista
(16,8%)
Mechanik, ślusarz
(13,2%)
Rolnicy i ogrodnicy
(9,3%)
Leśnik
(5,4%)
Krawiec
(9,3%)
Opiekun
środowiskowy
(5,3%)
Technik analityk
(5,3%)
Leśnik
(6,9%)
Fryzjer
(4,0%)
Sprzedawca
(4,0%)
Technik
agrobiznesu, rolnik
(5,3%)
Wnioski, cz. 2:
•
Uczniowie szkół zawodowych postrzegają treści kształcenia (zarówno teoretycznego,
jak i praktycznych umiejętności zawodowych), jako przydatne w ich przyszłej pracy
zawodowej;
•
Uczniowie szkół zawodowych największe braki odczuwają w sferze praktycznych
umiejętności wykonywania zawodu (największe potrzeby w tym względzie deklarują
uczniowie szkół policealnych i zasadniczych szkół zawodowych);
•
Opinie uczniów dotyczące niewystarczającej liczby zajęć z praktycznej nauki zawodu
podzielają zarówno pracownicy szkół (nauczyciele, pracownicy administracyjni), jak
przedsiębiorcy oraz przedstawiciele organizacji pozarządowych i Urzędów Pracy;
•
Przedstawiciele kadry dydaktyczno-administracyjnej szkół wśród przyczyn trudności ze
znalezieniem zatrudnienia przez absolwentów szkół zawodowych w pierwszej
kolejności wskazują na czynniki tkwiące w samych uczniach (ich cechy osobowe,
zaangażowanie
w
naukę).
Natomiast
przedstawiciele
otoczenia
szkół
odpowiedzialnością za trudności absolwentów szkół ze znalezieniem pracy obarczają
przede wszystkim system kształcenia zawodowego;
•
Przedstawiciele otoczenia szkół deklarują gotowość do uczestnictwa w kształceniu
zawodowym przede wszystkim poprzez stworzenie warunków do praktycznej nauki
zawodu.
Tabela 8
Ocena wpływu systemu nauki na umiejętności zawodowe a typ szkoły zawodowej (w %)
System nauki
Typ szkoły średniej
Ogółem
Większe daje
Większe daje
tradycyjny system
modułowy system
33,3
66,7
100,0
Technikum
10,8
89,2
100,0
Szkoła policealna
13,2
86,8
100,0
Ogółem
15,3
84,7
100,0
Zasadnicza szkoła
zawodowa
Tabela 9
Ocena wpływu systemu nauki na szanse znalezienia pracy a typ szkoły zawodowej (w %)
System nauki
Typ szkoły
Większe szanse
Większe szanse
daje tradycyjny
daje modułowy
system
system
27,3
72,7
100,0
Technikum
8,9
91,1
100,0
Szkoła policealna
25,6
74,4
100,0
Ogółem
14,2
85,8
100,0
średniej
Zasadnicza szkoła
zawodowa
Ogółem
Największe korzyści, jakie niesie za sobą
modułowy system kształcenia i potwierdzania
kwalifikacji, zdaniem nauczyciele:
•
Możliwość uzyskiwania uprawnień i certyfikatów zawodowych;
•
Lepsze przyuczenie do zawodu (zwiększenie poziomu kształcenia zawodowego);
•
Możliwość uzyskanie konkretnej informacji (potwierdzonej certyfikatami) przez
pracodawcę;
•
Specjalizacja w określonych profesjach;
•
Możliwość dochodzenia do zawodu etapami;
•
Większe szanse na znalezienie pracy przez młodzież;
•
Większa efektywność w procesie kształcenia przedmiotów zawodowych poprzez
większą konsolidację godzin lekcyjnych;
•
Zwiększenie mobilizacji uczniów do systematycznej pracy i podnoszenia własnych
kwalifikacji;
•
Prestiż szkoły.
Najczęściej wymieniane przez nauczycieli
przeszkody w realizacji modułowego
systemu kształcenia w szkołach zawodowych:
• Kosztowność kształcenia niektórych profili w systemie modułowym;
• Brak kompetentnej kadry;
• Brak maszyn i urządzeń do kształcenia praktycznego;
• Brak nowoczesnej bazy dydaktycznej;
• Brak zaangażowania i systematyczności uczniów;
• Kłopoty ze spełnieniem warunków formalnych do utworzenia
kształcenia modułowego oraz systemu potwierdzania kwalifikacji;
• Kłopoty organizacyjne, w tym system organizacji pracy nauczycieli,
warsztatów szkolnych, itp.;
• Zbyt liczne i zbyt zróżnicowane intelektualnie klasy szkolne.
Tabela 11
Korzyści z wprowadzenia MES według przedstawicieli otoczenia szkoły (w %)
23,8
• Lepsze przygotowanie zawodowe
11,9
• Możliwość zdobycia większej liczby
umiejętności zawodowych
10,7
• Certyfikaty potwierdzające kompetencje
8,3
• Większe szanse na rynku pracy
4,8
• Wiedza przekazywana w całości z danej
dziedziny
3,6
• Możliwość poszerzenia wiedzy
3,6
• Lepsza współpraca szkół z otoczeniem zewn.
6,0
• Brak korzyści
11,9
• Inne
15,5
• Brak zdania
Tabela 12
Przeszkody we wprowadzeniu MES według przedstawicieli otoczenia szkoły (w %)
7,3
• Brak bazy lokalowej
7,3
• Słaba współpraca z pracodawcami
6,1
• Wysokie koszty kształcenia
6,1
• Kłopoty organizacyjne
3,7
• Niechęć nauczycieli
2,4
• Brak kadry
11,0
4,9
51,2
• Brak przeszkód
• Inne
• Brak zdania
Wnioski, cz. 3:
•
Stan wiedzy nt. modułowego systemu potwierdzania kwalifikacji jest
niezadowalający. Szczególnie wyraźny jest on wśród przedstawicieli otoczenia
szkoły, zwłaszcza zaś pracodawców;
•
Uczniowie szkół zawodowych bardzo pozytywnie odnoszą się do możliwości
wprowadzenia w szkołach modułowego systemu kształcenia i potwierdzania
kwalifikacji. Widzą w nim szanse na polepszenie swoich realnych kwalifikacji
zawodowych i zwiększenie szans na rynku pracy;
•
Największymi korzyściami, które mogłoby przynieść wprowadzenie do szkół
zawodowych MES są: możliwość uzyskiwania uprawnień i certyfikatów
zawodowych, lepsze przygotowanie do zawodu (zwiększenie poziomu
kształcenia zawodowego), specjalizacja w określonych profesjach oraz
zwiększenie szans na znalezienie pracy przez młodzież. Opinie takie są
udziałem zarówno nauczycieli, jak i przedstawicieli otoczenia szkoły;
•
Przeszkodami we wdrażaniu modułowego systemu kształcenia w szkołach
zawodowych są głównie bariery strukturalne w systemie edukacji, m.in.
niedofinansowanie bazy dydaktycznej, w tym zwłaszcza warsztatów szkolnych
oraz w mniejszym stopniu bariery mentalne nauczycieli, opór przed nowym i
koniecznością dokształcania się.
Tabela 13
Typ szkoły a najlepsza forma praktycznej nauki zawodu
Najlepsza forma praktycznej nauki
zawodu
Typ szkoły
zasadnicza
szkoła
technikum
zawodowa
policealna
Ogółem
brak danych
-
1,6
5,0
1,7
tylko warsztaty szkolne
22,7
4,4
-
7,3
6,1
15,5
7,5
12,9
24,2
24,7
50,0
27,5
31,8
35,5
35,0
34,7
tylko praktyki w zakładach pracy
15,2
18,3
2,5
16,0
Ogółem
100,0
100,0
100,0
100,0
głównie warsztaty plus niewielka ilość
praktyki w zakładach pracy
w tym samym stopniu warsztaty i praktyki
zawodowe
głównie praktyki w zakładach pracy plus
niewielka ilość zajęć w warsztatach
Tabela 14
Korzyści i przeszkody wprowadzenia dualnego systemu kształcenia w szkoła zawodowych
w opinii przedstawicieli otoczenia
Korzyści
Przeszkody
8,3
• zdobycie szerszej
wiedzy
9,5
6,0
• przygot. młodzieży do
wejścia na rynek pracy
2,4
• negatywna postawa
pracodawców
• brak współpracy szkoły
z pracodawcami
• wysokie koszty
finansowe
• brak chęci ze strony
młodzieży
4,8
• brak korzyści
1,2
• słaba infrastruktura
42,9
• wzrost umiejętności
praktycznych
22,6
27,4
• lepsza współpraca szkół
z pracodawcami
10,7
4,8
• brak zdania
6,0
• brak danych
16,7
2,4
• brak przeszkód
• inne
23,8
• brak zdania
10,7
• brak danych
Wnioski, cz. 4:
•
Zdecydowana większość uczniów i słuchaczy szkół zawodowych pozytywnie
ocenia zmiany, jakie mogłyby nastąpić w zakresie teoretycznych i praktycznych
podstaw wykonywania zawodu oraz szans na rynku pracy. Opinie te najczęściej
formułują uczniowie techników;
•
Zarówno przedstawiciele kadr dydaktyczno-administracyjnych, jak i otoczenia
szkoły są przekonani o konieczności włączenia w procesy kształcenia
zawodowego innych poza szkołą podmiotów – przede wszystkim
przedsiębiorców;
•
Oceny potencjalnych efektów włączenia pozaedukacyjnych podmiotów w
procesy kształcenia zawodowego są bardzo wysokie i odnoszą się przede
wszystkim do udziału właścicieli firm i zakładów rzemieślniczych;
•
Znajomość dualnego systemu kształcenia deklaruje ponad 40% przedstawicieli
kadry dydaktyczno-administracyjnej szkół i co trzeci przedstawiciel otoczenia
szkół. Znaczenie znajomości tej innowacji edukacyjnej jest trudne do
przecenienia bowiem przekłada się zarówno na ocenę efektów włączenia
pozaszkolnych podmiotów w proces kształcenia, jak i akceptację uczestnictwa
innych niż przedsiębiorcy podmiotów (przede wszystkim NGO).
Tabela 15
Deklaracje uczniów nt. obecności w szkole doradcy zawodowego a typ szkoły zawodowej (w %)
Czy w szkole zatrudniony jest doradca
Typ szkoły
zawodowy?
Ogółem
średniej
Technikum
Tak
Nie
Nie wiem
33,9
40,7
25,4
100,0
32,8
45,3
21,9
100,0
5,0
17,5
77,5
100,0
30,4
38,9
30,7
100,0
Zasadnicza
szkoła
zawodowa
Szkoła
policealna
Ogółem
Tabela 16
Korzystanie z usług szkolnego doradcy zawodowego a typ szkoły zawodowej (w %)
Czy korzystał z doradcy zawodowego?
Typ szkoły średniej
Ogółem
Tak
Nie
26,6
73,4
100,0
Technikum
12,5
87,5
100,0
Szkoła policealna
7,5
92,5
100,0
Ogółem
14,5
85,5
100,0
Zasadnicza szkoła
zawodowa
Wśród największych zalet systemu poradnictwa nauczyciele wymieniają:
•
Dostarczanie uczniom wiedzy nt. zawodów i konkretnych miejsc zatrudnienia obecnych na rynku pracy;
•
Dostarczanie wiedzy ogólnej o mechanizmach funkcjonowania rynku pracy i szkolnictwa zawodowego;
•
Mobilizacja uczniów do refleksji na temat własnej kariery zawodowej i jej przebiegu;
•
Organizacja kursów dokształcających i przekwalifikowujących;
•
Możliwość ukierunkowania zainteresowań uczniów pod katem zapotrzebowania na aktualnie potrzebne zawody;
•
Współpraca z instytucjami rynku pracy, m.in. przedsiębiorstwami, urzędami pracy, itp.
Z kolei wśród wad i barier w funkcjonowaniu doradztwa zawodowego w szkolnictwie
zawodowym nauczyciele wymieniają:
•
Brak etatów dla doradców szkolnych;
•
Brak godzin zaplanowanych w programie nauczania na doradztwo zawodowe;
•
Brak świadomości rodziców co do znaczenia współpracy pomiędzy uczniem a doradcą zawodowym;
•
Brak zainteresowania młodzieży rynkiem pracy i procesami tam zachodzącymi;
•
Brak profesjonalizmu i zaangażowania doradców w pomoc uczniom (rutynizacja podejmowanych działań,
ograniczenie działań do pomocy w pisaniu cv, itp.);
•
Dowolność (a nie obligatoryjność) korzystania z pomocy doradcy zawodowego przez uczniów;
•
Zbyt późne obejmowanie pomocą doradcy uczniów.
Wśród zalet doradztwa zawodowego przedstawiciele otoczenia szkoły najczęściej
wymieniali:
•
•
•
•
•
•
Możliwość dookreślenia predyspozycji uczniów;
Szeroki wachlarz informacji na temat rynku pracy;
Szeroką ofertę staży, praktyk i programów skierowanych do uczniów i absolwentów;
Współpraca z pracodawcami i instytucjami pośredniczącymi pomiędzy szkołą a rynkiem pracy;
Dobre rozeznanie na rynku pracy.
Największymi wadami systemu doradztwa zawodowego w opiniach przedstawicieli
otoczenia szkoły są:
•
•
•
•
•
Słabe przygotowanie merytoryczne doradców;
Słaby i nierówny dostęp do doradztwa;
Brak współpracy z pracodawcami;
Zbyt późna dostępność doradztwa dla uczniów;
Niechęć uczniów i ich rodziców do współpracy z doradcą zawodowym.
Wnioski, cz. 5:
• Nie wszyscy uczniowie posiadają podstawową wiedzę nt.
obecności w szkole pedagoga i/bądź doradcy
zawodowego. Oznaczać to może niewielką aktywność i
zaangażowanie osób zajmujących te stanowiska w
profilowaniu karier zawodowych uczniów;
• Zalety doradztwa zawodowego w opiniach nauczycieli
mają w tym przypadku charakter czystko potencjalny, tj.
dotyczą systemu poradnictwa zawodowego w Polsce,
którego de facto nie ma, bo brakuje na nie etatów i
traktowane jest przez wszystkie podmioty będące częścią
systemu oświatowego, po macoszemu.